Plaats een aanvulling
Amersfoortse uitkeringsgerechtigden bevrijden zichzelf van reïntegratiebedrijf
Wanneer: 09/11/2014 - 11:40
Ook in Amersfoort komt de strijd van uitkeringsgerechtigden op gang. Sinds afgelopen mei zijn daar een paar mensen met een WW-uitkering, een bijstandsuitkering of een pensioen bezig om de gemeente en reïntegratiebedrijven het vuur aan de schenen te leggen door verzet van onderop. Met deze relatief kleine groep, onder de naam “FNV Uitkeringsgerechtigden Eemland”, hebben ze al snel resultaat geboekt. Hoe hebben ze dat gedaan? Dit strijdverslag laat zien hoe met een paar gelijkgestemden, wat tijd en een flinke dosis doorzettingsvermogen in een paar maanden echt al iets kan worden bereikt.
Het verzet van de groep begint in juni, wanneer een Doorbraak-activist met een lokaal FNV-lid in contact komt. Ze besluiten onder de vlag van de FNV een groep voor en door uitkeringsgerechtigden op te richten. Samen zoeken ze via vrienden en kennissen, de vakbond, sociale media en andere netwerken naar dwangarbeiders, om zo een vinger te kunnen krijgen achter de praktijk van het Amersfoortse bijstandsbeleid. Er wordt een meldpunt opgezet en een brief gestuurd naar alle baanloze FNV-leden in de regio. Ook begint men in het FNV-kantoor een inloopspreekuur op maandagochtend. Via verschillende kanalen komen mensen met verhalen binnen. En velen van hen hebben nare ervaringen met de repressieve methoden van de reïntegratiebedrijven Workfast en (A&E)². Dat laatste bedrijf wenst zichzelf kennelijk een onmogelijke naam te geven, iets als “Tussen haakjes A en E in het kwadraat”.
Intimidatie
De plaatselijke SP is in het begin ook betrokken bij de groep en stelt raadsvragen. Die vragen vallen niet in goede aarde. (A&E)² reageert meteen heftig en probeert de SP te intimideren door een advocaat in te schakelen en te eisen dat de vragen, die “onjuiste en onvolledige feiten” zouden bevatten, worden gerectificeerd. De SP laat zich uiteraard niet de mond snoeren door zo’n loze bedreiging, maar het reïntegratiebedrijf laat wel zijn ware smoel zien.
Een maand later organiseert FNV Uitkeringsgerechtigden Eemland een eerste bijeenkomst waar 23 uitkeringsgerechtigden op afkomen, voornamelijk WW-ers. Velen van hen hebben bij WorkFast reïntegratietrajecten gedaan, waarbij ze maar liefst twintig sollicitaties per dag hebben moeten versturen. Maar er komen ook andere verhalen naar boven. Bijvoorbeeld van een ontslagen bouwvakker die via het Amersfoortse “werkgeversservicepunt” bij zijn oude werkgever H2 “op proef” wordt aangenomen, dus zonder loon en zonder arbeidscontract. Zo’n proefperiode blijkt vaker voor te komen. Veel uitkeringsgerechtigden werken een tijdlang gratis voor een baas, en enkelen van hen krijgen uiteindelijk een flexcontract aangeboden. Maar de bouwvakker niet, want hij wordt te oud bevonden.
In juni verschijnen in een lokale krant twee onthullende verhalen over (A&E)². Het eerste is van Myrna. Ze vertelt: “Ik ging er met een goed gevoel heen die eerste keer, maar dat verdween als sneeuw voor de zon. Ik werd keihard aangepakt, zeg maar gerust intimiderend en agressief.” Ze doet de werkwijze van “Arie en Ernst”, de directeuren van het bedrijf, helder uit de doeken. Zo wordt ze bijvoorbeeld gedwongen om op voor haar onzinnige vacatures te solliciteren, gezien haar opleiding van Huishoudschool en haar werkverleden bij de PTT. “Er zaten de raarste functies tussen, zoals medewerker op een booreiland, gediplomeerd kitter, ervaren loodgieter of heftruckchauffeur.” Ook wordt ze zomaar gekort op haar uitkering. En toen haar moeder stierf, moest ze eerst de officiële overlijdensakte laten zien voor ze een gesprek mocht afzeggen. Uiteindelijk wordt ze gedwongen om een baantje als schoonmaakster op hoogte aan te nemen, terwijl ze hoogtevrees heeft. Twee weken later doen twee andere mensen een boekje open over de praktijken van (A&E)². Zij bevestigen het verhaal van Myrna. Ze worden gedwongen om rotbaantjes aan te nemen en moeten 24 uur per dag bereikbaar zijn. Twee van de drie vinden uiteindelijk op eigen kracht een baan. En twee van de drie komen met psychische klachten bij een psychiater terecht.
Volgens Theo Hartogs, een van activisten van de uitkeringsgerechtigdengroep, komt de intimidatie van uitkeringsgerechtigden door de premie die het bedrijf krijgt voor elke werkloze die “uitstroomt” uit de bijstand: ”Dus de druk om te presteren is hoog. Het gaat hier mijn inziens om ‘cowboys’ die een gat in de integratiemarkt hebben ontdekt en zich aanbieden, maar er geen verstand van hebben.” Die cowboys zijn Arie-Jan van der Monde en Ernst Eikelenboom, de twee directeuren van (A&E)². De een is ondernemer, de ander heeft al een lange loopbaan als consulent achter de rug. Zij voeren alle gesprekken met de cliënten. Op de website van het bedrijf is hun visie op baanlozen te vinden, die niets aan de verbeelding overlaat. Allerlei denigrerende en kleinerende uitspraken over werklozen bevatten volgens hen “een grote kern van waarheid”, zoals: “Ze willen niet werken. Ze werken twintig uur per week zwart en met hun uitkering erbij hebben ze dan al snel achttienhonderd euro netto. Er is geen streng beleid om een en ander te controleren. Men heeft in de bijstand genoeg om van te leven, waardoor er geen stimulans is om te gaan werken.” In een uitzending van Eén Vandaag in 2006 beweerde Van der Monde al dat het vooral aan de houding van werklozen zelf ligt dat ze geen werk vinden. Met name over de houding van “allochtone werkloze jongeren” verbaast hij zich, “vanwege het feit dat ze vinden dat ze zijn wie ze zijn”; iets wat hij overduidelijk negatief beoordeelt. Volgens Van der Monde mogen “allochtone” jongeren blijkbaar niet zijn wie ze zijn.
Dubieuze bende
Na verloop van tijd krijgt de groep contact met een man die op dat moment in een traject zit bij (A&E)². Hij wordt geïntimideerd en bedreigd met korting op zijn uitkering. Iemand van de groep, een FNV-kaderlid, gaat met hem mee naar de gesprekken en dat heeft al snel effect. Na twee gesprekken en een paar keer tactisch ingrijpen was het klaar en hoefde de man niet meer op gesprek te komen. Hij heeft medische problemen en daarom had hij nooit in een traject van (A&E)² terecht mogen komen. Door de druk vanuit de uitkeringsgerechtigdengroep blijkt (A&E)² snel overstag te gaan. Verzet loont dus.
Zo neemt de pressie op (A&E)² geleidelijk aan toe. Een lid van de groep zit ook in de cliëntenraad en kan daar de geluiden van onderop laten horen. Het wordt steeds duidelijker dat het bedrijf ook naar de normen van de reïntegratie-industrie zelf een amateuristische en dubieuze bende is. Begin oktober besluit de gemeente om de samenwerking met (A&E)² te stoppen. Officieel wordt als belangrijkste reden genoemd dat de gemeente-ambtenaren ondertussen zelf hebben geleerd hoe ze de reïntegratietrajecten van het bedrijf moeten uitvoeren. Maar het is zonneklaar dat de positie van het bedrijf onhoudbaar is geworden, dankzij de strijd en de verhalen van uitkeringsgerechtigden die inmiddels van onderop naar boven zijn gekomen.
Tegenmacht
Dat is nu de stand van zaken, maar na dit mooie resultaat is de strijd natuurlijk nog niet gestreden. Ook WorkFast heeft een slechte reputatie. Over dat reïntegratiebedrijf zijn ook al de nodige negatieve verhalen binnengekomen. En over de gemeente zelf is het laatste woord ook nog niet gezegd, nu men een deel van het smerige werk zelf over lijkt te gaan nemen van (A&E)². Het meldpunt loopt dan ook gewoon door. Bovendien zijn er plannen om binnenkort een zwartboek te gaan maken. Er worden op veel plaatsen flyers uitgedeeld, waaronder bij de Voedselbank. Ook wordt er onderzoek gedaan naar bedrijven die dwangarbeiders in dienst hebben, en in een aantal omliggende gemeenten lijkt ook het een en ander mis te zijn.
Het belangrijkste is dat meer mensen zich van onderop gaan organiseren. Hartogs: “We beseffen dat de oude manier van de vakbond, ‘oproepen’ tot actie, niet meer werkt. Er moet eerst weer volkomen van de grond af aan een nieuwe beweging opgebouwd worden. Hele directe belangenbehartiging (door mee te gaan naar reïntegratiebedrijven en naar Sociale Zaken bijvoorbeeld) en zo mensen het gevoel geven dat ze gesteund worden.” Mensen aan de onderkant van de samenleving moeten elkaar steunen, zich uit durven spreken tegen de profiteurs van de dwangarbeid- en uitkeringenindustrie, en samen bouwen aan tegenmacht van onderop. In Amersfoort laten uitkeringsgerechtigden zien hoe dat kan!
Frodo Tromp