Boekpresentatie De man die Durruti doodde
Waar: Boekhandel Het Fort van Sjakoo, Jodenbreestraat 24, Amsterdam, Netherlands
Wanneer: 30/05/2025 - 17:00
De Spaanse Burgeroorlog, 19 november 1936. Vlak achter het front in Madrid wordt de legendarische anarchistische aanvoerder Buenaventura Durruti door een kogel geraakt. De volgende dag overlijdt hij aan zijn verwonding. Zijn lichaam wordt overgebracht naar Barcelona, waar hij op 23 november wordt begraven op de begraafplaats Montjuic. Bij zijn uitvaart waren naar schatting een half miljoen mensen op de been.
Tot op de dag van vandaag is de ware toedracht van het drama onduidelijk. Was het een fascistische kogel? Een ongeluk? Een aanslag? En wie hadden er belang bij zijn dood?
Uitgaande van de historische feiten en personen schrijft Pedro de Paz deze detective. Commandant Fernández Durán krijgt twee maanden na Durruti's dood uit kringen van de republikeinse regering de geheime opdracht de ware toedracht te achterhalen. Hij slaagt in deze opdracht, maar vijfentwintig jaar later lijkt de zaak toch weer heel anders te liggen. Of toch niet?
Pedro de Paz schrijft fictie – later volgen meer romans en gedichten – maar hij blijft dicht bij de historische feiten. Zijn activiteit op het internet leverde enkele jaren na de publicatie een verrassende wending op – hier beschreven in de epiloog. Het resultaat is een novelle die zich laat lezen als een detective. Het is meer dan een historische roman, het verhaal plaatst je direct in de grauwe werkelijkheid van de burgeroorlog.
Buenaventura Durruti mag in Nederland niet zo bekend zijn, in Spanje is hij een icoon van de burgeroorlog èn van de sociale revolutie. De toedracht van zijn dood is in Spanje nog altijd stof voor artikelen en reportages. Tegenwoordig gaat het vooral om het raadsel van de oorzaak van zijn overlijden. In 1936 gingen veel theorieën rond over zijn dood: waren het ontevreden kameraden? Waren het de communisten of was het de 'vijfde colonne' waar Franco het over had?
Durruti's dood markeert een omslagpunt in de burgeroorlog. Op de achtergrond speelt de strijd binnen het republikeinse kamp een grote rol. De 'legalistische' partijen – waarvan de communisten er een pretendeerden te zijn – ging het om het verdedigen van de democratie, tegen een staatsgreep door opstandige generaals. De revolutionaire groepen ging het ook en vooral om het doorvoeren van de sociale revolutie. Een bijzondere rol speelden de stalinisten: hen ging het om de macht. Als kleine politieke partij konden zij een sleutelrol spelen door de Sovjet-Russische 'hulp' aan de republiek. Vanuit hun positie in de regering konden zij politieke concurrenten uitschakelen. In 1937 slaagden zij er in de anarchistische milities in te lijven in het reguliere leger, dat steeds meer onder stalinistische invloed kwam. Met een levende Durruti zouden ze daar een zware dobber aan gehad hebben. De Spaanse communisten fungeerden als verlengstuk van de buitenlandse politiek van Stalin, die hoopte op een alliantie met de West-Europese landen (met name Frankrijk en Groot-Brittannië) tegen de As: Nazi-Duitsland en fascistisch Italië. Daartoe ontbonden zij zelfs de Internationale Brigades, die aan de kant van de Republiek vochten. Die hoop was tevergeefs: Frankrijk en Groot-Brittannië maakten een knieval voor Nazi-Duitsland en accepteerden de annexatie van een deel van Tsjecho-Slowakije, Sudetenland. In 1939, toen de Burgeroorlog al bijna verloren was, maakten de overige groepen in de Republiek een einde aan de stalinistische overheersing. Met een staatsgreep werd de regering van Negrín afgezet. Kort daarop capituleerde de Republiek. Tienduizenden vluchtten naar Frankrijk, om daar in concentratiekampen te belanden. Tienduizenden achterblijvers werden vermoord.
In de epiloog vind je een kort overzicht van he leven van Buenaventura Durruti, de basis voor de mythe rond zijn persoon.