Hedgefund 1000 miljard
dinsdag 01 november 2011
Opiniedoor Jan Blommaert
Een hedgefund van 1000 miljard: knettergek
De zo bejubelde moedige ingreep van de EU-top van afgelopen week, die de beurzen moest kalmeren en die de euro moest redden blijkt in realiteit een speculatief financieel product te zijn. Het gaat hier om een hedgefund van 1000 miljard, waarin slechts ca 250 miljard ‘echt’ geld zit.
Mijn geduld met dat soort financieel gepruts, en met de leugens waarmee deze nonsens wordt verkocht, is volkomen op.
Vorige week konden we het horen uit de monden van Van Rompuy, Barroso, Leterme en anderen. De EU top had na lang negotiëren eindelijk de ‘bazooka’ gevonden waarmee de financiële markten kunnen gekalmeerd worden: een noodfonds van niet minder dan 1000 miljard euro. Eindelijk échte poen! Het feit dat de Europese Centrale Bank zelf te weinig tussenkomst op de financiële markten was sinds 2008 één van de grote problemen in de eurozone. De Amerikaanse Federal Reserve drukt geld bij, de ECB moet de markt op voor geld, en botst daar op de ratings van de financiële bookmakerskantoren Moody’s, Standard & Poor’s en Fitch. Dat zou nu ten einde moeten zijn want, kijk, hier ligt nu 1000 miljard te blinken. Einde van onze zorgen. De beurskoersen veerden meteen op (maar zakten na een poosje weer wat in). Hoera op alle banken. Vergeef me de woordspeling.
Wie echter de kleine lettertjes las (bijvoorbeeld op http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/10/27/cruciale-eurotop-hebt-u...) kwam tot een verbijsterende vaststelling. Er is geen 1000 miljard Euro; er is nominaal 440 miljard échte Euro’s, eigenlijk slechts een goeie 250 miljard, want er zijn al 200 miljard gespendeerd. Daar bovenop komt een financieel bouwsel dat via verzekeringstechnieken, ‘leveraging’, dit bedrag opwaardeert tot 1000 miljard. Een simpel hedgefund dus.
De EU gokt lekker mee
Nu had de EU in 2010 zich zeer streng uitgesproken over hedgefunds, en er werd gepoogd de werking van dergelijke fondsen aan banden te leggen. De reden daarvoor is eenvoudig: het gaat hier om een zeer riskant speculatief product – een vorm van gokken, in simpele taal – dat in verregaande mate verantwoordelijk was voor de crash van 2008. Het was door middel van financiële spitstechnologie waarbij relatief kleine bedragen systematisch opgeblazen werden tot gigantische kapitalen, via verzekeren en doorverzekeren, dat enorme risico’s werden geschapen.
Gokken is immers nooit een eenzijdig spel: er is altijd wel iemand die tegen gokt; en als diens gok beter uitdraait ben je alles kwijt – ook het bedrag van de verzekerde waarden. Zo kan 100 miljoen bij een crash een miljard écht geld worden, dat écht moet afbetaald worden omdat het aanvankelijke bedrag veel te hoog verzekerd was. In 2008 speelden grote banken zo op enkele dagen heel hun kapitaal kwijt. Het is een uiterst riskant spel waarbij fenomenale bedragen kunnen verdiend worden maar even goed kunnen verloren worden.
Aan dit gokspel doet de EU nu zelf mee. Herman Van Rompuy meesmuilde dat dit soort ‘leveraging’ geen probleem is ‘want banken doen dat al eeuwen’. Heel merkwaardig: banken moeten geherfinancierd worden omdat ze te veel ‘leveraging’ hebben gedaan; om ze te redden gaan we zelf ‘leveraging’ doen, ‘want banken doen dit al eeuwen’. Wat ze dan precies al eeuwen doen, dat kon Van Rompuy niet meteen uitleggen: ‘de uitbreiding van het EFSF is zeer complex en niet gemakkelijk om uit te leggen, maar wel zeer spectaculair’. Net zoals de meeste experten op Wall Street en de bazen van Dexia voor hem blijkt nu ook de president van de EU niet precies te begrijpen waarover hij zo blij is. Maar we moeten wel allemaal blij zijn.
Wel wel wel.
Een financiële atoombom
Met z’n 1000 miljard heeft de EU bovendien zelfs naar de waanzinnige normen van de speculanten een enorm fonds opgezet – een enorme prooi voor speculanten die hoog spel willen spelen dus. Door deze financiële constructie heeft de EU een gok gedaan met een inzet van 1000 miljard, te winnen of te verliezen. De ‘leverage’ is hier een factor vier, d.w.z. dat het bedrag echt geld via constructies verviervoudigd wordt. De inzet van echt geld is dus ca 250 miljard euro.
Slimme speculanten, en zo zijn er wel wat, zullen dat al door hebben. Het feit dat de EU zich tot zulke technieken moet wenden kan erop wijzen dat de EU eigenlijk niet meer dan 440 miljard echte euro’s hééft. Gokkers herkennen een gok, en allerhande gespecialiseerde websites voorzien nu al in uitgebreide analyses en prognoses. Dit gegeven is dus een fantastische prikkel voor ‘high rollers’ om tegen dit noodfonds te speculeren, en dit spel is wellicht al bezig. De hierboven genoemde bookmakers van Wall Street begeleiden dit spel met hun ratings.
Een paradijs lacht de speculanten toe, want geruchten en reputaties bepalen het spel – vandaar dat men steevast psychologische taal hanteert om het te beschrijven: markten zijn nerveus, hebben geen vertrouwen, moeten gerustgesteld worden, we moeten geloofwaardig overkomen en zo meer.
Als deze gok van de EU niet lukt dan is de schade niet meer te overzien. Het risico dat nu genomen is, is absurd, onverantwoord, immoreel, schandalig. Ik voeg er nog de term ‘misdadig’ aan toe, want als dit fout gaat moet de EU-burger de verliezen dragen. Deze gok is gedaan in onze naam, wij zijn de eigenlijke ondertekenaars van dit gok-akkoord, en de rekening zal via ons vereffend worden. Dit is een gokspel op kosmische schaal, een financiële atoombom boven Europa.
Ik ben dit beu
Ik ben dit beu, zo beu. Wie heeft die EU-leiders dit absurde en misdadige instrument aangepraat? Heeft niemand ooit de opmerking gemaakt dat het net dit soort toxische financiële rommel is die ons heeft gebracht waar we nu zitten? Wie heeft die knapen wijs gemaakt dat het beste antwoord tegen dolgedraaide speculatie erin bestaat zelf een monumentale speculatie op te zetten? Wie? Ik wil dat weten, ik heb dat recht, want ook mijn naam staat onder dat akkoord. Het is ook in mijn naam getekend. Ik ben betrokken partij en ik wil volledige informatie hierover.
Ik wil ook weten wie er in deze dossiers de lakens uitdeelt. Het valt me immers op dat niemand, letterlijk niemand uit de politieke elite in Europa in staat lijkt buiten de lijntjes te kunnen denken. Men grijpt gewoon systematisch terug naar dié recepten en modellen die ons aan de afgrond hebben gebracht, en men gelooft – dit is immers een vorm van religie, dat is helder – dat deze modellen ons de oplossing zullen brengen. De absurditeit kent geen grenzen.
Dom, absurd, arrogant
Laat me een voorbeeld geven. Afgelopen week hoorde ik de brave Said El Khadraoui plots op de radio aankondigen dat de Europese Socialisten de macht van de ratingbureaus wilden beteugelen. Hoera! riep ik, geen minuut te vroeg! Maar dan begon Said aan zijn uitleg. Het probleem met de ratingbureaus is dat ze maar met z’n drieën zijn: Moody’s, Standard & Poor’s en Fitch. Daardoor is er te weinig concurrentie en hebben ze eigenlijk een monopolie. Dus wat stellen de Europese Socialisten voor? De oprichting van een eigen Europees ratingbureau. Voilà. We hebben problemen met de bookmakers die het spel vervalsen door systematisch de foute paarden hoog te noteren, dus zetten we er nog maar een bookmaker bij. Hoeveel dwazer en absurder kan het nog?
En hoeveel arroganter? In een recente column deed Ivan Van de Cloot zijn beklag over de warme ontvangst die hij op Manifiesta had gekregen. Hij wees op het belang van gematigdheid in opinies en van kennis van zaken. Wat dat laatste betreft bekloeg hij zich over de vele onwetende stemmen in het debat over de toekomst van ons geld en onze samenleving en verwees daarbij smalend naar ‘enkele Nobelprijswinnaars’. Ik denk dat hij hiermee mensen zoals Paul Krugman en Joseph Stiglitz bedoelt – heterodoxe markteconomen – en wie weet zelfs Amartya Sen, de man van het rechtvaardigheidsconcept?
Dat is fantastisch nieuws, want nu hebben we hier in Vlaanderen iemand die deskundiger beweert te zijn dan deze veel gelauwerde mensen. Hij ziet pensioenen niet als uitgesteld loon dat we hebben verdiend en dat dus niet kan afgenomen worden, maar als een risicovolle belegging waarvan de échte en precieze waarde uiteindelijk door de markt wordt bepaald. En hij is van oordeel dat we in deze wereld staan als potentiële profiteurs die de economie grote schade kunnen toebrengen. En god, die profiteurs zijn nu met zeven miljard! Geen nood, Van de Cloot zal ze wel weten te activeren. Dié arrogantie, dat bedoel ik. Ik pik ze niet meer.
Ik pik het niet meer dat we worden bestuurd door mensen die Ivan Van de Cloot slimmer vinden dan Amartya Sen; door mensen die niet in staat blijken in andere termen te denken dan degene die ons alle mogelijke ellende bezorgen; mensen die vinden dat de crisis enkel economisch is en dus makkelijk kan opgelost worden als we een sociale en politieke crisis organiseren; die vinden dat ik lui, verwend en gemakzuchtig ben en best met langere werkuren en een lager loon kan rondkomen.
Door mensen die er geen punt van maken dat er in Europa drie miljoen miljonairs wonen die tezamen 102.000 miljard euro bezitten (102 keer zo veel als het noodfonds dus, dat dan ook minder dan 1% van dat vermogen omvat), maar wel vinden dat 300 euro per maand volstaat als werkloosheidsvergoeding. En door mensen die zichzelf een grote dosis wijsheid en moed toeschrijven wanneer ze een gigantische gok op onze kosten ondernemen.
Mijn geduld is op, ik pik die kortzichtigheid, die arrogantie, die leugens en dat onrecht niet meer. Ik heb er een zekere tijd mee kunnen lachen. Nu niet meer. Ik vind ze crimineel. Beslissingen die de hele samenleving tot in haar diepste wezen raken moeten door de hele samenleving genomen worden. Dat is een simpele definitie van democratie. Bij die beslissingen moet men alle belangen van de samenleving bij mekaar leggen – ook de sociale kost van een economische recessie is een echte kost. Doet men dit niet, dan verliest men alle democratische aanspraak, en is men bezig met politieke misdaad.