IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Wordt deze stuwdam de aanleiding voor een sociale explosie in Frankrijk?

Een al dertig jaar geleden geplande stuwdam bij de idyllische rivier de Tarn zet de tegenstellingen in Frankrijk op scherp. Zeker nadat bij rellen een dode viel.
Door: Peter Giesen 5 november 2014, 02:00

De ZAD is een utopische locatie zonder ordedienst en identiteitspapieren, een alternatief voor een wereld die 'alleen bezig is met productiviteit en groei en de vrijheid om zeep helpt'

Een stuwdam in de lieflijke Tarn in Zuid-Frankrijk is uitgegroeid tot een nationale kwestie, na de dood van de 21-jarige milieuactivist Rémi Fraisse. De jonge botanist werd twee weken geleden dodelijk getroffen door een traangasgranaat van de oproerpolitie, bij een betoging tegen de aanleg van de stuwdam. In Nantes en Toulouse liepen demonstraties 'ter herdenking' van Fraisse op rellen uit.

Na de dood van Fraisse werd het project in de Tarn meteen stilgelegd. Minister Ségolène Royal van Milieu gaat nu naarstig op zoek naar een uitweg. Gemakkelijk is dat niet. Ze kan de milieuactivisten tevreden stellen door de dam af te blazen, maar dan zullen de boeren weer in actie komen met hun tractoren - de stuwdam is bedoeld om een meer te creëren ter irrigatie van hun land. Een ingelast beraad leverde gisteravond slechts een tamelijk vage uitkomst op: Royal wilde geen streep door het hele project halen, maar verklaarde dat er 'voor het eind van het jaar een oplossing wordt gevonden'. Potentieel explosief is wel haar eis dat de actievoerders het gebied rond de stuwdam moeten ontruimen.

De stuwdam bij Sivens in de Tarn werd al in de jaren tachtig gepland. In het gebied moet een meer ontstaan van 40 hectare: 1,5 kilometer lang en maximaal 230 meter breed. Helaas zou daardoor ook 13 hectare natuurgebied onder water lopen met 94 beschermde diersoorten.

Sinds eind 2013 is de bouwplaats verschillende keren bezet en weer ontruimd. In de buurt hebben activisten een kamp opgeslagen. Ze worden zadistes genoemd, naar de afkorting ZAD, zône à défendre. De ZAD is een utopische locatie zonder ordedienst en identiteitspapieren, een alternatief voor een wereld die 'alleen bezig is met productiviteit en groei en de vrijheid om zeep helpt', zoals een activiste in Libération opmerkte. In de ZAD bij Sivens trof het dagblad een bonte verzameling hackers, clowns, anarchisten, antikapitalisten, antifascisten, veganisten en feministen aan. Een soortgelijke, grotere ZAD bestaat in de buurt van Nantes, waar activisten de aanleg van een vliegveld tegen houden.

Het terrein waar de stuwdam door de Zuid-Franse rivier de Tarn moet komen, nu zône à défendre van milieu-activisten. Het terrein waar de stuwdam door de Zuid-Franse rivier de Tarn moet komen, nu zône à défendre van milieu-activisten. © AFP
Fatale nacht

Het inwonertal van de ZAD in de Tarn fluctueert van enkele tientallen tot enkele honderden. In de fatale nacht van 25 oktober hadden de zadistes medestanders gemobiliseerd, waardoor ze naar schatting tweeduizend man sterk waren. De meeste betogers waren vreedzaam, maar een harde kern van 150 betogers gooide molotovcocktails en andere projectielen naar de politie. Volgens getuigen behoorde Rémi Fraisse niet tot die minderheid. Hij was een jonge idealist met een grote liefde voor de natuur, die waarschijnlijk per ongeluk door een granaat geraakt is.

De zadistes willen niets weten van de gevestigde politiek, en zeker niet van de socialistische partij die niet bekend staat om een sterk ontwikkeld ecologisch bewustzijn. De dood van Rémi Fraisse heeft deze tegenstelling op scherp gezet. 'De grote angst van president Hollande is een sociale explosie, vooral van de jeugd. Als Rémi Fraisse ooit een martelaar voor de Franse jongeren wordt, kan dat een hoogst explosieve sociale cocktail opleveren', zei een 'naaste' van Hollande in Le Monde.

Dat lijkt rijkelijk overdreven, hoe tragisch de dood van Fraisse ook is. Waarom wordt een democratisch genomen besluit op losse schroeven gezet na een demonstratie van een paar duizend mensen? In september steunde premier Valls de stuwdam nog op een bijeenkomst van jonge boeren.

Twijfels

Een deel van het antwoord schuilt in de twijfels over een project dat 8,4 miljoen euro kost en waarvan hooguit 88 boerderijen zullen profiteren. Volgens experts van het ministerie van Milieu rammelt het project: het stuwmeer is te groot, de gevolgen voor het milieu zijn onvoldoende bestudeerd en de financiering is ondeugdelijk geregeld.

Het project wordt door veel mensen, niet alleen van extreem-links, gezien als een typisch voorbeeld van de technocratische arrogantie van de socialistische partij die de Tarn bestuurt. Thierry Carcenac, voorzitter van het departement, maakte het er niet beter op, toen hij over de dood van Fraisse opmerkte: 'Sterven voor ideeën, dat is wel iets, maar het is toch relatief dom.'

Zeker zo belangrijk lijkt de eeuwige tegenstelling tussen links en rechts in de Franse politiek. De tegenstanders van het project zijn onmiskenbaar links. Daarom worden ze gesteund door veel politici van de Groenen, de socialisten en andere linkse partijen, ondanks het soms gewelddadige karakter van het verzet tegen de dam.

'Als je zelf een linkse activist bent geweest, laat deze kwestie een vieze smaak in de mond achter', zei een lid van de regering. Juist nu premier Valls een in linkse kringen zeer omstreden 'rechts' beleid voert, vindt menige socialistische politicus het belangrijk te laten zien dat hij nog steeds de gauche is, dat hij solidair is met mensen die zich tegen de bestaande orde verzetten, in de revolutionaire traditie van links Frankrijk. En zo kan een handjevol zadistes de socialistische elite danig in verlegenheid brengen.

Volkskrant 5 november