Een dooie mus, die nog stinkt ook
Subtiel laat staatssecretaris Fred Teeven 'uitlekken' aan RTL Nieuws dat het asielbeleid 'humaner' gaat worden. Want dat had hij tenslotte eerder beloofd, nietwaar? Klopt, dat had hij beloofd, maar dat met de nieuwe plannen het asielbeleid humaner zou worden, dat is niet waar. Het is niet meer dan een vies taalkundig rookgordijn en bovendien zelfs een aankondiging van een harder asielbeleid, met bijbehorende criminalisering van vluchtelingen.
Laten we de betreffende 'uitgelekte plannen' eens onder de loep nemen.
“Het opsluiten van uitgeprocedeerde asielzoekers wordt voortaan in het bestuursrecht geregeld.”
Dit is helemaal geen verandering: vreemdelingendetentie viel sowieso al onder het bestuursrecht en niet onder het strafrecht.
“Ze krijgen binnen meer bewegingsvrijheid – alleen de buitendeur van de gevangenis is op slot. Ze mogen meer bezoek ontvangen en er komen meer recreatiemogelijkheden, mits alles in het teken staat van terugkeer.”
En dit moet een lichter regime voorstellen? Wat betekent dit in de praktijk? Dat je mag voetballen als je je uitzetpapieren hebt ondertekend? Dat je meer bezoek van de Dienst Terugkeer en Vertrek mag? Hoera, alleen de buitendeur zit op slot. Maar laat ons raden: de deuren van de isoleercellen, die nog steeds om de meest irrelevante redenen worden ingezet, die zullen op slot blijven. En wel 23 uur per dag. Over het totale gebrek aan medische zorg, de systematische onduidelijkheid over hoe lang iemand wordt opgesloten, of iemand na detentie gedeporteerd of op straat gegooid wordt, mishandeling en discriminatie door bewakers en de psychische mishandeling die inherent aan detentie is, dáár wordt niets over gezegd. Terwijl dat juist de factoren zijn die het detentieregime zo onmenselijk maken.
“Regelmatig wordt gekeken of detentie nog nodig is.”
Ook dat gebeurt nu al, iedere zes maanden om precies te zijn. Regelmatig genoeg, in de ogen van de overheid. Bovendien, hoe wordt ‘noodzaak’ gedefinieerd in dit geval? Niet – dat geeft tenminste alle ruimte om langdurig te detineren.
“Teeven gaat ook experimenteren met alternatieven als een meldplicht, maar volgens bronnen blijft de groep die daar gebruik van kan maken beperkt.”
Dit horen we al een tijdje. Er wordt ook al jaren op aangedrongen door onder andere de Ombudsman en Amnesty International, die herhaaldelijk zware kritiek hebben geuit op het Nederlandse vreemdelingendetentiebeleid. Laten we een gokje wagen over de aantallen vluchtelingen die hier uiteindelijk gebruik van kunnen gaan maken: nul.
“Het aantal beschikbare cellen voor asielzoekers halveert.”
Een dubieuze melding, gezien de pas gebouwde megalomane detentiecentra in Alphen aan de Rijn, Schiphol en Rotterdam én de flap-uit melding deze week van de DJI dat het nieuw te bouwen detentiecentrum in Zaanstad ‘ook geschikt zal zijn voor vreemdelingendetentie’.
“Gezinnen met kinderen worden zo snel mogelijk overgebracht naar andere locaties.”
Ook dat impliceert geen enkele verandering van het huidige beleid, waarin ligt vastgelegd dat gezinnen met kinderen tot twee volle weken in detentie mogen worden gehouden. Over de veelvuldige gedwongen verhuizingen van gezinnen met kinderen van het ene AZC naar het andere AZC en de destructieve gevolgen daarvan voor de mentale gezondheid van de kinderen: geen woord. En weer wordt het zo geformuleerd dat er alle ruimte is voor wanbeleid: wat is dat, ‘zo snel mogelijk’?
“Dat [buitenschuld]beleid wordt niet verruimd, maar de procedure wordt verbeterd, zodat het voor asielzoekers duidelijker wordt hoe ze zo’n een buiten-schuld-vergunning kunnen aanvragen. In de praktijk zou dat betekenen dat asielzoekers meer kans maken op zo’n vergunning.”
Dat spreekt zichzelf volkomen tegen. Als het beleid niet veranderd wordt, is de kans op een buitenschuldvergunning ook niet groter. In de praktijk gaat dit waarschijnlijk niet meer betekenen dan een extra pagina op de website van de IND, met nog meer onbegrijpelijke lariekoek voor slecht Nederlands sprekende vluchtelingen. Dit statement vanuit de staatssecretaris staat trouwens haaks op de herhaalde oproep op verruiming van de buitenschuldprocedure.
“Voor criminele of overlastgevende asielzoekers gaat een zwaarder regime gelden. Wie nog celstraf moet uitzitten, wie terugkeer heeft geweigerd of zich eerder heeft onttrokken aan toezicht van de overheid kan ook rekenen op een zwaardere behandeling.”
Hier zit de adder onder het gras. Want wie zijn dan degenen die kunnen rekenen op een zwaardere behandeling?
Zij die nog celstraf moeten uitzitten. Iedere vluchteling, wiens aanvraag afgewezen wordt en die op straat gezet wordt met de melding dat hij of zij binnen 28 dagen het land dient te verlaten, krijgt daar tegenwoordig standaard een ‘inreisverbod’ bij, geldig voor de hele EU. Iedereen die dat niet kan of om reden van veiligheid niet wil, overtreedt het inreisverbod en kan daar boetes of celstraf voor krijgen. Celstraffen voor vluchtelingen betekenen dus allesbehalve dat het altijd om gepleegde misdrijven of overtredingen gaat. Niet wegkunnen is voldoende.
Zij die terugkeer hebben geweigerd. Dus, laten we dit even helder stellen, de Afghaanse vluchteling bijvoorbeeld die niet vrijwillig wil terugkeren omdat hij in zijn land van herkomst in levensgevaar is, verdient kennelijk een ‘zwaarder regime’. Hetzelfde geldt, om nog maar een voorbeeld te noemen, voor de vluchteling uit Sierra Leone die weigert om ‘terug te keren’ naar Guinea, omdat het zijn land niet is, terwijl de Dienst Terugkeer en Vertrek nou net door omkoping van de Guinese autoriteiten had geregeld dat hij een Laissez-Passer voor dat land kon krijgen. Of voor de Jordaanse vluchteling, die ‘niet meewerkt’ omdat hij weet dat hij in militaire detentie wordt gezet zodra hij voet op eigen bodem zet. Terugkeer weigeren wordt hier synoniem gesteld aan een misdrijf, hoe ‘humaan’ is dat?
Tenslotte, zij die zich aan het toezicht hebben onttrokken. Om helderheid te scheppen over deze terminologie, hiermee worden in de praktijk de vluchtelingen bedoeld die eerder uit de AZC’s of detentiecentra op straat zijn gegooid en zich dus niet meer kúnnen melden. Dan ‘onttrek je je aan het toezicht’. Kortom: als je als ongedocumenteerde op straat moet overleven, verstoken van iedere basisvoorziening, dan val je ook in de categorie die in aanmerking komt voor een zwaarder regime.
Kortom, iedereen die nu in vreemdelingendetentie zit (want iedere vluchteling in detentie voldoet nu al aan één van bovenstaande criteria) krijgt dus te maken met een zwaarder regime. Als we alles wat we de afgelopen maanden te weten zijn gekomen over de praktijken binnen vreemdelingendetentie (lees het rapport ‘Streng maar rechtvaardig… en dan nu de feiten‘ er nog maar eens op na), dan vragen we ons af hoe het in vredesnaam nog zwaarder kán. Humaner wordt het zeer zeker niet.
Kritiek op de verregaande de-humanisering van het asielbeleid slaat Teeven bij voorbaat al neer, door bij de publieke opinie de indruk te wekken dat het zwaardere regime bedoeld is voor ‘criminele of overlastgevende asielzoekers’. Een mooi staaltje propaganda: Teeven kan zijn crime-fighter imago hooghouden en tegelijkertijd net doen alsof hij tegemoet komt aan de steeds dringender roep om een humaner asielbeleid. Terwijl we zojuist hebben gezien, dat het om dezelfde vluchtelingen gaat die nu al in detentie worden opgesloten.