Geheime beslissing: Zwarte Piet racisme aan de Zaan
Hier kun je discussieren over Geheime beslissing: Zwarte Piet racisme aan de Zaan.
Enige daadwerkelijke indicatie dat de gemeente ermee bezig was dit evenement naar de stad te halen, was er niet. Wel deed op 23 maart een columniste, Merel Kan, op de lokale website De Orkaan een oproep aan de burgemeester daartoe, en voegde daaraan toe: "De ZP-discussie voeren we hier niet. Reacties in die richting donder ik vanaf nu af." Ik plaatste een reactie die kort samengevat inhield dat Zwarte Piet racisme is en die kwam er inderdaad niet door. Voorstanders konden rustig hun gang gaan maar daarna werd het stil. Nu dus een geheime vergadering en een geheime beslissing. Dat is de werkelijke stand van zaken van de discussie in Zaanstad over Zwarte Piet. De toon is gezet.
Tegen de gemeenteraadsbeslissing stemden de PVV, uit vrees voor niet-zwarte Zwarte Pieten, en DENK die als enige partij een duidelijk standpunt tegen Zwarte Piet vertegenwoordigt: "De kwetsende karikatuur Zwarte Piet moet uit het Zaanse straatbeeld. Sinterklaas is een feest voor alle inwoners van Zaanstad. (...) De burgemeester heeft geen toezegging kunnen doen, om een feest te realiseren zonder Zwarte Pieten.”
Behalve de gemeenteraadsleden in een geheime vergadering, een censurerende columniste en het lokale Sinterklaascomite heeft niemand op deze beslissing invloed kunnen uitoefenen. En dat noemt zich dan democratisch. Als je nu vindt dat je zo democratisch bent, zou je toch op zijn minst in alle openbaarheid de discussie moeten voeren en transparant zijn. Maar nee, de kiezers die nog in maart naar de stembus gingen, hebben deze beslissing achteraf in de media moeten vernemen, daags na de geheime vergadering.
Onder de partijen die voor de intocht stemden zijn ook de als links bekend staande actiepartij Rosa, de SP en Groen Links. Van Groen Links verbaast niets me nog. Van Rosa heeft me dit enigzins verbaasd. Ze zijn tenslotte van oudsher een actiepartij. Rosa geeft voor deze stemming vooralsnog tot vandaag 5 juni geen verklaring op hun website. De SP (waarvan ook weinig me verbaast) doet dat wel, maar of je dit nu een verklaring kunt noemen?: “Het is hoog tijd voor aanpassingen aan oude tradities in deze veranderende tijden. (…) De kern blijft: een kinderfeest, een feest van samen zijn, een feest van geven, een feest waar iedereen aan mee kon doen zonder zich buitengesloten te voelen. (…) Het bezoek van de Sint aan Zaanstad zal deze discussie ook naar onze stad brengen. Dat betekent dat vreedzame demonstranten - hoe oneens je het verder kunt zijn met de gekozen vorm van hun boodschap - gewoon een plek moeten krijgen. De SP zou daarnaast graag zien dat we in onze stad een plek bieden voor dit maatschappelijke debat, in de periode rond de aankomst. Zodat niet alleen de landelijke intocht straks in Zaanstad is, maar ook de lopende landelijke discussie een plek krijgt.” Hiermee zegt de SP feitelijk hetzelfde als de kersverse burgemeester met zijn: “Die discussie gaan we niet uit de weg. En als ergens in Nederland een goede discussie kan worden gevoerd, recht voor z'n raap, dan is het in de gemeente Zaanstad. We moeten daar niet bang voor zijn. Zonder wrijving geen glans." Het is dan ook geen verklaring, maar een smoes.
Voor het overige is het een en al Zaanse Trots en Toerisme Industrie wat de klok slaat in de berichtgeving en de verklaringen. Zelfs het 'recht voor zijn raap' voeren van de discussie wordt als een goede eigenschap van Zaanstad gepromoot. Zoals uit voorgaande blijkt is dat dus allemaal zo hypocriet en leugenachtig als wat. Als er ruimte voor discussie was geweest, dan had dat voor de beslissing moeten gebeuren, maar dan moet je wel eerst weten dat de gemeente er uberhaupt mee bezig is!
Kortom: censuur, geheime vergadering, geheime beslissing: hoezo ruimte voor maatschappelijk debat!? Niets anders dan goede sier is het. En belangrijker nog: er wordt uit angst om de handen eraan te branden geen standpunt ingenomen over het racistische karakter van de karikatuur Zwarte Piet! Het deed me denken aan het oorspronkelijk standpunt van de SP over de bajesboten (voor ongedocumenteerden), toen zij stemden voor de komst van die boten en daarover op 9 april 2006 een verklaring “Van geweten naar weten naar wat we nu weten” uitgaven. Kern van de redenatie: 'We kunnen er niks aan doen want het is landelijke politiek. Maar zo kunnen we de boel wel in de gaten houden.' Jaren later werd de Zaanse SP een fervent tegenstander van de boten die ze zelf hadden laten komen. Misschien kunnen we aan deze nieuwe stellingname ofwel niet-stellingname van de Zaanse SP alvast een voorspelling wagen?
Ik herinner me in de jaren zeventig als kind op de Burcht in Zaandam te hebben gestaan met mijn ouders. 'Vol verwachting klopt ons hart' zag ik net als alle andere kinderen uit naar de komst van 'De Pakjesboot'. Het was een feest ja, een kinderfeest. Dat is wat je ook nu nog steeds hoort om het handhaven van de racistische karikatuur Zwarte Piet goed te praten. Maar ik weet wel zeker dat als destijds in die jaren zeventig, toen er ook al protesten waren die ik als kind niet meekreeg, Zwarte Piet er op een dag anders had uitgezien, het mij geen donder had uitgemaakt. Ik zou misschien verbaast geweest zijn, maar meer dan een mooi verhaal erover was er niet voor nodig geweest om mij de verandering te laten accepteren. Als je kinderen kunt wijsmaken dat er een witte oude man met een witte baard op een wit paard per boot uit Spanje komt, vergezeld van een grote stapel knechten in gekleurde pakjes, met als enig doel om ter viering van zijn verjaardag aan miljoenen kinderen kado's te laten bezorgen door die knechten zich door schoorstenen heen te laten wurmen, dan kun je kinderen ook wel een verhaal opdissen waarom die knecht er het daaropvolgende jaar anders uitziet. Jarenlange discussies zijn hiervoor helemaal niet nodig. Het enige dat nodig is, is de bereidheid om op te houden met het inprenten van racistische denkbeelden aan kinderen. Dat kan nu, dat kan vandaag, dat kan dit jaar en dat kon jaren geleden al.
Als ik er op terugkijk, voel ik me gebruikt als kind. Geindoctrineerd om racistische gedachten in te prenten, een racistisch minderwaardig beeld van zwarte mensen. Het beeld van een enge of gekke en grappige knecht van een wijze witte oude man met een mijter op. En als kind zie je niet dat hij het pakje van een kindslaaf aan heeft, begrijp je niet dat het een karikatuur is. Maar het beinvloedt je wel. Dat Zwarte Piet racisme is, staat voor mij zoveel jaren later als een paal boven water. En dat het ingeprente racisme nog altijd ergens diep in mij zit ook. Geen enkel wit mens in dit land kan dit ontkennen. Vraag je maar eens af wat voor persoon je verwacht als de arts de spreekkamer van het ziekenhuis komt binnenlopen. Vraag het je eens eerlijk af. Zal hij zwart zijn? Ben je oprecht verbaasd als hij zwart is? Of is het eerder de schoonmaker waarvan je verwacht dat die zwart zal zijn? Het zit diep. Heel diep. En er is maar een ding dat je eraan kan en ook moet doen: dit erkennen en bestrijden, in jezelf, in de maatschappij, in de politiek, in de mensen om je heen. En zeggen: Zwarte Piet is racisme en moet per direct worden afgeschaft. Als die vent volgens overlevering door de schoorsteen is gekomen en je dat verhaal aan kinderen wilt wijsmaken, maak er dan ook een witte vent met roetvegen van. Wat is daar zo moeilijk aan? Waarom moeten we maar weer discussieren en debatteren en waarom moeten in dit uitgesponnen proces van krampachtig willen vasthouden aan de racistische karikatuur van Zwarte Piet elk jaar weer zwarte activisten worden bedreigd en door politie worden mishandeld, en door rechtse knokploegen letterlijk op gevaarlijke wijze de pas afgesneden met lichamelijk letsel voor sommigen van hen tot gevolg? Want dat is de prijs van het uit willen stellen van de verandering. Elk jaar weer dreigementen, elk jaar weer geweld. Intussen krijgen elk jaar weer de zwarte kinderen de pesterijen en het gescheld op school over zich heen. Racistische pesterijen en gescheld om precies te zijn. Het rekken heeft dan ook alleen maar als doel om de verandering tegen te houden. En dat moet afgelopen zijn.
Nu Zaanstad heeft besloten om de intocht binnen te halen en lekker te gaan discussieren langs de Zaan, en zegt ruimte te bieden aan demonstranten maar natuurlijk niet in de buurt van kinderen, want kinderfeest-excuus, alleen geen feest voor zwarte kinderen;
Nu Zaanstad, de stad van mijn jeugd, dit zogenaamde kinderfeest op nationale televisie wil vieren omdat de stad zonodig op de kaart moet worden gezet alsof er nog niet genoeg toeristen naar de Zaanse Schans komen (en dat zijn er dus al heel veel);
zeg ik, inwoner van Zaanstad: jullie kunnen de pot op met je discussie en je Zaanse trots. Discussie? Toen ik die wilde voeren onder de column van Merel Kan, bleek dit onmogelijk. Discussie? Waar was de discussie in Zaanstad voorafgaand aan de geheime raadsvergadering, toen de discussie nog van invloed had kunnen zijn? Wil de burgemeester het recht voor zijn raap? Goed dan: laat Zwarte Piet achterwege. Maak een einde aan Zwarte Piet. Geen gelul.
Laat ook het volgende duidelijk zijn: het Zaanse Sinterklaas comite heeft al aangekondigd met “traditionele Zwarte Pieten” te komen, “ook als de NTR met gekleurde pieten komt”. En op hun website zegt het comite: “Wij, als lid van het Sint- en Pietengilde, zullen de gemeente en de NTR adviseren geen gekleurde en roetveegpieten mee te nemen naar Zaandijk. Wij zijn net als het Gilde van mening dat deze traditie in ere moet worden gehouden en volgen hun advies als hoeder van het erfgoed.” Op hun pagina over Zwarte Piet zegt het comite niet meer te doen aan rode lippenstift en oorbellen. Dat verandert nog niets aan de blackface die Zwarte Piet is.
Zoals het er nu voorstaat wordt er wederom een nationale intocht georganiseerd, uitgezonden op televisie, die racistisch is. Dit wordt bepaald door de NTR, door de Zaanse Gemeenteraad en door het lokale Sinterklaascomite. Een feest dat heel veel geld kost en waar zwarte kinderen nog een jaar last van gaan hebben, gedwongen om toch naar school te gaan als 'de Sint' komt en zich het schelden en beledigen te laten welgevallen. Ook hen wordt iets ingeprent: dat zij minderwaardig zijn. Dit moet stoppen en dat moet nu. Degenen die zich erop voorstaan dat zij hierover discussie willen voeren en dat zo progressief en vooruitstrevend van zichzelf vinden, moeten ernstig bij zichzelf te rade gaan waarom ze dat zo geweldig van zichzelf vinden. Het is alleen maar weer een jaar racisme terwijl zij zich op de borst kloppen. Genoeg is genoeg en al veel te veel.
Over racisme discussieer je niet. En er bestaat niet zoiets als 'een beetje racisme'. Het is vandaag 5 juni. De voorbereidingen voor weer een racistisch 'kinder'feest, op 17 november, met Zaanstad als middelpunt, zijn al lang begonnen. Stiekem en in alle stilte. Met racisme hou je op. Een middenweg, een compromis is er niet. Ook niet aan de Zaan.
Joke Kaviaar, 5 juni 2018