'The Social Dilemma'? De Spektakelmaatschappij!
Onderstaande is tekst eigenlijk gemaakt voor de social media van www.vrijemarkt.org , verkooppunt voor democratisch gerunde (zelfbeheerde) bedrijven en ZZP'ers. Daar deel ik om de zoveel tijd ook wat theorie. Normaal is dat vrij 'basic', maar het leek me leuk er ook eens wat dieper in te duiken. En dat maakt het weer geschikt voor indymedia.
Wat je hier kan lezen is een aantal stellingen uit het begin van het in 1967 gepubliceerde boek De Spektakelmaatschappij (The Society of the Spectacle / La Societé du Spectacle), met wat eigen opmerkingen daarbij. Ik kan zeker aanraden het hele ding 's proberen te lezen, ook al is het niet de makkelijkste kost. Het helpt enorm bij je begrip van de huidige samenleving. Er staat ook een soort film online, hoewel dat gewoon een monoloog is met wat begeleidende beelden.
1. Het hele leven van die samenlevingen waarin moderne omstandigheden van productie overheersen, presenteert zichzelf als een immense accumulatie van spektakels. Alles wat ooit direct geleefd was, is nu slechts representatie.
– Het is niet gebeurd, als het niet in media is vastgelegd –
2. Beelden, losgerukt van elk aspect van het leven, smelten samen in een gezamenlijke stroom, en de eerder bestaande eenheid van het leven wordt voor altijd verloren. Slechts gedeeltelijk begrepen, vindt de realiteit plaats in een nieuwe algemeenheid als een aparte pseudo-wereld, en slechts als object van contemplatie.
– Wanneer mensen over ‘de wereld’ praten, hebben ze het over wat ze in de media zien –
3. Het spektakel komt op ons over tegelijkertijd als de samenleving zelf, als een onderdeel van de samenleving en als een middel tot vereniging. Als deel van de samenleving is het dat deel waar alle aandacht, al het bewustzijn samenkomt. Doordat het geïsoleerd is […] is deze plek de plek van illusie en vals bewustzijn: de eenheid die het oplegt is slechts de officiële taal van het algemeen gescheiden zijn.
– Zijn we nou samen (maar toch alleen alleen), of alleen (maar toch samen), als we vanachter onze schermen met elkaar ‘communiceren’? –
4. Het spektakel is niet een verzameling van beelden; nee, het is een sociale relatie tussen mensen die wordt bemiddeld (gemediëerd) door beelden.
– Onder welke omstandigheden zijn we er toe gekomen, dat we zoveel tijd achter schermen zitten?
6. (…) [H]et spektakel is het hart van de daadwerkelijke onwerkelijkheid van de samenleving. In al haar specifieke uitingen – nieuws of propaganda, reclame of de directe consumptie van entertainment – is het spektakel het toonbeeld van het heersende model van het sociale leven. Het is de alomtegenwoordige viering van de keuze die al is gemaakt in de sfeer van productie (…) Zowel qua vorm en als inhoud dient het als de totale rechtvaardiging voor de omstandigheden en doelen van het huidige systeem. Het zorgt er daarnaast voor dat die rechtvaardiging permanent aanwezig is, omdat het bijna alle tijd buiten het productieproces zelf overheerst.
– Ook contra-spektakel is spektakel, het maakt toeschouwers van ons –
9. In een wereld die daadwerkelijk op zijn kop is gezet, is waarheid een moment van het onechte.
– Post-fact, post-truth, post-modern, post-real –
17. Een vroeger stadium van de overheersing van de economie over het sociale leven kwam neer op een duidelijk degeneren van zijn tot hebben (...) Het huidige stadium, waarin het sociale leven compleet is overgenomen door de geaccumuleerde producten van de economie, houdt een algemene verschuiving in van hebben naar hoe je overkomt: al het “hebben” moet nu zowel zijn onmiddellijke prestige als zijn ultieme bestaansreden halen uit hoe het overkomt. (…)
– bakken met geld “verdienen” als ‘influencer’ –
26. De algemene scheiding van de arbeider en haar product heeft het einde ingeluid van welke algehele visie op het gedane werk dan ook, en ook het einde van directe persoonlijke communicatie tussen producenten. Terwijl de accumulatie van vervreemde producten voortduurt, en terwijl het productieve proces zich steeds meer concentreert, worden consistentie en communicatie het exclusieve eigendom van de managers van het systeem. De triomf van een economisch systeem gebaseerd op het gescheiden zijn leidt tot de proletarisering van de wereld.
– Het is op basis en in de context hiervan, dat het hele apparaat van ‘sociale’ media is opgebouwd. In plaats van een directe communicatie tussen mensen, direct gerelateerd aan wat ze samen doen en maken, is er een heel systeem ontstaan van indirecte (bemiddelde / gemediëerde) communicatie zonder directe relatie tot wat mensen doen en maken, maar juist in relatie tot de schijnwereld van het spektakel en hoe je daarin overkomt. Wanneer we communiceren, communiceren we meestal óver het spektakel. “Heb je die film gezien?” “Zag je dat filmpje op youtube?!” “Check deze instagram!” “Wat vond jij van Rutte’s toespraak?” -
27. (…) Er kan geen vrijheid zijn buiten activiteit, en in het spektakel is alle activiteit verboden – een bijkomstigheid van het feit dat alle werkelijke activiteit onder dwang is gekanaliseerd in de wereldwijde opbouw van het spektakel. Dus datgene waar naar wordt verwezen als “bevrijding van werk,” dat wil zeggen meer vrije tijd, is een bevrijding noch binnen het arbeidsproces zelf noch van de wereld die het resultaat is van die arbeid.
– Onze levens zijn een opeenvolging van productieve slavernij en consumptieve ‘vrijheid’, waarin we de vruchten van onze slavernij weer mogen opkopen. Voor een hogere prijs, uiteraard, dan het loon wat we er voor kregen. Waarbij het natuurlijk van het grootste belang is, hoe we overkomen. “Waar ga jij op vakantie?” / “Hoe was je weekend?” / “Nice, 83 likes voor m’n vakantiefoto’s!” –
28. Het heersende economische systeem is gebaseerd op isolatie; tegelijkertijd is het een circulair proces ontworpen om isolatie te produceren. Isolatie is de basis van technologie, en technologie isoleert weer: alle goederen die worden voorgesteld door het spectaculaire systeem, van auto’s tot televisies, dienen ook als wapens voor dat systeem in het streven naar het isoleren van “de eenzame menigte.” Het spektakel ontdekt continu haar eigen basale veronderstellingen – en elke keer op een meer concrete manier.
– “De hele wereld aan je vingertoppen met de smartphone!” .. Behalve dat het de wereld niet is, dat er niemand leeft, dat het maar een verzameling van beelden en teksten zijn die gedegenereerde sociale relaties representeren. En dat ondertussen, in de echte wereld, de sociale én letterlijke woestijn zich continu uitbreid. Wat ons weer motiveert om te vluchten in het spektakel. –
PS: En ja, de ironie ontgaat me niet dat ik dit idee verspreid via een medium als dit. Maar aangezien zoveel mensen zoveel aandacht aan hun schermpje geven, wat natuurlijk ook alles heeft te maken met de verregaande vernietiging van het directe contact tussen mensen, zal dit idee toch ook hier verspreid moeten worden.
PPS: En ja, die PS is nog veel meer van toepassing op instagram en facebook ;-)