IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

De NVU blijft een splinter

door Hanne Obbink

De Verdieping

Op de golf van protesten tegen asielzoekerscentra dook ze weer even op, de extreem-rechtse NVU. Maar nee, groei lijkt er voor de partij niet in te zitten.

Heel even stonden de schijnwerpers erop. In de loop van oktober liepen leden van de Nederlandse Volks-Unie een aantal avonden af in gemeenten waar werd gesproken over de vestiging van asielzoekerscentra. Dat was een bewuste strategie, legde voorzitter Constant Kusters uit, en het leverde de extreem-rechtse splinterpartij publiciteit op die ze lang had moeten missen - Kusters mocht zelfs aanschuiven in het tv-programma 'Pauw'.

Maar het is alweer stil. Half november liet Kusters nog van zich horen via een video op de website van zijn partij. Er komt weer een NVU-demonstratie, kondigde hij aan, maar dat wordt waarschijnlijk pas begin volgend jaar, want tja, "we hebben nu de feestdagen in het vooruitzicht".

Kenmerkend voor de slagkracht van de NVU? Sarah de Lange grinnikt. Zij doet aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar extremistische politieke partijen. De NVU heeft nooit meer dan honderd à tweehonderd mensen op de been weten te brengen en de kans dat ze in de toekomst meer succes boekt, is volgens De Lange 'heel klein'.

"Mensen die zich zorgen maken over vluchtelingen en buitenlanders kunnen al terecht bij de PVV", zegt ze. "De NVU heeft deze bezorgde burgers niets te bieden, dat blijft toch een partij met een neonazi-verleden. Dezelfde mensen als toen delen er de lakens uit en ook de ideologie is dezelfde gebleven. Dat schrikt af."

Het is een waarneming die Kusters zal ergeren. De NVU bestaat al sinds 1971 en deed meermalen mee aan verkiezingen. Andere extreem-rechtse partijen deden dat ook, en met enig succes: de Centrumpartij haalde de Tweede Kamer en na de gemeenteraadsverkiezingen van 1994 bezetten de Centrumdemocraten en CP '86 samen zelfs 87 zetels. Maar de NVU scoorde nooit meer dan tienden van procenten. De onverholen neonazistische ideologie van NVU-leider Joop Glimmerveen hielp niet en jarenlang leidde de NVU zelfs een zieltogend bestaan.

Nieuwe koers: geen geweld meer

In 1996 meldde Kusters (25 jaar toen) zich bij de NVU: kon de partij geen nieuw leven ingeblazen worden? Kusters had toen al een verleden bij de Centrumdemocraten en CP '86 en hij was jarenlang kind aan huis bij Florrie Rost van Tonningen, weduwe van een NSB-voorman. Hoezeer hij onder de indruk was van het Germaanse verleden blijkt uit de namen die hij zijn kinderen gaf: Sigrun, Gudrun, Brunhilde, 'mooie Germaanse namen', zoals hij het zelf ooit zei.

Vier jaar later volgde Kusters Glimmerveen nogal geruisloos op als voorzitter en niet lang daarna sloeg hij een net iets andere koers in. Zelf had hij toen al een aantal veroordelingen achter de rug wegens geweldsincidenten en verboden wapenbezit en hij heeft daarvoor ook in de cel gezeten. Dat wilde hij niet nog eens en daarom besloot hij dat de NVU zich voortaan aan de grenzen van de wet moest houden: geen geweld meer en demonstraties netjes aanvragen.

Deze 'consensuskoers' kostte de NVU een deel van haar hardcore neonazi-aanhang en ook Glimmerveen nam afstand van de partij. Maar de aangepaste koers leverde ook iets op. Kusters vocht een aantal keren de demonstratieverboden aan die gemeenten de NVU oplegden, en uiteindelijk met succes. NVU-demonstraties worden tegenwoordig zelden of nooit meer verboden.

Nog steeds houdt de NVU een paar keer per jaar een demonstratie en Trouw-fotograaf Herman Engbers was er vele malen bij. Daar hield hij mee op in 2012, toen een demonstratie in De Steeg nog maar een handjevol betogers trok. De NVU sprak achteraf van een 'opzettelijk kleinschalige actie', maar het had er alle schijn van dat de NVU opnieuw was doodgebloed.

Wat er aan de hand was? Antifascistisch onderzoekscollectief Kafka denkt het te weten: Kusters kreeg ruzie met zo ongeveer alle andere splintergroepjes in de neonazistische hoek, zoals Blood & Honour en het Aktiefront Nationale Socialisten - gewoon, over wie het voor het zeggen had. Tot die tijd besprak hij met die splinterjes de thema's van zijn demonstraties en uit die hoek kwam ook een fors deel van de betogers. Zonder de steun van deze clubjes schrompelde de NVU ineen tot een partijtje dat hoogstens enkele tientallen mensen de straat op wist te krijgen.

"Kusters maakt van de nood een deugd", zegt Jaap van Beek van Kafka. "Hij verkoopt die ruzie als een koerswending van de NVU, als het gevolg van zijn eigen bewuste keus om afstand te nemen van die neonazi-clubjes. Maar het was andersom: die clubjes keerden zich van hem af."

Germaans-christelijk

Maar is de NVU ook daadwerkelijk van koers veranderd? "Wij zijn niet meer neonazistisch!", zei Kusters eind oktober tegen regionaal dagblad de Stentor. "Al in 2011 hebben we daar afstand van genomen."

Maar Van Beek (Kafka) en De Lange (Universiteit van Amsterdam) geloven daar niets van. Kijk naar het verkiezingsprogramma, zegt De Lange. "Daarin staat nog steeds dat de 'Germaans-christelijke' cultuur dominant moet blijven in Nederland en worden nog steeds nationaal-socialistische begrippen als 'volksgemeenschap' gehanteerd. Er wordt gepleit voor een verbod op niet alleen nieuwe moskeeën, maar ook synagogen. En nieuwe gezichten, zonder banden met het neonazi-verleden, schuift de partij niet naar voren."

Zo wordt het nooit wat met de NVU, voorspelt De Lange, en ze verwijst naar de Zweden-Democraten. In de jaren negentig werden op congressen van die partij nog nazi-uniformen gezien, nu scoort de partij in peilingen ongeveer even goed als de PVV in Nederland. "Maar daar is tien jaar overheen gegaan en in die tijd is in die partij een heel nieuwe generatie politici aangetreden."

Biedt het verzet tegen de opvang van vluchtelingen de NVU dan geen aanknopingspunt voor groei van haar aanhang? Inlichtingendienst AIVD signaleerde het vorig jaar al in haar jaarverslag: er is sprake van 'een verschuiving van klassiek rechts-extremisme naar anti-islamitisch verzet', en clubs als Identitair Verzet, Pro Patria en Pegida slagen erin daarvoor mensen in actie te krijgen.

Klopt, zegt Van Beek van Kafka, maar de NVU profiteert daar niet of nauwelijks van. In oktober wist ze weer zo'n zeventig betogers op de been te krijgen bij een demonstratie in Gouda, maar meer groei zit er waarschijnlijk niet in. Kusters zelf zegt dat de NVU nu 'een kleine duizend' leden heeft, maar Van Beek lacht om die bewering. Volgens hem zijn er slechts enkele tientallen actief en daar zit misschien nog een wat grotere groep niet-actieven omheen, meer is het niet.

"Heel veel mensen die een hekel hebben aan moskeeën voelen zich vertegenwoordigd door de PVV", zegt ook Van Beek. "Ruimte voor groei is er nauwelijks. Een club als Identitair verzet is wel wat gegroeid, maar ook daar gaat het om tientallen. De extreem-rechtse scene is zó klein ..."

Vluchtelingen

En de rol van de NVU in het verzet tegen azc's dan? Die moet niet overdreven worden, stelt Van Beek. Ja, sommige boze burgers die in beeld kwamen toen in Purmerend over een azc gesproken werd, waren NVU'ers. "Daar hebben we het NOS-Journaal op gewezen en dat is toen ook gemeld." Misschien heeft dat de NVU op een idee gebracht, want daarna doken ze overal op. "Tenminste, dat zeggen ze zelf, bijvoorbeeld over Steenbergen. Maar daar hebben wij ze niet gezien. Terwijl we verreweg de meeste NVU'ers van gezicht kennen."

Kusters zelf lijkt alweer genoeg te hebben van de publiciteit die zijn partij ten deel viel - of is misschien inderdaad druk met de feestdagen. Gisteravond dook hij nog even op bij het inspraakrondje in de gemeenteraad van Arnhem, zijn woonplaats. Daar pleitte hij tégen een nieuw azc en vóór veiligheid en rust, voor "onze eigen bevolking eerst". Maar het telefoonnummer van zijn 'partijbureau, dat nog wel op de NVU-site staat, is niet meer in gebruik. En een contactverzoek via die site wordt niet beantwoord.

'Nieuwe gezichten, zonder banden met het neonazi-verleden, schuift de partij niet naar voren'

'De NVU heeft de bezorgde burgers niets te bieden, het blijft toch een partij met een neonazi-verleden'

'Mensen die zich zorgen maken over vluchtelingen en buitenlanders kunnen al terecht bij de PVV'

Trouw . . . . . 16-12-2015

VIEW ORIGINAL PAGE: pagina 2, pagina 3

Demonstraties van de NVU in Apeldoorn (2007), de Steeg (2012) en Ede (2011). Linksboven: NVU-voorzitter Kusters.
foto Herman Engbers