IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Laten we wel wezen; van het Occupy-gebeuren is, in Nederland in ieder geval, weinig meer te merken. Dat is des te opmerkelijker omdat veel woordvoerders van de beweging(en) hoog van de toren bliezen over hoe ze het allemaal heel anders zouden aanpakken dan linkse bewegingen vóór hen. Maar uiteindelijk blijkt er al na een paar maanden de klad in te zijn gekomen.

Er zijn misschien uitzonderingen, en in de VS heeft Occupy zeker een belangrijke rol (gehad) in het opschudden van activisme van onderop. In Klasse! is eerder een lans gebroken voor Occupy (zie Klasse nr.14). We denken wel dat het goed is om de praktijk en inhoud kritisch te bekijken en daarvan te leren, in plaats van bewegingen kritiekloos op te hemelen (en vervolgens te vergeten). We hebben vanuit Klasse! een aantal stellingen opgesteld, die provocerend geformuleerd zijn om reacties los te maken en argumentaties aan te scherpen. Reacties kunnen onder het stuk op de website (www.globalinfo.nl) gezet worden, of per email naar: klasse@globalinfo.nl )

Stellingen over Occupy

* deze stellingen referene aan Occupy Nederland en Europea. In de VS is Occupy om een aantal redenen een fundamenteel andere maatschappelijke beweging die we hier niet kunnen bespreken

Activisme zonder actievoeren?

1) De uitkomst, dat het na een paar maanden langzaam doodbloedt, was eigenlijk voorspelbaar. Je kunt zeggen dat bepaalde kampen het zelfs wonderbaarlijk lang hebben uitgehouden (zelfs tijdens barre winterdagen). Maar ook daar gebeurde al snel weinig interessants meer. In ieder geval niet in die mate dat 'het systeem' of de machthebbers er ook maar in enige mate last van leken te hebben. Ons viel op hoe weinig echte actie er vanuit de camps voortkwam. Veel energie leek (begrijpelijkerwijs) gestopt te moeten worden in het voortleven van het camp. Maar de inactiviteit werd ook zelfs vanuit de kampen verdedigd. "Je begrijpt het niet, hier zitten is de actie", beet iemand critici toe tijdens een discussie. Maar dat is natuurlijk niet zo. Voor acties en bewegingen zijn ook camps, vergaderingen, debatten en workshops nodig, maar alleen die brengen geen verandering. Door met z’n allen op een plein te gaan zitten, vorm je nog geen politieke kracht van onderop. Daar is meer voor nodig.

Open, maar reactionair

2) Wat zeker positief was aan het Occupy-concept, was de toegankelijkheid, en de mogelijkheid tot participatie voor nieuwkomers. Veel 'oude' bewegingen zijn veel hierarchischer en dwingen nieuwkomers tot het ondergaan van een lang invoeringstraject. Deze toegankelijkheid werd echter bewerkstelligd door afstand te nemen van alle oude activistische en linkse bewegingen en praktijken. Niet gehinderd door veel kennis over het verleden, was er een tendens tegen 'links' en tegen georganiseerde groepen. In feite leidde dat tot een reactionaire houding. We kunnen ons nog voorstellen dat bijvoorbeeld politieke partijen op afstand gehouden werden, en traditionele sociaal-democratische instellingen als de vakbeweging een toontje lager zouden moeten zingen, wegens aantoonbare medeplichtigheid bij ontstaan en uitvoering van het neoliberale beleid. Maar veel andere buitenparlementaire linkse krachten en hun kennis zouden gekoesterd moeten worden.

Geen zelf-kritiek

3) Door de snelle en massale toeloop van sympathisanten en de makkelijke aandacht van de media, gingen Occupy-activisten in hun eigen sprookje geloven. Alsof ze op wonderbaarlijke wijze de gouden sleutel hadden gevonden tot de verandering van het systeem, zonder confrontatie of andere oude linkse rituelen. Maar naar gelang daadwerkelijk effect en actie uitbleef, werd het steeds meer een op zichzelf verliefd gebeuren. Uiteindelijk werd alleen nog herhaald hoe prachtig en uniek het allemaal was, tot er niemand meer over was om dat te bevestigen. Er ontbrak zelf-kritiek. In werkelijkheid waren veel elementen, zoals bij alle bewegingen, afkomstig uit eerdere politieke bewegingen. Zo uniek was het niet, om in kampen bij elkaar te komen en daar basisdemocratisch tot besluiten te komen. De globaliseringsbeweging van tien jaar eerder, deed bijvoorbeeld niet anders. In vergelijking met die globaliseringsbeweging, was Occupy echter minder doelgericht en inhoudelijk vager. Of dit een stap vooruit is, is de vraag.

Geen solidariteit met sociale bewegingen om je heen

4) Terwijl er in de wereld (en in Nederland zelf) veel gebeurde dat om de aandacht van de Occupy-activisten schreeuwde, werd er vanuit de kampen weinig ondernomen om solidariteit te betuigen (denk aan uitgezette illegalen in Nederland, burgeroorlog in Syrië, demonstranten die tot jaren gevangenisstraf veroordeeld worden in Italië, of de Monsanto-coup in Paraguay). Tekenend is de invulling die de Occupy-camps wel kreeg: veel lang gevergader met te veel focus op interne organisatiekwesties, veel uitzinnige conspiracy-verhalen, nadruk op kleine details van de economie die weinig met de werkelijke problemen te maken hadden, etcetera. Dit werd vaak als positief verdedigd. Belangrijk was om iedereen de ruimte te geven om haar/zijn verhaal kwijt te kunnen. Dat is natuurlijk ook best belangrijk, maar je zit daar toch ook met een verdere reden? Je wilt toch ook af en toe wat knopen doorhakken en acties ontwikkelen tegen de crisis en de economische ellende, of was het daar niet om te doen?

Polderen met de politie geen effectieve strategie

5) Ook in de uitvoering waren er een aantal pijnlijke hiaten. Het feit dat in Amsterdam al snel vlekkeloos met de politie werd samengewerkt, die 'ongewenste bezoekers' van het Beursplein kwam verwijderen (en in veel gevallen: voor 90 dagen opsluiten), deed veel oorspronkelijke deelnemers afhaken. Kenmerkend was ook het consensusbesluit om de opening van de Aandelenbeurs, twee dagen na begin van het kamp, niet dwars te zitten en ook het verwijderen van de indrukwekkende 'tentoonstelling' aan protestborden en spandoeken van de gevel niet te weerstaan. Dat zette de toon en de Beurs heeft verder weinig last van het kamp op de stoep gehad. Maar waarvoor zit je daar dan? Alleen om je mening te geven? Dat is toch naïef? Daar trekken die zakenmannen en speculanten zich echt niets van aan.

Moraalridders analyseren en organiseren niet

6) Bewegingen die blijven steken in morele statements over de verderfelijkheid van het systeem waar ze kritiek op hebben, hebben niet goed nagedacht over de strategie die nodig is om daar wat aan te veranderen. Bij Occupy kwamen gezamenlijke politieke doelstellingen, laat staan mogelijke strategieën om die te behalen, nauwelijks naar voren. Wil je verandering bereiken, dan ontkom je niet aan het analyseren van de bestaande verhoudingen, en het ontwikkelen van een strategie om die te veranderen. Ook zul je dan ontdekken dat je moet organiseren en structuren moet ontwikkelen om duurzaam verzet mogelijk te maken. Alle suggesties dat het zonder deze zaken wel goed zal komen, komen in feite degenen die nu de macht hebben goed uit.

Waar bijft de systeemkritiek?

7) De enormiteit van de crisis en de hoofdrolspelers die die veroorzaakt hebben, steekt schril af tegen de kleinschalige 'antwoorden' die vanuit Occupy gegenereerd werden en die veelal lokaal, ludiek of spiritueel waren. Maar als de aanleiding van de protesten dit immense kapitalistische systeem is, dat ons allen naar de afgrond jaagt, zul je ook met grote en serieuze antwoorden en alternatieven moeten durven aankomen.