IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Kernenergie? Een hele reeks politieke partijen noemen het als optie. Het argument? ‘Anders halen we de klimaatdoelstellingen niet’. Dat is de gehanteerde redenering. Die redenering deugt niet en is feitelijk een smoes om aan stevige maar noodzakelijke klimaatmaatregelen te ontkomen.

Kernenergie? Een hele reeks politieke partijen noemen het als optie. Het argument? ‘Anders halen we de klimaatdoelstellingen niet’. Die klimaatdoelstelling – bijna de helft minder CO2-uitstoot in 2030, en 95 procent minder uitstoot in 2050, dit alles in vergelijking met de uitstoot van 1990 – zou betekenen dat met alleen zonne- en windenergie de energiewinning via fossiele brandstoffen niet te vervangen zou zijn. Een nieuwe kerncentrale zou moeten bijspringen om het dreigende tekort te dichten. Dat is de gehanteerde redenering. Die redenering deugt niet en is feitelijk een smoes om aan stevige maar noodzakelijke klimaatmaatregelen te ontkomen.

Kernenergie blijft geen goed plan

Kernenergie is geen goed idee. Er is de kans op ongelukken – niet heel groot, maar als het mis gaat, dan gaat het al snel nogal dramatisch mis. Denk ‘Tsjernobyl’, ‘ ‘Harrisburg’, ‘Sellafield’ en ‘Fukushima’. Er is het afval: dat blijft langdurig radioactief en dus is er een opslagprobleem, qua veiligheid. Er is de connectie met kernwapens: landen die beschikken over de technologie en bijbehorende infrastructuur om kernenergie te winnen, zijn zonder al te grote problemen in staat om ook kernwapens te vervaardigen. Sterker: kernenergie is opgekomen als spin-off van de kernwapenproductie, als civiel gebruik van een uit militair oogpunt ontwikkelde technologie. Wie kernwapens de wereld uit wil, kan de verspreiding van kernenergie maar beter zo goed mogelijk dwarsbomen.

Deze bezwaren staan nog steeds, al ontken ik niet dat er wat is veranderd. Ja, de veiligheid is verregaand verbeterd: er is van de diverse ongelukken wel wat geleerd. Maar Fukushima is slechts 10 jaar geleden, geen kleine 35 zoals Tsjernobyl. Het gevaar van ongelukken zal kleiner zijn, maar nul is het niet. En de opslag? Dat is ongetwijfeld ook te beveiligen, en dat gaat vast ook beter dan twintig jaar terug. Het kernafval wordt gaandeweg ook minder radioactief en dus minder gevaarlijk. Maar nieuw kernafval creëert natuurlijk nieuw radioactief gevaar. Als er vanwege nieuw radioactief afval nu net zo veel radioactiviteit bij komt als er via het verminderen van radioactiviteit in het oudere afval afgaat, dan groeit het totale gevaar tenminste niet. Maar hoe meer nieuwe kerncentrales, hoe meer dat afval toeneemt, en hoe groter de kans dat afbraak van radioactiviteit van oud afval meer dan gecompenseerd wordt door het stralingsgevaar van het nieuwe. De verstrengeling tussen energiewinning en kernwapencapaciteit blijft onveranderd een valide bezwaar.

Maar als we de veiligheidsproblemen – zowel het ongeluksricico als het afvalvraagstuk – nu eens echt verantwoord kunnen worden opgelost? En als we ervoor kunnen zorgen dat ook landen met kerncentrales toch geen kernwapens ontwikkelen? Zou kernenergie dat wel aanvaardbaar en nodig zijn als deeloplossing van het klimaatprobleem? Nee. Dat heeft meerdere redenen. Het bouwen van centrales zelf is een onderneming, die ook sloten energie kost. De gunstige effecten van kernenergie krijg je pas nadat het ding in bedrijf is. De kosten qua energie en vervuiling krijg je echter meteen bij de bouw. Gezien hoe acuut het klimaatvraagstuk en het probleem van milieuverwoesting in het algemeen is, kunnen we het energieverbruik en de milieuschade die de aanleg van kerncentrales – maar ook de winning van het veelal benodigde uranium! – missen als corona.

Het belangrijkste probleem ligt in de factor ‘tijd’. Kerncentrales bouw je niet in een uur en een dag. Voordat je van het eerste bouwplan via vergunningsaanvraag, voorbereiding, bouw van de centrale naar de in werking stelling ervan bent gekomen, is er al gauw tien jaar verstreken. Of meer. In de tussentijd heeft kernenergie dus nul komma nul bijgedragen aan het vervangen van fossiele brandstoffen. In die tussentijd is de uitstoot van CO2 dus ongebreideld doorgegaan, zonder enig effect van kernenergie daarop.

Pas na tien – of vijftien, of twintig… – jaar kan kernenergie een rol gaan spelen om andere energiebronnen te vervangen. Even aangenomen dat de totale energiebehoefte niet zodanig is gegroeid dat kernenergie niet zozeer andere stroomsoorten vervangt, maar veel eerder aanvult. Dan remt kernenergie misschien de groei van andere energiebronnen, maar is er van krimp van die bronnen niet noodzakelijk sprake. Maar zelfs al vervangt kernenergie wel fossiele energiebronnen: dat gunstige effect heb je dus pas over tien of vijftien of twintig jaar. De klimaatramp wacht geen tien, vijftien of twintig jaar. Die is nu gaande. Het is alsof je een vaccinatieprogramma tegen corona ontwikkelt dat pas in 2035 begint vruchten af te werpen. Zelfs Hugo de Jonge zou zoiets niet bedenken. Hoop ik althans. Het denkbare gunstige effect van kernenergie als vervanging van energiewinning uit fossiele, CO2-uitstoot veroorzakende energiebronnen komt domweg te laat, zelfs als alles verder ‘goed’ gaat. Serieus klimaatbeleid drukt per direct de uitstoot van broeikasgassen. Niet pas over tien, vijftien of twintig jaar.

Over de exacte voor- en nadelen van kernenergie, en met name over de veiligheidsaspecten, wordt ook in linkse en radicale kringen uiteenlopend gedacht. Maar het hierboven geschetste tijdsargument geldt dus ook als kerncentrales volkomen veilig zouden zijn. Wie het werkelijk te doen is om het bestrijden van de klimaatrampzaligheid, en wie snapt dat we geen tien jaar tijd voor hebben maar de toename van broeikasgas per direct wil tegengaan, steekt dus beter geen tijd in een oplossing als kernenergie.

De veiligheidsdiscussie kunnen we daarmee dus ook terzijde laten. Veel urgenter is: dingen bedenken waarmee we per direct de klimaatcrisis te lijf kunnen. Daarover hoor je veel en veel te weinig. Het is alsof de discussie rond kernenergie die andere, veel dringender discussie overschaduwt en wegduwt. Strijders tegen klimaatverwoesting, milieubederf en natuurvernietiging doen er goed aan om deze valkuil te vermijden, en zich te concentreren op oplossingen die direct werken, en waarvan we er vrij zeker van kunnen zijn dat ze geen schimmige veiligheidsrisico’s meebrengen.

Bomen graag! En bossen!

Aan wat voor oplossingen valt dan te denken? Laten we het dicht bij huis houden: we hebben een oorlog tegen het wegverkeer nodig, een verdedigingscampagne voor elk bos en voor elke boom die wegens wegenaanleg gevaar loopt. Bomen houden CO2 vast, bossen hebben een temperend effect op temperatuurwisselingen. Bossen zijn ook belangrijk als groei- en woonplaats van allerlei planten en dieren, en van grote waarde voor mensen als plek om rust en ontspanning te vinden. We hebben bossen nodig, we kunnen feitelijk geen boom meer missen. En nee, de sloop van bos kun je niet compenseren door het in rijtjes planten van boomsprieten die pas na twintig jaar een beetje boom zijn. Een bos is geen boomplantage. Bovendien vangt een oude grote boom nu al een grote hoeveelheid CO2; zo’n nieuwe spriet bereikt die hoeveelheid pas na tientallen jaren. Wederom de factor ‘tijd’.

Allemaal redenen om ieder bedreigde bos met hand en tand te verdedigen. Leve de mensen van Ameliswaard Niet Geasfalteerd en de bijbehorende campagne Ik Ga De Boom In!(2) Die richt zich tegen verbreding van de A27 ten koste van het bos Amelisweerd. Leve de mensen van campagne Red het Sterrebos!(2) Die richt zich tegen de aanleg van een weg richting autofabriek en de daarvoor benodigde sloop van een stuk van dat Sterrebos, in Limburg nabij Born. Dit soort campagnes, indien succesvol, redden bomen en bossen, en die bomen en bossen halen gratis en voor niets een boel CO12 uit de lucht. Dit soort campagnes zijn nodig, evenals een nauwe samenwerking tussen dit soort campagnes.

Zulke campagnes weren zich tegen wegenaanleg en aanverwante vernielingsdrang. Het helpt enorm als we die vernielingsdrang zelf ook aanpakken. Milieu-activisten zouden eens glashelder een lijn moeten trekken: Geen weg erbij, geen rijbaan erbij, een volledige stopzetting van wegenaanleg! Het enige wat er nog aan het straten- en wegennet gedaan wordt, dient reparatiewerk te zijn. Maar elk nieuw stuk weg, in de lengte, de breedte, de hoogte of de diepte, dienen we als niet legitiem te beschouwen, als agressie tegen de natuur en de planeet. Die agressie neemt de vorm aan van gekapte bomen en verwoeste natuur – en daarmee van het verwoesten van een middel om CO2 spontaan uit de atmosfeer te krijgen zonder dat we daar dure fabrieken voor ‘nodig’ zouden hebben. Dat is de ene kant van de zaak.

Weg met het wegverkeer!

De andere kant: door openlijk iedere wegenaanleg te dwarsbomen, stel je paal en perk aan autoverkeer als de logische vervoersmethode waarvoor alles kan wijken. Precies dat autoverkeer genereert een boel CO2, weliswaar minder nu veel auto’s op elektriciteit in plaats van benzine rijden – maar minder is niet nul, en elk extra beetje CO2 in de lucht is een beetje teveel. Als wegenaanleg en wegverbreding haar vanzelfsprekendheid verliest, als we de auto niet meer tot iedere prijs de ruimte geven, zeggen we in feite: die files die gaan we niet meer faciliteren. Wie geen file wil, dient dan de auto te verlaten, want die extra rijbaan gaan we niet accepteren, al helemaal niet omdat elke uitbreiding van het wegennet juist weer meer auto’s de weg op zuigt en meer files genereert.

Natuurlijk hoort bij deze rabiate anti-auto-politiek een pro-fiets en pro-OV-houding. Mensen willen zich immers toch kunnen verplaatsen. Van bestaande wegen zou sowieso een rijbaan voor bussen gereserveerd kunnen worden. Die kunnen dan met minder vertraging hun routes doen. En fietsroutes, waarom kunnen die in steden trouwens niet overdekt en beschut? Allemaal dingen waar we ons vandaag nog voor kunnen inzetten, en die geen tien, vijftien of twintig jaar op resultaat hoeven te wachten.

Minder auto’s, meer OV, en meer vervoer per fiets en te voet. Dat soort dingen scheelt dus niet pas over tien, vijftien of 20 jaar CO2-uitstoot. Het gunstige effect begint meteen. Jij en ik kunnen er ook zelf meteen mee aan de slag. Niet perse door zelf de auto te laten staan, al moedig ik die keus op zichzelf wel graag aan. Maar ik weet ook dat die optie lang niet voor iedereen is weggelegd. Wel door te helpen om de stekker uit dat eindeloos gefaciliteerde en gestimuleerde autoverkeer te trekken, en door campagnes om bossen en bomen te redden van wegenaanleg en verwante destructiedrift onze actieve ondersteuning te geven.

Noten:

1 ‘Waarom het in deze campagne [plots veel over kernenergie gaat’, NOS, 1 maart 2021, https://nos.nl/artikel/2370856-waarom-het-in-deze-campagne-plots-veel-ov...

2 ‘Amelisweerd Niet Geasfalteerd’, https://ikgadeboomin.org/

3 ‘Red het Sterrebos’, http://redhetsterrebos.nl/

Peter Storm