IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Etnisch profileren: Hoge Raad moet zich uitspreken

Politie en justitie misleiden

Wat doen we met etnisch profileren? Door de vingers zien? Agenten handelen steeds vaker buiten hun bevoegdheden, stellen Desiree de Jonge en Paul Verweijen.

Op 30 mei jongstleden werd rapper Typhoon staande gehouden door een ijverige politieagent die een onderbuikgevoel had dat iets niet klopte: een jonge negroï̈de man in een te dure auto. "Dat moet wel drugsmoney zijn," deelde hij later eerlijk zijn gedachten. Anderhalve week later werd voetballer Kenneth Vermeer staande gehouden omdat hij als donkere jongen in een dure auto reed. Het zijn slechts twee recente voorbeelden van een groter probleem: verkeerscontroles die worden uitgevoerd, niet om de Wegenverkeerswet te handhaven, maar omdat er iets niet in de haak zou zijn. Dat 'iets' heeft meestal van doen met dure auto's en vaak ook met de huidskleur van inzittenden.

Of het nu etnisch profileren, 'slechts' controleren van bestuurders met dure auto's of proactief opsporen van criminaliteit is, het is niet de bedoeling. De scheidslijn tussen deze drie fenomenen is namelijk nauwelijks te trekken. Het gerechtshof Amsterdam keurde een dynamische verkeerscontrole - die doelbewust was ingezet om delicten op te sporen - in december dan ook af. Dit is bijzonder omdat rechters de afgelopen jaren vormverzuimen nauwelijks sanctioneren als daardoor een verdachte moet worden vrijgesproken. Een invoelbare gedachte, die desalniettemin nuancering behoeft. De ervaringen van Vermeer en Typhoon leggen direct een groot nadeel bloot: agenten handelen steeds vaker buiten hun bevoegdheden, hetgeen leidt tot een steeds verdergaande inperking van mensenrechten van burgers.

Officiële excuses

Ondanks officië̈le excuses aan Typhoon blijkt uit uitgelekte berichten van het politie-intranet dat menig agent geen enkel probleem heeft met etnisch profileren. Ook het Openbaar Ministerie vond dat er niks mis was met deze gang van zaken en stelde cassatie in. Kennelijk is het OM er veel aan gelegen dat dit soort verkeerscontroles mogen worden uitgevoerd.

Drie dagen voordat Kenneth Vermeer werd gecontroleerd, werd de conclusie van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad gepubliceerd. Dit is een advies aan de Hoge Raad of de zaak al dan niet opnieuw moet worden behandeld. Hij komt tot de conclusie dat de verkeerscontroles niet 'alleen maar' werden ingezet wegens opsporingsdoeleinden. Uit de overwegingen van het gerechtshof bleek namelijk dat telkens om het rij- en kentekenbewijs werd gevraagd ter identificatie. Er werd daardoor ook gehandhaafd op de Wegenverkeerswet. Bijzonder, want agenten geven toe geheel niet geï̈nteresseerd te zijn in de handhaving van de Wegenverkeerswet.

Natuurlijk gaat controle vaak over in opsporing als bij die controle belastende informatie tegen de bestuurder van een auto wordt gevonden. Het zou ook bevreemden als de politie dan de ogen zou moeten sluiten. Bij de dynamische verkeerscontrole echter is vanaf het begin sprake van misleiding en ontwijken van regels om zoveel mogelijk strafrechtelijk interessante informatie te vergaren. De enige reden dat naar rij- en kentekenbewijs wordt gevraagd is de rechter te misleiden.

Het standpunt van het OM en de advocaat-generaal bevreemdt; voor fouillering en het doorzoeken van een voertuig is immers wettelijk gezien nu eenmaal een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf nodig.

Het werk van de politie is zonder meer lastig, maar vormt geen rechtvaardiging voor etnisch profileren, noch voor de inzet van bevoegdheden waarin de wet niet voorziet. Politie en justitie staan al zeer veel wél wettelijk geregelde bevoegdheden ten dienst en aan het criterium 'redelijk vermoeden van schuld' wordt al vrij snel voldaan.

De vraag is dan ook wat wij als burgers - met welke huidskleur, type auto en uit welke buurt dan ook - hebben aan dergelijke waarborgen als politie en justitie actief op zoek zijn naar manieren om die waarborgen ongestraft niet te hoeven naleven? Het antwoord op die vraag is nu aan de hoogste rechter: de Hoge Raad.

Parool 25 juni 2016