Domela Nieuwenhuis is voorlopig gered; nu PvdA en SP nog.
In café De Brêge in Nij Beets, dorp van veenarbeiders in oostelijk Friesland, hangt een portret van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Dat moet, het staat in de koopakte. Ook de huidige eigenaar - volgens de Leeuwarder Courant een VVD'er
- houdt zich daaraan. Op deze plek sprak Domela op 21 april 1890 vijfduizend stakende veenarbeiders toe.
Dat schilderij wil ik graag eens met
eigen ogen zien. Maar het café is dicht. En Sytze Kout, die vandaag met wie maar wil van Leeuwarden naar Heerenveen fietst uit protest tegen de verlaging van de subsidie voor het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum, is in geen velden of wegen te bekennen. Wie er wel zijn om hem op te wachten: historicus Johan Frieswijk, en Reimer van Ruiten van de Anti Fascistische Actie Fryslân.
SP, PvdA, Vrije Socialisten en FNV
- allemaal snellen ze Domela te hulp. Ouderwets mooi, zo'n gecombineerde linkse actie. Het gemeenteplein van Heerenveen zal straks rood kleuren van de windjacks en de vlaggen.
Mij gaat het vandaag om het omgekeerde. Hoe kan Domela SP en PvdA helpen in bange tijden? Wat kunnen ze leren van ús ferlosser, de Jezus van Friesland? Kind van gegoede familie immers, net als het doorsnee partijkaderlid vandaag de dag. Maar wel een die wist waar de pijn van de arbeider zat, en de woorden vond om die pijn om te zetten in politieke actie.
Friesland is sinds mensenheugenis een groot rood nest. Dat nest is bijna leeg. Bij de laatste verkiezingen kwamen SP (11,1 procent), PvdA (8,4), en GroenLinks (8,3) ver na CDA en VVD. Van Ruiten, jarenlang voorzitter van de PvdA in Drachten, stemde SP dit keer. Frieswijk heeft met pijn in het hart op PvdA-
lijstduwer Foppe de Haan gestemd. 'Omdat het zo'n aardige man is. En omdat de PvdA niet nog kleiner moest worden.' Wat de PvdA van Domela kan leren? Strijdbaarheid, zeggen ze, in de middagkou van Nij Beets. En dat veranderingen van onderaf moeten komen.
Er is meer. Domela keek ver voorbij de strijd voor de rechten van de arbeider. Hij was vegetariër, geheelonthouder en pacifist, wilde van de koloniën af en
schadeloosstelling geven, pleitte voor inpoldering van de Zuiderzee en afschaffing van het leger. De Tweede Kamer stond hem tegen: je idealen verkwanselen voor coalitievorming was niet zijn idee van politiek bedrijven.
Zo ver zijn we als eindelijk een rood-zwart stipje aan de horizon opdoemt: de anarchistenvlag van Kout. Even later draait zijn bakfiets
de Domela Nieuwenhuisweg op. Ze zijn drie man sterk, plus Chica, adoptiehond uit Roemenië, die hier even de poten mag strekken. Dan snel door naar Gorredijk, waar varkensslager Van der Zwaag ooit arbeidersblad De Klok begon en de eerste socialistische provinciebestuurder werd.
Jazeker, een paar uur later is het Gemeenteplein van Heerenveen rood gekleurd. Boven dat rood de grijze haren. De leden van strijdkoor De Reade Hoeke moeten elkaar helpen bij het afdalen van
het podium, waar SP-voorzitter Ron Meyer even later spreekt over passie en kameraadschap en
PvdA-boegbeeld Lutz Jacobi vindt dat de rode familie vaker samen moet optrekken. De burgemeester geeft zich snel gewonnen: met die bezuinigingen gaat het meevallen, vooralsnog.
't Heeft wel iets van een schijnoverwinning. Zeker, het museum kan ook de komende jaren laten zien hoe actueel Domela is. Hoe hij, een eeuw voor sociale media, voor vuile smerige vent en gemeenste smeerlap werd uitgemaakt en - ver voor Sylvana Simons - een tekening ontving waarop hij aan een galg bungelde. De dominee die atheïst en anarchist werd, had op zijn bureau een beeld van Jezus. Domela als vroege postmodernist.
Hij stierf in 1919, werd als zowat eerste Nederlander gecremeerd - ook daarin was hij modern - maar bewegend beeld van hem is er niet.
En dat is vreemd. Domela had een goeie kop en een gepassioneerd leven, zowel publiekelijk als privé. In elk ander land was allang een speelfilm over hem gemaakt.
Hier zie ik een kans voor SP en PvdA om zich te herbronnen: ze worden samen voortrekker van een Domela-verfilming. Een cameo
voor Jacobi en Meyer als veenarbeidersstel in een plaggenhut zal de beloning zijn. Met Femke Halsema als minister van OCW is daar vast subsidie voor te vinden.
Op het Gemeenteplein stelt Sytze Kout intussen een bibberende Chica gerust. Hij heeft zijn conclusie getrokken: 'Het vrije socialisme leeft. No pasaran.'
Vk afgelopen 13 april j.l.
Domela Nieuwenhuis is voorlopig gered; nu PvdA en SP nog.
In café De Brêge in Nij Beets, dorp van veenarbeiders in oostelijk Friesland, hangt een portret van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Dat moet, het staat in de koopakte. Ook de huidige eigenaar - volgens de Leeuwarder Courant een VVD'er
- houdt zich daaraan. Op deze plek sprak Domela op 21 april 1890 vijfduizend stakende veenarbeiders toe.
Dat schilderij wil ik graag eens met
eigen ogen zien. Maar het café is dicht. En Sytze Kout, die vandaag met wie maar wil van Leeuwarden naar Heerenveen fietst uit protest tegen de verlaging van de subsidie voor het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum, is in geen velden of wegen te bekennen. Wie er wel zijn om hem op te wachten: historicus Johan Frieswijk, en Reimer van Ruiten van de Anti Fascistische Actie Fryslân.
SP, PvdA, Vrije Socialisten en FNV
- allemaal snellen ze Domela te hulp. Ouderwets mooi, zo'n gecombineerde linkse actie. Het gemeenteplein van Heerenveen zal straks rood kleuren van de windjacks en de vlaggen.
Mij gaat het vandaag om het omgekeerde. Hoe kan Domela SP en PvdA helpen in bange tijden? Wat kunnen ze leren van ús ferlosser, de Jezus van Friesland? Kind van gegoede familie immers, net als het doorsnee partijkaderlid vandaag de dag. Maar wel een die wist waar de pijn van de arbeider zat, en de woorden vond om die pijn om te zetten in politieke actie.
Friesland is sinds mensenheugenis een groot rood nest. Dat nest is bijna leeg. Bij de laatste verkiezingen kwamen SP (11,1 procent), PvdA (8,4), en GroenLinks (8,3) ver na CDA en VVD. Van Ruiten, jarenlang voorzitter van de PvdA in Drachten, stemde SP dit keer. Frieswijk heeft met pijn in het hart op PvdA-
lijstduwer Foppe de Haan gestemd. 'Omdat het zo'n aardige man is. En omdat de PvdA niet nog kleiner moest worden.' Wat de PvdA van Domela kan leren? Strijdbaarheid, zeggen ze, in de middagkou van Nij Beets. En dat veranderingen van onderaf moeten komen.
Er is meer. Domela keek ver voorbij de strijd voor de rechten van de arbeider. Hij was vegetariër, geheelonthouder en pacifist, wilde van de koloniën af en
schadeloosstelling geven, pleitte voor inpoldering van de Zuiderzee en afschaffing van het leger. De Tweede Kamer stond hem tegen: je idealen verkwanselen voor coalitievorming was niet zijn idee van politiek bedrijven.
Zo ver zijn we als eindelijk een rood-zwart stipje aan de horizon opdoemt: de anarchistenvlag van Kout. Even later draait zijn bakfiets
de Domela Nieuwenhuisweg op. Ze zijn drie man sterk, plus Chica, adoptiehond uit Roemenië, die hier even de poten mag strekken. Dan snel door naar Gorredijk, waar varkensslager Van der Zwaag ooit arbeidersblad De Klok begon en de eerste socialistische provinciebestuurder werd.
Jazeker, een paar uur later is het Gemeenteplein van Heerenveen rood gekleurd. Boven dat rood de grijze haren. De leden van strijdkoor De Reade Hoeke moeten elkaar helpen bij het afdalen van
het podium, waar SP-voorzitter Ron Meyer even later spreekt over passie en kameraadschap en
PvdA-boegbeeld Lutz Jacobi vindt dat de rode familie vaker samen moet optrekken. De burgemeester geeft zich snel gewonnen: met die bezuinigingen gaat het meevallen, vooralsnog.
't Heeft wel iets van een schijnoverwinning. Zeker, het museum kan ook de komende jaren laten zien hoe actueel Domela is. Hoe hij, een eeuw voor sociale media, voor vuile smerige vent en gemeenste smeerlap werd uitgemaakt en - ver voor Sylvana Simons - een tekening ontving waarop hij aan een galg bungelde. De dominee die atheïst en anarchist werd, had op zijn bureau een beeld van Jezus. Domela als vroege postmodernist.
Hij stierf in 1919, werd als zowat eerste Nederlander gecremeerd - ook daarin was hij modern - maar bewegend beeld van hem is er niet.
En dat is vreemd. Domela had een goeie kop en een gepassioneerd leven, zowel publiekelijk als privé. In elk ander land was allang een speelfilm over hem gemaakt.
Hier zie ik een kans voor SP en PvdA om zich te herbronnen: ze worden samen voortrekker van een Domela-verfilming. Een cameo
voor Jacobi en Meyer als veenarbeidersstel in een plaggenhut zal de beloning zijn. Met Femke Halsema als minister van OCW is daar vast subsidie voor te vinden.
Op het Gemeenteplein stelt Sytze Kout intussen een bibberende Chica gerust. Hij heeft zijn conclusie getrokken: 'Het vrije socialisme leeft. No pasaran.'