50 jaar kraken in Nederland
Nieuws, gepost door: nn op 02/01/2015 01:09:28
Wanneer: 02/01/2015 - 22:20
Het is deze week precies 50 jaar geleden dat er voor het eerst een pand gekraakt werd in Nederland. Op 2 januari 1965 bezette een groep mensen een stel leegstaande huizen aan de Generaal Vetterstraat in Amsterdam.
http://www.eenvandaag.nl/binnenland/56381/50_jaar_kraken_in_nederland
Tags: kraken
Nieuwe Revu 31 december 2014
Zij hebben een revolver en ik een natte krant
Jan van Hoften (73) was de eerste echte kraker van Nederland. Op 2 januari is het vijftig jaar geleden dat hij zijn kraak zette.
Tekst Sophie Wassink
Hoe kwam u als eerste op het idee om andermans huis te gaan bezetten?
‘Hoe kom jíj op het idee om mij een vraag te stellen over een gebeurtenis van vijftig jaar geleden? Wat ik nog wél weet: iedereen wilde een huis hebben. Mijn vrouw en ik ook. Ik was een rechtenstudent en was net getrouwd. In Amsterdam vonden en vinden ze nog steeds dat jonge mensen geen huis waard zijn. Maar aan de Generaal Vetterstraat in Amsterdamt gingen ze potverdomme prachtige woningen afbreken voor een garage of iets dergelijks. Dat kon ik niet begrijpen; die woningen waren nog prima bewoonbaar.’
Hoe bent u het dichtgespijkerde pand binnengekomen?
‘We hebben ons verkleed als gemeentearbeiders. We deden net of we de elektriciteit kwamen onderzoeken, klommen op het dak van het pand en gingen via de achterkant naar binnen. Een paar dagen later stond De Telegraaf op de stoep, met als gevolg een groot artikel over de bezetting op de voorpagina. Daarna raakten er meer stelletjes geïnteresseerd in de panden aan de Generaal Vetterstraat. Ik ving ze op en hielp ze om nog een aantal woningen in de straat te bezetten. Weet je trouwens waar het woord ‘kraken’ vandaan komt? De politie reed vroeger in van die kleine Volkswagen Kever-auto’s. Ze hebben één keer geprobeerd in zo’n Kever het bezette pand binnen te dringen. Met de achterkant ramden ze tegen de deur. Dat kraakte. Ik heb toen aan de politie trouwens gemeld dat ze er niets te zoeken hadden zonder huiszoekingsbevel. Toen zijn ze vertrokken. Niets meer van gehoord.’
Wat vond u van de kraakbeweging die na uw actie is ontstaan?
‘Het ging eigenlijk een beetje buiten mijn wereld om. Ik weet eerlijk gezegd niet meer hoe lang ik in de Vetterstraat heb gewoond. Maar nadat ik het vrijwillig had verlaten, heb ik duizend gulden uit mijn trouwboekje getrokken en ben ik netjes ergens anders de huur gaan betalen. Die hele kraakbeweging heb ik niet zo meegekregen; ik heb veel gereisd en andere avonturen beleefd. Maar vrienden van mij waren wel actief in de kraakbeweging. Dat werd overigens een wereldje waar veel drugs en criminaliteit bij kwam kijken. Daar had ik niet zo veel mee.’
Veel kraakpanden worden tegenwoordig bevolkt door groepen Fransen, Spanjaarden en Oost-Europeanen. Is dat een goede ontwikkeling?
‘Dat wist ik niet, maar als dat zo is, vind ik het een heel goede ontwikkeling. Maar kraken gaat toch niet meer? Dat hebben ze toch gecriminaliseerd? De huidige situatie is jammer genoeg het tegenovergestelde van vroeger. Het misdadige van het hele systeem nu is dat ze krakers neerzetten als criminelen. Het is op alle terreinen fout gegaan. Woningbouwverenigingen die barsten van het geld. Antikraakorganisaties die als paddenstoelen uit de grond schieten. Huurders die zo op straat kunnen worden gezet. Van huurbescherming is totaal geen sprake meer. Heeft allemaal met dat verschrikkelijke neoliberale denken te maken. Het is zo overduidelijk een verkeerd pad. We kunnen al jaren niet meer over de puinhoop van dat liberale gedoe heen kijken en toch gaan ze er mee door… Maar wat doe je ertegen? Het is verder springen dan mijn polsstok lang is, als ik daar wat tegen wil beginnen. De tegenstanders zijn gewoon sterker. Zij hebben een revolver en ik heb een natte krant. Vroeger was alles veel beter, toen scheen de zon nog en had je ook fijne winters, haha!’
U heeft één keer gekraakt, daarna is er een hele beweging ontstaan waar u zijdelings bij betrokken was. Ziet u zichzelf als het boegbeeld van de kraakbeweging?
‘Nee, een boegbeeld ben ik niet. Achteraf ben ik best tevreden over wat er is ontstaan na mijn eerste kraak. Andere mensen elleboogden zich naar voren in de kraakbeweging en werden veel meer eh… boegbeeldig. Dat gun ik ze van harte.
Bent u trots op uw prestatie?
‘Nou, mijn dochter is er trots op en mijn toenmalige vrouw ook. Dat is iets.’
'Een plek waar je jezelf leert kennen'
door John Hermse
Voor Willem Sterk is kraken nooit een kwestie van ideologie of politiek
geweest. Hij vertrok in 2002 rechtstreeks vanuit zijn ouderlijk huis in
Den Haag naar een kraakpand elders in de stad, omdat hij daar kon wonen
zoals hij wilde. "Het ging erom met mensen die je zelf uit kunt kiezen
iets op te bouwen. Een plek waar je jezelf kunt ontplooien, waar je jezelf
een beetje leert kennen. Wat wil ik, wat kan ik, wat is er mogelijk?"
Na omzwervingen kwamen Sterk en zijn huisgenoten in een oude drukkerij
langs het spoor terecht. "We fietsten regelmatig door Den Haag om te
spotten wat er allemaal leegstond. Dit vonden we een mooie plek om te
wonen."
In de drukkerij konden de krakers een 'autonome zone' creëren, zoals Sterk
het noemt: een eetcafé zonder dat daarvoor allerlei vergunningen werden
aangevraagd, en een houten huis dat een van de bewoners voor zichzelf in
de tuin timmerde.
'Autonoom', dat woord doet denken aan de kraakbeweging, maar daar heeft
Sterk nooit wat mee te maken willen hebben. "Die mensen zijn nogal
overtuigd van hun eigen gelijk, ze staan niet open voor discussie."
Om niet te blijven hangen in een eigen 'klein subcultuurtje' ging de
krakersgroep rond Sterk zich meer richten op de buitenwereld. Met een
theatergroep waren ze op festivals te zien. Sinds vorig jaar houden ze in
een naburige school, die leeg was komen te staan, een maandelijks
'repaircafé' en geven ze workshops. Geen kraak, maar in overleg met de
beheerders van de school.
Sterk en zijn vrienden hebben de drukkerij dit jaar moeten verlaten, omdat
de eigenaar het pand wilde slopen en de grond verkopen. Weer iets kraken,
zit er met het huidige kraakverbod niet in en in de school mogen ze niet
wonen. Sterk woont nog wel in de buurt. "Wat ik nu vooral mis, is een plek
waar je je persoonlijke beleving kunt delen met anderen."
BN/de Stem .. . . . 03-01-2015
Wonen als strijdmiddel
door Joeke Berg
Piepjong, net getrouwd en wanhopig op zoek naar onderdak betrokken Jan en
Bibiche van Hoften op 2 januari 1965 illegaal een woning. Daarmee begon -
vijftig jaar geleden - de kraakbeweging.
Amsterdam - Het pand aan de Generaal Vetterstraat in Amsterdam stond, net
als veel andere huizen in de straat, al een tijd leeg in afwachting van
sloop. Het begrip 'kraken' bestond in 1965 nog niet, maar zonder het te
weten markeerden Jan (23) en Bibiche (19) met hun 'bezetting' het begin
van de Nederlandse kraakbeweging.
Al jaren voor de actie van het jonge echtpaar betrokken mensen, gedreven
door ernstige woningnood, geregeld leegstaande woningen in grote steden.
Maar nooit eerder trok zo'n illegale verhuizing zoveel media-aandacht. Op
4 januari 1965 publiceerde De Telegraaf een uitgebreide reportage over de
bezetting, die afsloot met de zin: 'Er staan in de Generaal Vetterstraat
nog 63 woningen leeg.' Dat bleek niet aan dovemansoren gericht. Binnen een
aantal dagen waren zeker acht andere woningen in de straat bezet. Allemaal
zonder geweld. Jan van Hoften maakte zelfs geld voor de huur over aan de
gemeente en bood aan het geforceerde hangslot op de deur te vergoeden.
Toen de politie na een week een einde maakte aan de kraakactie, vertrokken
de bewoners. Zonder verzet.
Na de particuliere kraakacties in de Generaal Vetterstraat en andere
sloopwijken in Amsterdam kreeg de kraakbeweging onder leiding van Provo en
zijn nazaten een georganiseerder karakter. Na de mislukte bezetting in
1969 van een pand aan de Oudezijds Achterburgwal, dat bewoond bleek,
ontstond de term 'kraken' als afgeleide van het woord inbraak.
Initiatieven als het Koöperatief Woningburo de Kraker zetten zich in voor
het begeleiden van bezettingen.
Begon het kraken puur uit noodzaak door het gebrek aan woonruimte, met de
professionalisering van de kraakbeweging kreeg het bezetten van panden
steeds meer een ideologische drijfveer. Uit protest tegen de sloop van
goede woningen voor de aanleg van de Amsterdamse metrolijn werden in 1975
langs het geplande traject panden bezet. De ontruimingen, die gepaard
gingen met de inzet van bulldozers, traangas en waterkanonnen, leidden tot
hevige rellen. De krakers en sympathisanten belaagden de politie met
stenen en rookbommen.
Het liep vaak uit de hand. In 1980 ontaardde de ontruiming van een pand
aan de Vondelstraat in de hoofdstad in een meerdaagse veldslag tussen
krakers en ME. Jongeren keerden zich uit onvrede over hun maatschappelijke
kansen en het machtsvertoon van de politie tegen de autoriteiten.
Anarchie werd steeds meer een leidend thema en krakers werden
actievoerders. Tegen het kapitalisme, tegen kernenergie, tegen de
monarchie. De massale demonstraties tijdens de inhuldiging van koningin
Beatrix op 30 april 1980 liepen compleet uit de hand. Door het toenemende
gebruik van geweld nam de sympathie voor de kraakbeweging snel af. De
veldslag na de ontruiming van kraakpand Lucky Luijk in Amsterdam in 1982
luidde het einde in van de grimmige kraakacties.
Daarna bleef het jaren relatief rustig. Het kraken ging door, maar met
minder machtsvertoon en op minder grote schaal. Verschillende bekende
krakersbolwerken, zoals Ruigoord in Amsterdam en De Grote Broek in
Nijmegen, werden gelegaliseerd. En antikraken, tijdelijk legaal een
leegstaand pand bewonen, nam een vlucht. Na een aantal gestrande pogingen
is kraken in Nederland sinds 1 oktober 2010 bij wet verboden.
Tegenwoordig worden leegstaande (kantoor)panden en (bedrijfs)terreinen
voornamelijk gekraakt voor creatieve broedplaatsen en
kunstenaarscollectieven. De actiegroep Wij Zijn Hier, voor
uitgeprocedeerde asielzoekers, kraakt geregeld panden voor onderdak. Zo
betrokken zij de zogenoemde Vluchtkerk, Vluchtgarage en Vluchtflat.
Individuele krakers kunnen nog steeds op veel plekken terecht voor
informatie, tips en hulp. Simpelweg op zoek naar een dak boven het hoofd,
zoals Jan en Bibiche van Hoften vijftig jaar geleden, of uit protest tegen
het systeem. Zoals het Amsterdamse Studentenkraakspreekuur tot op de dag
van vandaag op zijn website predikt: 'Wonen is een recht en door te kraken
eis je dit recht op. Als kraker stimuleer je eigenaren en de politiek iets
te doen aan de woningnood en wijdverspreide leegstand'.
BN/de Stem . . . . 03-01-2015
'Kraakbeweging gaf de stad kleur'
Schimmelpenn'Krink: 'De buurt leefde door ons weer op'
Amsterdam - Hij was een van de eerste Provo's, hij introduceerde behalve
het witte fietsenplan in 1965 ook een witte huizenplan en riep daarmee op
om het paleis op de Dam te kraken. ,,Dat stond toch maar leeg'', zegt Luud
Schimmelpennink (bijna 80) nu. Schimmelpennink woonde in die tijd boven
een schoenwinkel aan de Heiligeweg. Niet gekraakt. Maar hij kraakte wel
met hulp in de Koningsstraat een huis voor zijn zus.
Nieuwmarkt
,,In de Keizersstraat in de Nieuwmarktbuurt waar veel leegstond vanwege de
sloop voor de metro, mochten we met wat provo's een paar panden in gebruik
nemen. Rob Stolk (ook provo, inmiddels overleden) vestigde er zijn
drukkerij. Daar hadden we ook een witte kinderenplan. Een soort anti
autoritaire kinderopvang zou je nu zeggen.'' In het pand richtte Stolk
overigens ook 'Woningbureau De Kraker - doet het steeds vaker' op.
,,Eerst was de buurt tegen ons, want wij hadden geen vitrage voor de ramen
hangen. Maar dat sloeg om omdat door de nieuwe bewoners in slooppanden
opeens weer klanten bij de bakker kwamen. De buurt leefde op.''
Schimmelpennink ging met zijn gezin op de Oudezijds Achterburgwal wonen en
werd voorzitter van wijkcentrum D'Oude Stadt. De actievoerders,
buurtbewoners en krakers in de Nieuwmarktbuurt konden de metroplannen niet
keren waardoor veel panden werden gesloopt. ,,Maar de vierbaansweg en de
kantoorkolossen in de Nieuwmarktbuurt werden wel gestopt.''
Dat is in de ogen van Schimmelpennink mede door de kracht van krakers.
,,Eigenlijk is het jammer dat er vrijwel geen krakers meer zijn. Die
groepen waren behoorlijk krachtig. Ze verbouwden slooppanden en begonnen
er bedrijfjes. Kijk naar het Handelsbladgebouw en de Rode Tetter, het
Slangenpand in de Spuistraat en de bedrijfspanden in Noord op de
NDSM-werf. Dat geeft kleur aan de stad en zorgt voor nieuwe
initiatieven.''
Want krakers waren meer dan mensen die alleen maar goedkoop wilden wonen.
,,Het probleem van de woningnood werd door de kraakbeweging op de kaart
gezet. Er waren natuurlijk ook profiteurs die alleen maar goedkoop wilden
wonen. Maar bijvoorbeeld in de Staatsliedenbuurt had je als kraker ook een
plicht naar de buurt om de buurt te verbeteren en dat is ook gebeurd.''
Kapitaal
Krakers hielpen zonder dat ze dat wilden soms toch het kapitaal: ,, Er
gebeuren dingen die in traditionele projectontwikkeling niet zullen
ontstaan. In de Docklands in Londen heeft een projectontwikkelaar panden
in gebruik gegeven aan kunstenaars en bedrijfjes en zo begon het te leven.
Uiteindelijk werd alles veel meer geld waard.''
Noordhollands Dagblad . . .02-01-2015
Krakers vierenjubileum
Halve eeuw geleden werd het eerste huis gekraakt in Amsterdam
door Rien Floris r.floris@hollandmediacombinatie.nl
Amsterdam - Even een koevoet tussen de deur en 'krak' zegt het slot. Zo
simpel was het kraken van een huis. Op 2 januari 1965 - nu vijftig jaar
geleden - werd het eerste huis gekraakt. Dat gebeurde aan de Generaal
Vetterstraat in de Amsterdamse Hoofddorppleinbuurt. Deze 'kraak' wordt
door socioloog Eric Duivenvoorden gezien als de eerste kraakactie. Hij
maakte een uitgebreide studie van de geschiedenis van de kraakbeweging.
Vermoedelijk werden voor 1965 ook al huizen illegaal bezet, maar daar werd
weinig ruchtbaarheid aan gegeven. In 'Een voet tussen de deur' beschrijft
Duivenvoorden de kraakbeweging in de jaren van 1964 tot 1999. Hij spitte
door duizenden dossiers die te vinden zijn in het staatsarchief (archief
van de kraak- en actiebeweging in Nederland). Verder praatte hij met meer
dan tachtig mensen die een rol speelden in de kraakbeweging. En zelf was
Duivenvoorden kraker in de Staatsliedenbuurt, dat helpt om je in te leven
in de materie.
De meest basale reden om een woning te kraken, bestaat nog steeds:
woningnood. In de jaren zestig werden complete huizenblokken onbewoonbaar
gemaakt door slopers terwijl de panden soms nog jaren bleven staan.
Stadsvernieuwing heette dat. Zo werden in Kattenburg vanaf de jaren
vijftig al huizenblokken onbewoonbaar gemaakt door waterleiding en
sanitair te slopen en de boel dicht te spijkeren. Terwijl de panden pas
achttien jaar later zouden worden geveld door de sloperskogel. Voor de
sloop bestemde woningen werden soms door woningzoekenden bezet. Zo nam in
oktober 1963 de kunstschilder Hans Hamers met zijn vrouw en haar vier
kinderen bezit van een van de dichtgetimmerde woningen. Krakers trokken
soms voor de sloop uit, van huizenblok naar huizenblok.
Eerste kraak
De 'kraak' van de Generaal Vetterstraat heeft een bijzondere plaats in de
kraakhistorie omdat hier veel aandacht van de media was.
We schrijven zaterdag 2 januari 1965 als de pas getrouwde Jan van Hoften
en zijn vrouw Bibiche in een dichtgespijkerd pand aan de Generaal
Vetterstraat 33 in de Hoofddorppleinbuurt trekken. Via het balkon komen ze
binnen. Er wordt een ruitje ingetikt, er gaat een bed naar binnen en een
petroleumkacheltje om het stel warm te houden. Hiermee ziet het huis er in
bewoonde staat uit en mag het niet worden ontruimd, want dat heet dan weer
huisvredebreuk.
Het stel werd geholpen door Ruud Strietman die later een rol speelde in de
Amsterdamse kraakbeweging, onder andere bij acties die eind jaren zestig
op touw werden gezet door Woningburo De Kraker.
De woning die Jan en Bibiche van Hoften betrokken, stond op de nominatie
om gesloopt te worden voor een nieuwe garage van de Amsterdamse
Gemeentereiniging (die staat er inmiddels). Het was een van de 63 huizen
die leegstonden terwijl mensen amper een huurwoning konden vinden.
Koevoet
Door de publiciteit trokken er meer mensen naar de Vetterstraat en zetten
de koevoet tussen deur of raamkozijn. 'Jonggehuwden bestormen
Vetterstraat', kopten de kranten de volgende dag.
Dat het getrouwde stellen waren, zegt weer wat over de tijdsgeest. Je
'moest' getrouwd zijn om het huis uit te gaan en aanspraak te maken op een
woning. Intussen kwamen ook de autoriteiten in beweging. De politie kwam
langs en slopers gingen snel andere leegstaande huizen onbruikbaar maken.
De krakers kregen tot vrijdag 8 januari om te vertrekken, anders zou de
politie optreden. Een aantal van de bewoners zwichtte en kreeg, soms met
hulp van de gemeente, alsnog een huis. Jan en Bibiche van Hoften
verhuisden naar een onbewoonbaar verklaarde woning op Kattenburg.
Kraakverbod
Inmiddels is kraken bij wet verboden. Op 15 oktober 2009 nam de Tweede
Kamer het wetsvoorstel kraken en leegstand aan. De Eerste Kamer keurde de
wet goed. Daarmee wordt kraken geschiedenis
Met dank aan 'Een voet tussen de deur' van Eric Duivenvoorden. Meer info
op www.iisg.nl/staatsarchief
Noordhollands Dagblad . . . . 02-01-2015
Van kraakspreekuur tot anti-kraak en kraaktoerisme
Krakers zijn interessant voer voor onderzoekers en hebben al heel wat
scripties opgeleverd. Over hoe het veranderde van pure woningnood, tot
kraakspreekuur en van subcultuur naar een stadsoorlog. Later kregen we
kraaktoerisme omdat er vrijwel alleen buitenlandse krakers waren.
Anti-kraak of kraakwachten die in huizen gaan wonen om kraken te
voorkomen, zijn een doorn in het oog van de kraakbeweging. Aan de andere
kant zorgt het voor goedkope huisvesting van woningzoekenden waar het
kraken ooit voor is begonnen.
Onderzoekers signaleren dat de kraakbeweging de laatste dertig jaar flink
is geslonken. Van meer dan duizend kraakpanden in Amsterdam anno 1981 tot
nu geen vijftig meer in de hoofdstad en in de rest van Nederland nog zo'n
150. Amsterdam was kraakhoofdstad, maar ook Haarlem en de Zaanstreek
kenden hun krakers. Landelijke cijfers over het aantal zijn er niet, al
schat onderzoeker Duivenvoorden dat op zo'n 800.
Leidsch Dagblad . . . . 02-01-2015