Solidariteit zonder grenzen, hoe ziet dat er eigenlijk uit?
Solidariteit zonder grenzen, hoe ziet dat er nu eigenlijk uit? We schreven een stuk over solidariteit zonder grenzen met een stukje geschiedenis van de grenzen rondom Europa.
Vrijheid van Beweging
De Europese buitengrenzen vormen de meest dodelijke grens ter wereld. Nergens sterven meer mensen in een poging een grens over te steken dan aan de randen van Fort Europa. Alleen al in de eerste helft van 2015 verdronken meer dan 2.500 mensen en dat zijn dan nog slechts de mensen waarvan het bekend is dat ze overleden zijn. Het is voor ons duidelijk dat de schuldigen aan die doden niet de mensen op gammele bootjes zelf zijn, niet de smokkelaars die de boten leveren en zelfs niet de kustwacht die soms te laat is of boten in nood negeert. De schuldigen aan deze ramp die al jaren voortduurt zijn de mensen die de grenzen van Fort Europa hebben geconstrueerd en koste wat kost willen handhaven.
De grenzen van Fort Europa
Het is wat betreft die Europese grenzen interessant om een stukje terug te kijken in de geschiedenis. Tot begin jaren ‘90 konden mensen vrij migreren tussen bijvoorbeeld Marokko en Spanje en Tunisie en Italië. Door de geografische nabijheid gebeurde dat ook. Mensen staken in het oogstseizoen over, werkten op het land en vertrokken dan weer, om het jaar daarna dezelfde beweging te maken. Niemand hoefde een levensgevaarlijke reis te maken; je kon gewoon met de veerboot mee.
Dat eindigde abrupt met het akkoord van Schengen. EU-burgers konden vanaf dat moment vrij door Europa reizen, mensen van buiten de EU werden aan een streng visumregime onderworpen. De migratie naar Europa hield er niet mee op. Wel werd de route naar Europa vanaf dat moment dodelijk. In de statistieken over grensdoden kun je terugzien dat vanaf 1993 het aantal mensen dat sterft op de grens langzaam maar zeker toeneemt.
Het is een ontwikkeling die zich tot de dag van vandaag doorzet. In een poging migratie te controleren, worden steeds meer mogelijkheden afgesloten, zodat mensen gedwongen worden steeds langere en gevaarlijkere routes te kiezen. Politici maken hierin keer op keer uiterst pragmatische en cynische keuzes: als de grenzen maar bewaakt blijven, het maakt niet uit hoe. Zo was het dictatoriale regime van kolonel Ghadaffi tot kort voor de opstand in Libie een bondgenoot in de grensbewaking. Zijn regime werd steeds maar weer gesteund vanuit de EU, onder andere omdat hij telkens dreigde te stoppen met het dichthouden van de zeegrens van Libie. En de eerste vluchtelingen waren na de Arabische Lente nog niet aan wal van Italië gegaan of Italië probeerde al afspraken te maken met de nieuwe machthebbers hoe ze de migranten konden deporteren.
Tekenend voor dit beleid is de reactie van de directeur van Frontex, de Europese organisatie voor grensbewaking. Na een roep om meer reddingsoperaties op zee uit te voeren, deelde hij mee dat wat Frontex betreft haar rol duidelijk was: intensiever inzetten op bewaking in plaats van redding.
Al even tekenend is de oorlogsverklaring van de EU aan ‘smokkelaars’. Hoewel het nogal onduidelijk is wie er als smokkelaar wordt gezien, zet de EU in op de vernietiging van alles wat met smokkelaars te maken heeft. Dat smokkelaars alleen bestaansrecht hebben zolang Europa de grenzen dicht probeert te houden, vergeten ze er bij te zeggen. In plaats van daadwerkelijk mensen uit gevaar te houden en de kans te geven veilig naar Europa te komen, probeert de EU met hun nieuwe operatie EUnavfor een nieuwe zondebok aan te pakken. Het enige dat die operatie zal bereiken, is dat mensen nog moeilijkere routes moeten kiezen en nog verder gemarginaliseerd worden. De smokkelaars zullen gewoon doorgaan, alleen verder uit beeld en tegen hogere prijzen.
Wij denken: als je niet wilt dat er mensen verdrinken in de slotgracht van Fort Europa, moet je de ophaalbrug neerlaten.
Marginalisering
Voor de mensen die het toch lukt om ondanks alle obstakels Europa te bereiken, dreigt ondertussen voortdurend een marginale positie. Als je aanvraag wordt afgewezen, dreigt opsluiting en deportatie en zelfs als je uit de handen van de autoriteiten weet te blijven, is het beleid gericht op buitensluiting. Allerlei basale rechten worden mensen ontnomen en uitbuiting ligt op de loer.
Mocht je wel een verblijfsvergunning krijgen, dan is dat altijd een tijdelijke. Is het volgens de immigratiediensten na vijf jaar weer veilig in land van herkomst, is je relatie verbroken of ben je hersteld van een ernstige ziekte, dan ligt er een enkeltje retour. Maar ondertussen niet vergeten op eigen kosten in te burgeren…
Vroeger…
Het dodelijke beleid van Europa is al bizar genoeg op zichzelf. Maar als je nog verder terug kijkt in het verleden is al helemaal niet meer te snappen waar politici het lef vandaan halen om de grenzen van Europa te willen controleren. Zonder uitzondering is Europa een van de grote aanstichters geweest van alle ellende waar mensen nu voor vluchten. Een korte blik op de voornaamste vluchtstromen van het moment is wat dat betreft verhelderend.
In Irak en Syrie zijn de kaarten al lang voor de golfoorlog en de invasie van Irak geschud. Na de eerste wereldoorlog verdelen de Europese overwinnaars de resten van het Ottomaanse rijk, en leggen met een bezettingsmacht en het bijbehorende verdeel-en-heersmodel de kiem voor latere burgeroorlogen op grond van religie en etniciteit. Afghanistan is dan al jaren het toneel van strijd tussen Rusland en Engeland, die beide hun invloedssfeer willen behouden. Hoewel er in latere jaren steeds vaker met het toverwoord democratisering werd gestrooid, is de betrokkenheid van het westen zacht gezegd meestal niet in het belang van de inwoners van die landen geweest en is een groot deel van de huidige instabiliteit, oorlog en onveiligheid te danken aan ingrijpen van het westen.
Maar ook als je kijkt naar landen die minder in het nieuws zijn als het gaat om migratie -maar van waaruit wel mensen migreren, meestal zonder kans op een verblijfsvergunning- is de rol van Europa pijnlijk. Nigeria, Democratische Republiek Congo, Ivoorkust, Mali of Algerije, het zijn allemaal landen die bezet en leeggeroofd zijn door Europese landen en waar diezelfde Europese landen tamelijk willekeurig strepen over de landkaart hebben getrokken, en staten hebben gecreëerd zonder over iets anders na te denken dan prestige, macht en winst.
Een patroon dat tegenwoordig nog steeds plaatsvindt, al zijn de landen ondertussen zelfstandig en is het niet perse de Belgische koning die de winst opstrijkt, maar de CEO’s van bedrijven als Shell.
Reden om te vluchten
Wat ons bij een volgend punt brengt: het verschil dat de EU probeert te maken tussen ‘echte’ en ‘onechte’ vluchtelingen en de redenen waarom mensen vluchten. ‘Echte’ vluchtelingen zijn volgens de EU mensen die te vrezen hebben voor vervolging door de staat vanwege hun religie, politieke overtuiging, etniciteit of seksuele geaardheid of die vluchten voor een oorlog. Overigens ligt de bewijslast volledig bij de persoon die asiel aanvraagt en is het asielsysteem notoir wantrouwend. ‘Onechte’ vluchtelingen zijn volgens de EU iedereen die niet onder die voorwaarden valt.
Europa doet daarmee net alsof alleen oorlog en vervolging een goede reden is om te vluchten. En dan ook nog slechts als je ondubbelzinnig kunt bewijzen dat je gevaar loopt, aan ambtenaren die geinstrueerd zijn je niet te geloven. Maar waarom zou iemand niet zelf mogen bepalen welke waar zij of hij een leven wil opbouwen? Waarom kan een student uit Ghana niet zonder belachelijk hoge garantiebedragen studeren in Nijmegen? Waarom moet de geliefde van iemand uit Algerije minimaal een jaarcontract hebben van zeker 1.600 per maand?
Sommige mensen proberen het toch, tegen alle repressie in. Ze worden meteen in het hokje economische vluchteling of gelukszoeker gestopt. ‘Onechte vluchteling’, want er is toch geen oorlog in je land van herkomst? Profiteren van Europese rijkdom heet dat dan.
Vrijwel nooit wordt er dan bij verteld waar die rijkdom op gebaseerd is, in het verleden en nu. Geen enkele politicus durft te zeggen dat de Europese rijkdom is verkregen door uitbuiting en roof en dat dat tot op de dag van vandaag doorgaat. Van de Coltanmijnen in Congo tot Shell’s aanwezigheid in Nigeria, dagelijks wordt de wereldwijde ongelijke welvaartsverdeling versterkt.
Het verhaal is dan dat iemand uit bijvoorbeeld West-Afrika een gelukszoeker is als ze probeert haar leven en dat van haar familie te verbeteren door een leven op te bouwen in Europa. Het blijft altijd een beetje onduidelijk waarom dat dan zo erg is als iemand geluk zoekt. Of in ieder geval wordt er met twee maten gemeten. Terwijl de tijdschriften hier vol staan met tips om zo snel mogelijk een gelukkig leven te leiden, is de verwachting blijkbaar dat mensen buiten Europa zich die ‘luxe’ niet mogen permiteren.
Het is dezelfde logica die ervoor zorgt dat voor geld grenzen nooit hebben bestaan, bananen naar alle hoeken van de aarde worden verscheept, en tegelijkertijd mensen sterven aan de randen van Fort Europa of volledig gemarginaliseerd worden als ze economisch niet interessant worden gevonden.
Vrijheid van beweging
Wij vinden dat iedereen het recht heeft om zelf te beslissen waar je wilt leven. Het is voor ons inspirerend om te zien dat -hoewel de aanleiding tragisch is- op dit moment mensen dat recht opeisen en dwars door de gecreëerde grenzen binnen en buiten Fort Europa heen breken. Dat, en de vooralsnog machteloze reactie van EU-politici, geven ons de hoop dat het systeem van uitsluiting, opsluiting en deportatie langzaam aan het wankelen is. Het is aan ons allemaal om het laatste zetje te geven en samen te proberen een wereld op te bouwen die gebaseerd is op solidariteit en duurzaamheid in plaats van winstbejag en egoïsme.
Het is dan ook tijd om de handen ineen te slaan en een krachtig signaal af te geven voor solidariteit, voor vrijheid van beweging en tegen vreemdelingenhaat. Dit willen we doen door middel van een demonstratie op zaterdag 21 november. We verzamelen ons om 14:00 op de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen. Komt allen, neem je vrienden en je familie mee en laat zien dat Nijmegen Gastvrij blijft!
Website: https://nmgngastvrij.wordpress.com
Facebook: https://www.facebook.com/gastvrij.nmgn
Twitter: https://twitter.com/NmgnGastvrij
Vimeo: https://vimeo.com/145186108