IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Hier kun je discussieren over These 10: Ruimte scheppen voor overheersingsvrije en collectieve ontwikkeling.
De productie van kennis en het verspreiden hiervan is in elke maatschappij een belangrijk onderdeel van de handhaving van de heersende belangen. In een samenleving als Duitsland [of Nederland] wordt de kennisproductie en -overdracht sterk door staatsbelangen en de belangen van het kapitaal gestructureerd. Hierom is één van de doelen van het door de staat gecontroleerde onderwijssysteem om de heersende normen en waarden, denkwijzen en ideologieën uit te dragen en te verspreiden.

Ook de wetenschap verliest in toenemende mate diens onafhankelijke positie en functioneert meer en meer als onderdeel van het machtsapparaat. Economische belangen bepalen steeds sterker de richting van het onderzoek en de ruimte voor kritische wetenschap wordt steeds kleiner.

Zo is onderzoek afhankelijk van de criteria van de investering van externe partijen of wetenschappelijke fondsen en universiteiten gaan in toenemende maten de samenwerking met grote bedrijven en multinationals aan. Een belangrijke rol voor het verspreiden en het behoud van de heersende ideeën en denkwijzen binnen en over de maatschappij is daarbij ook weggelegd voor de mainstream-media, waarvan de vertegenwoordigers nauw samenwerken met politieke en economische instituties.

In de huidige kapitalistische maatschappij bestaat er daarnaast de neiging dat, in het kader van de individualisering, specialisering en de complexe arbeidsdeling, ook de productie en het verspreiden van kennis wordt opgedeeld in talrijke vakgebieden. Zo wordt de maatschappij in verschillende academische instituten bijvoorbeeld alleen nog in van elkaar gescheiden onderzoeksgebieden onderzocht en gepresenteerd.

In de jaren 1980 werd deze ontwikkeling binnen linkse kringen nog bekritiseerd met een begrip als ‘vakidiotie’. Door deze scheiding is het moeilijk een begrip te ontwikkelen over het systeem als geheel en is de samenhang tussen verschillende onderdrukkingsmechanismen en functies binnen de maatschappij lastig te begrijpen. We zien dit vergelijkbaar terug bij de kennis over de verschillende deelstrijden, waar de ervaringen en perspectieven vaak als gedeeltelijke kennis worden geanalyseerd en verspreid.

Binnen de linksradicale beweging zijn er naar ons idee – ook als gevolg van lage organisatiegraad, de verdeling en individualisering – nauwelijks nog plekken waar onderwijs en ontwikkeling gestructureerd en regelmatig plaatsvindt. Er zijn dan wel veel bijeenkomsten die over de actuele politieke ontwikkelingen informeren, en op onregelmatige basis zijn er workshops en congressen over specifieke theoretische onderwerpen en methoden, maar deze worden niet strategisch gebruikt. Het bezig zijn met theorie vindt meestal op individuele basis of in kleine groepen plaats. Vaak ontwikkelen zich daarbij – zoals eerder ook al eens benoemd – puur theoretische groepen die zich op een hoog niveau uitsluitend nog bezighouden met theorievorming (vaak zelfs zonder deze met de eigen praktijk te verbinden) of aan de andere kant, groepen die overwegend met de praktijk bezig zijn en theorie als bijzaak zien. Als ‘praktijk-groepen’ zich met theorie bezighouden, is dit vaak enkel in relatie tot kennis over de eigen deelstrijd. Hierom kunnen de studieprojecten van linksradicalen vaak geen totaalbeeld voor een strategie voor de antikapitalistische strijd bieden. Door de individualisering kan ook de overdracht van kennis tussen verschillende generaties maar beperkt plaatsvinden.

Het grootste deel van de machtskritische theorieproductie vindt, net als voorheen, vooral aan de universiteiten plaats. Hier worden kritische theorieën gelezen en verder ontwikkeld, maar dit gebeurt vaak ver van de betreffende praktijk. Tegelijkertijd volgt het onderzoek aan de universiteit geen politieke, maar vooral persoonlijk belangen, zoals het verwerven van een aanstelling, het voldoen aan de publicatiedruk, profilering, theorieproductie om theorie, et cetera.

Wat willen wij?

Wij denken dat de opbouw van een alternatief, machtskritisch leerproces een centraal onderdeel moet zijn van de strijd tegen het kapitalistische systeem. Dit ontwikkelingsproces is naar ons idee tweeledig: allereerst moet leren en ontwikkeling een vast onderdeel zijn van een revolutionaire organisatie, daarnaast moet de linksradicale beweging zich op de lange termijn bezighouden met het opzetten van een alternatieve leeromgevingen en onderzoeksinstituten in de vorm van een ‘academie van onderop’.

De rol van onderwijs en ontwikkeling binnen een revolutionaire organisatie

Binnen een revolutionaire organisatie van linksradicalen moet het bezig zijn met systeems- en machtskritische theorieën en de analyse van de samenleving een centrale rol innemen. Hierbij moet men zich richten op de zoektocht voor een strategie voor de antikapitalistische strijd.

Om politieke strategieën, methoden en doelen voor een revolutionaire praktijk te kunnen formuleren en ontwikkelen, is er een diepgaand analyse nodig van maatschappelijke structuur, de historische en psychosociale[1] ontwikkeling van de maatschappij en moeten fundamentele maatschappelijke theorieën en de ervaringen uit eerdere opstanden onderzocht worden.

Dit is van belang omdat bijvoorbeeld nieuwe organisatievormen van het kapitaal ook nieuwe consequenties met zich meebrengen en om nieuwe strijdmiddelen en -methoden vragen. Verder moet een gevecht aan worden gegaan met maatschappelijke mythen en valse ‘waarheden’, en moet er gezocht worden hoe deze te herkennen, bloot te leggen en te ontkrachten.

In dit doorgaande leer- en ontwikkelingsproces moeten onder andere de volgende vragen gemeenschappelijk bediscussieerd en onderzocht worden: Hoe heeft de maatschappij zich historisch ontwikkeld? Welke krachten en tegenkrachten hebben zich gevormd? Welke factoren verhinderen de mensen/de massa’s om revolutionaire politiek te bezigen? Waar zit potentie en wat is het subject in zulke processen? Welke verzetsbewegingen waren er en wat kunnen we van hen leren? Hoe kan een alternatieve maatschappij er uit zien? Wat kunnen we van andere [hedendaagse] bewegingen leren?

We moeten niet alleen antwoorden op deze vragen vinden, maar ook op actuele maatschappelijke vragen; d.w.z. op dat wat de mensen momenteel bezighoudt. Er zijn geen kant en klare antwoorden op deze vragen, maar we zien ze als een uitdaging voor een doorlopend, gemeenschappelijk proces wat zowel onderzoek als ontwikkeling behelst. Hoe dit leerproces precies georganiseerd moet worden, kunnen wij niet zeggen. Er moet worden gekeken hoe dit kan worden ingezet en geïntegreerd in de nieuwe structuren. Dit moet zich tijdens het organisatieproces vormen en worden bediscussieerd.

Het opzetten van een zelfgeorganiseerd, machtskritisch onderwijssysteem van onderop

Aan de andere kant vinden we het ongelofelijk belangrijk dat er op de lange termijn wordt gewerkt aan het opzetten van een zelfgeorganiseerd, machtskritisch onderwijssysteem dat we eerder ‘academies van onderop’ noemden.

Daarbij beschouwen we de volgende aspecten van bijzonder groot belang:

- De plekken waarbinnen het onderwijs plaatsvindt moeten vaste plekken zijn die langdurig kunnen bestaan en waar machtskritisch onderzoek, theoriewerk en ontwikkeling mogelijk is. Hier moeten vanzelfsprekend uitgaven, resultaten uit discussies etc. gearchiveerd kunnen worden.
- Daarnaast moet het doel zijn om de verschillende wetenschappelijke velden bij elkaar te brengen om een totaal en reëel beeld van de maatschappij te kunnen vormen.
- Tegelijkertijd moeten deze leerplekken zoveel mogelijk toegankelijk zijn en zich niet enkel richten op een intellectuele doelgroep. Daarom is het van belang dat er regelmatig inleidingen plaatsvinden over fundamentele theorieën en kritische analyses van maatschappelijke ontwikkelingen en dat er ondersteuning is voor mensen van verschillende niveaus.
- Tevens is het van belang dat er regelmatig ruimte is voor gemeenschappelijke uitwisseling en discussie, waar vragen uit het dagelijks leven en strijd besproken, theorie en praktijk met elkaar verbonden en strategieën voor een revolutionaire strijd ontwikkeld kunnen worden.

Noten

[1] De analyse van psychosociale factoren en hun ontwikkeling binnen de maatschappij in samenhang met de kapitalistische ontwikkeling wordt, in tegenstelling tot de analyse van de politieke en economische structuren, vaak nagelaten.