Het bestuur van de Universiteit van Amsterdam krijgt regelmatig verwijten over de megalomane bouwwoede. Het onderwijs zou onder de nieuwbouw lijden.
TJERK GUALTHÉRIE VAN WEEZEL
Waarom is de UvA driftig aan het bouwen?
Sinds 1995 is de UvA grootbezitter van vastgoed. Het was de tijd dat de overheid energiebedrijven en woningcorporaties verzelfstandigde, zodat ze onder de tucht van de markt veel efficiënter zouden werken. Ook de universiteiten moesten ondernemender worden, onder meer door zelf hun huisvesting te regelen. Het Rijk schonk de UvA daarom alle universiteitsgebouwen.
Met het bezit kwamen ook de zorgen. Want de tientallen panden lagen als confetti verstrooid over de stad. Veel van die oude gebouwen waren nooit gebouwd voor onderwijs. Zeer inefficiënt, aangezien je overal portiers moest neerzetten en de ict moest regelen.
Het grootste deel van het bezit was bovendien verbouwd in de jaren zestig en zeventig, toen de universiteit explosief groeide. Op basis van alle huisvestingszorgen en plannen voor de toekomst besloot de universiteit eind jaren negentig om zich terug te trekken op vier 'stadscampussen'.
Dat project is sinds 2008 in volle gang. De universiteit heeft voor meer dan 50 miljoen euro aan panden verkocht en de nieuwbouw is begroot op ruim 600 miljoen euro. De alfa's worden ondergebracht op een campus rond het Binnengasthuisterrein in het oude centrum, waar ook een nieuwe universiteitsbibliotheek wordt gebouwd. De juristen, economen en gedragswetenschappers moeten elkaar inspireren op het Roeterseiland. Voor de bètastudies is boven op het glasvezelknooppunt in de Watergraafsmeer een complex opgetrokken. En dan is er nog het Academisch Medisch Centrum waar de medische studies samen zitten.
Is zoveel bouwen verantwoord?
Uit het debacle bij onderwijsinstelling Amarantis, die ten onder ging aan megalomane nieuwbouw, blijkt wel dat vastgoedvisies kunnen ontsporen. Het horrorscenario is dat je wel mooie collegezalen bezit, maar er geen geld meer over is om degene te betalen die het college moet geven.
Niet bouwen had de UvA natuurlijk ook geld gekost aan exploitatie en renovatie van bestaande gebouwen. Bovendien stelt de universiteit dat een aantrekkelijke werk- en studieomgeving bepalend is om studenten en goede wetenschappers te trekken.
De universiteit besloot dat bouwen de beste optie was, en maakte een strakke financiële afspraak met zichzelf. De kosten voor huisvesting mogen niet meer dan 12 procent van de gehele begroting zijn. Als de bouwkosten oplopen, moet dat dus binnen dat budget opgelost worden.
Het is een mooi uitgangspunt, maar als de tegenvallers niet te hoog mogen oplopen, weet iedereen die weleens ingrijpend verbouwd heeft, hoe lastig dat is. De UvA maakt mede dankzij de bouw verlies en laat die tegenvaller ten koste gaan van de eigen reserve.
Een groter risico lijken de langlopende verplichtingen die de universiteit is aangegaan. Om alle nieuwbouw te kunnen betalen, leent de UvA rond de 300 miljoen euro. Mochten de inkomsten van de universiteit de komende decennia teruglopen, dan komt de universiteit niet gemakkelijk onder die rentekosten uit. Zij krijgt een probleem wanneer er opeens weinig nieuwe studenten bij komen of er minder geld is voor onderzoek.
Een groter risico lijken de langlopende verplichtingen die de universiteit is aangegaan. Om alle nieuwbouw te kunnen betalen, leent de UvA rond de 300 miljoen euro. Mochten de inkomsten van de universiteit de komende decennia teruglopen, dan komt de universiteit niet gemakkelijk onder die rentekosten uit. Zij krijgt een probleem wanneer er opeens weinig nieuwe studenten bij komen of er minder geld is voor onderzoek.
Wat is de link tussen het bouwen en het 'rendementsdenken' waar de studenten zich zo tegen verzetten?
Dat het vastgoed een belangrijke rol is gaan spelen in het studentenprotest, is grotendeels te danken aan een aantal publicaties van financieel-geograaf Ewald Engelen en twee collega's. Zij beschrijven hoe er met het eigendom van het vastgoed in 1995 noodgedwongen projectontwikkelaars werden aangesteld in het Maagdenhuis. Ongeveer twintig medewerkers met een achtergrond in de financiële of vastgoedwereld werken er nu. Bankiers en accountants zijn ook ruim vertegenwoordigd in de raad van commissarissen.
Zo werd het Maagdenhuis het slachtoffer van 'financialisation', leggen de financieel-geografen uit. Een manier van denken waarbij allerlei facilitaire diensten binnen de UvA als 'profit center' aan andere onderdelen rekeningen moeten versturen. Geen wereld waarbinnen creatieve en onafhankelijke geesten vrij hun gang kunnen gaan, is de strekking.
Toch is de nadruk op het vastgoed lang niet de enige oorzaak. De manier waarop universiteiten worden afgerekend, gekoppeld aan het aantal studenten, het aantal afstudeerders en het aantal promoties, heeft daar evenzeer aan bijgedragen. Wanneer de politiek wil weten waar al die onderwijsmiljarden blijven, zijn er nu eenmaal boekhouders nodig.
Drie vragen over vastgoed UvA
Met het vastgoed kwamen ook veel nieuwe zorgen
Het bestuur van de Universiteit van Amsterdam krijgt regelmatig verwijten over de megalomane bouwwoede. Het onderwijs zou onder de nieuwbouw lijden.
TJERK GUALTHÉRIE VAN WEEZEL
Waarom is de UvA driftig aan het bouwen?
Sinds 1995 is de UvA grootbezitter van vastgoed. Het was de tijd dat de overheid energiebedrijven en woningcorporaties verzelfstandigde, zodat ze onder de tucht van de markt veel efficiënter zouden werken. Ook de universiteiten moesten ondernemender worden, onder meer door zelf hun huisvesting te regelen. Het Rijk schonk de UvA daarom alle universiteitsgebouwen.
Met het bezit kwamen ook de zorgen. Want de tientallen panden lagen als confetti verstrooid over de stad. Veel van die oude gebouwen waren nooit gebouwd voor onderwijs. Zeer inefficiënt, aangezien je overal portiers moest neerzetten en de ict moest regelen.
Het grootste deel van het bezit was bovendien verbouwd in de jaren zestig en zeventig, toen de universiteit explosief groeide. Op basis van alle huisvestingszorgen en plannen voor de toekomst besloot de universiteit eind jaren negentig om zich terug te trekken op vier 'stadscampussen'.
Dat project is sinds 2008 in volle gang. De universiteit heeft voor meer dan 50 miljoen euro aan panden verkocht en de nieuwbouw is begroot op ruim 600 miljoen euro. De alfa's worden ondergebracht op een campus rond het Binnengasthuisterrein in het oude centrum, waar ook een nieuwe universiteitsbibliotheek wordt gebouwd. De juristen, economen en gedragswetenschappers moeten elkaar inspireren op het Roeterseiland. Voor de bètastudies is boven op het glasvezelknooppunt in de Watergraafsmeer een complex opgetrokken. En dan is er nog het Academisch Medisch Centrum waar de medische studies samen zitten.
Is zoveel bouwen verantwoord?
Uit het debacle bij onderwijsinstelling Amarantis, die ten onder ging aan megalomane nieuwbouw, blijkt wel dat vastgoedvisies kunnen ontsporen. Het horrorscenario is dat je wel mooie collegezalen bezit, maar er geen geld meer over is om degene te betalen die het college moet geven.
Niet bouwen had de UvA natuurlijk ook geld gekost aan exploitatie en renovatie van bestaande gebouwen. Bovendien stelt de universiteit dat een aantrekkelijke werk- en studieomgeving bepalend is om studenten en goede wetenschappers te trekken.
De universiteit besloot dat bouwen de beste optie was, en maakte een strakke financiële afspraak met zichzelf. De kosten voor huisvesting mogen niet meer dan 12 procent van de gehele begroting zijn. Als de bouwkosten oplopen, moet dat dus binnen dat budget opgelost worden.
Het is een mooi uitgangspunt, maar als de tegenvallers niet te hoog mogen oplopen, weet iedereen die weleens ingrijpend verbouwd heeft, hoe lastig dat is. De UvA maakt mede dankzij de bouw verlies en laat die tegenvaller ten koste gaan van de eigen reserve.
Een groter risico lijken de langlopende verplichtingen die de universiteit is aangegaan. Om alle nieuwbouw te kunnen betalen, leent de UvA rond de 300 miljoen euro. Mochten de inkomsten van de universiteit de komende decennia teruglopen, dan komt de universiteit niet gemakkelijk onder die rentekosten uit. Zij krijgt een probleem wanneer er opeens weinig nieuwe studenten bij komen of er minder geld is voor onderzoek.
Een groter risico lijken de langlopende verplichtingen die de universiteit is aangegaan. Om alle nieuwbouw te kunnen betalen, leent de UvA rond de 300 miljoen euro. Mochten de inkomsten van de universiteit de komende decennia teruglopen, dan komt de universiteit niet gemakkelijk onder die rentekosten uit. Zij krijgt een probleem wanneer er opeens weinig nieuwe studenten bij komen of er minder geld is voor onderzoek.
Wat is de link tussen het bouwen en het 'rendementsdenken' waar de studenten zich zo tegen verzetten?
Dat het vastgoed een belangrijke rol is gaan spelen in het studentenprotest, is grotendeels te danken aan een aantal publicaties van financieel-geograaf Ewald Engelen en twee collega's. Zij beschrijven hoe er met het eigendom van het vastgoed in 1995 noodgedwongen projectontwikkelaars werden aangesteld in het Maagdenhuis. Ongeveer twintig medewerkers met een achtergrond in de financiële of vastgoedwereld werken er nu. Bankiers en accountants zijn ook ruim vertegenwoordigd in de raad van commissarissen.
Zo werd het Maagdenhuis het slachtoffer van 'financialisation', leggen de financieel-geografen uit. Een manier van denken waarbij allerlei facilitaire diensten binnen de UvA als 'profit center' aan andere onderdelen rekeningen moeten versturen. Geen wereld waarbinnen creatieve en onafhankelijke geesten vrij hun gang kunnen gaan, is de strekking.
Toch is de nadruk op het vastgoed lang niet de enige oorzaak. De manier waarop universiteiten worden afgerekend, gekoppeld aan het aantal studenten, het aantal afstudeerders en het aantal promoties, heeft daar evenzeer aan bijgedragen. Wanneer de politiek wil weten waar al die onderwijsmiljarden blijven, zijn er nu eenmaal boekhouders nodig.
volkskrant 18 april 2015