Waarom het inéénstorten van de financiëlebubble niet de fout is van een paar “hebzuchtige bankiers”
Een vertaling van het stuk: "Why the collapsing of the financial bubble is not the fault of “greedy bankers” and why there can be no going back to a social welfare capitalism", oorspronkelijk geschreven door Krisis Gruppe en gevonden op de site Globalinfo.nl.
Waarom het inéénstorten van de financiëlebubble niet de fout is van een paar “hebzuchtige bankiers” en waarom er geen weg terug is naar het kapitalisme van de verzorgingsstaat.
Geschreven door Krisis Gruppe
Een nieuwe 'dolkstoot legende' zoals die van de ronde deed in het Duitsland van de jaren 20 en 30, is geboren: “Onze” economie is het slachtoffer geworden van de grenzeloze hebzucht van een handvol bankiers en speculanten. Volgens deze legende zijn het deze gierige bankiers geweest die de wereld naar de rand van de afgrond hebben gebracht, terwijl hun vraatzucht door de U.S. Federal Reserve gevoed werd met goedkoop geld, en onverantwoordelijke politici hen in bescherming namen.
Dit idee, dat nu in de publieke opinie tot gemeengoed verheven wordt, is niet alleen feitelijk onjuist maar ook gevaarlijk irrationeel, het neigt naar demagogie en zelfs naar antisemitisme, het is de wereld op zijn kop. De oorzaak van de huidige misère moet niet gezocht worden in de enorme overwaardering van de financiële markten. Dat op zichzelf was namelijk niet de oorzaak maar het symptoom. Het gevolg van een mechanisme dat tot doel heeft de werkelijke onderliggende crisis, waarmee de kapitalistische maatschappij sinds de jaren 70 wordt geconfronteerd, te vermijden.
Het was in de jaren 70 dat de naoorlogse periode van voortdurende economische groei, mogelijk gemaakt door het toepassen van het industriële productieproces in nieuwe sectoren van de economie, ten einde kwam. In de jaren 50 en 60 van de twintigste eeuw waren nieuwe arbeidskrachten nodig voor de massaproductie van consumptiegoederen. Die arbeidskrachten kwamen daardoor in een positie om het geld en de bestaansmiddelen naar zich toe te trekken die ze nodig hadden om die consumptiegoederen te kunnen produceren. Sinds die tijd echter, heeft de wijdverspreide 'rationalisering' van de kern van het productieproces dat voor de wereldmarkt produceert, meer en meer arbeidskrachten vervangen door middel van automatisering. Daarmee haalde het zowel de basis van dit 'Fordistische' mechanisme onderuit als ook de voorwaarden voor hernieuwde welvaart in de werkelijke economie. De klassieke terugkerende crisis van het kapitalisme, wordt nu een nòg fundamentelere crisis waarin het gegeven van arbeid zelf op de helling komt te staan.
Waardeloze arbeidskracht: 'overbodige' mensen?
De ongelooflijke waanzin van het kapitalistische productie proces komt tot uiting in de tegenstelling tussen de enorme vooruitgang in productie door de ''micro-electrische revolutie” en het feit dat die vooruitgang in productiviteit niet eens in de buurt komt van het garanderen van een goed leven voor iedereen. In tegendeel zelfs: werk zelf is intensiever, het werktempo is verhoogd en de druk om te produceren wordt steeds groter. Over de hele wereld worden steeds meer mensen gedwongen hun arbeid te verkopen onder de meest verschrikkelijke omstandigheden omdat, gemeten tegen de huidige standaard van productiviteit, hun arbeid steeds minder waard wordt.
Maar het is ook de tegenstelling binnen het kapitalisme dat het, terwijl het 'te productief ' wordt, de fundamenten onder haar eigen voeten vandaag slaat. Want een maatschappij gebouwd op de uitbuiting van menselijke arbeidskracht stuit op haar structurele beperking wanneer het deze arbeidskracht steeds verder overbodig maakt.
Al meer dan 30 jaar wordt de dynamiek van de wereldeconomie slechts behouden door de inflatie van een speculatie- en kredietbubble, iets dat Marx “fictief kapitaal” noemde. Kapitaal wordt in de financiële markten gepompt omdat de werkelijke economie niet langer adequate investeringsmogelijkheden biedt. Staten raken steeds dieper in de schulden om hun budgetten te kunnen handhaven en steeds meer mensen financieren hun eigen consumptie, direct of indirect op krediet.
Op deze manier is de financiële sector de 'industrie' aan de basis van de wereldmarkt geworden en vormt het de motor van de kapitalistische groei. De 'werkelijke economie', nu ineens zo gewaardeerd, wordt dus niet kapot gemaakt door de financiële sector, in tegendeel zelfs, ze kon alleen zo lang ongehinderd bloeien door dat lelijke aanhangsel: de financiële markt.
Het 'Chinees economisch wonder' en de zogenaamde 'export economie' van Duitsland, zouden nooit mogelijk zijn geweest zonder het wereldwijde recyclen van schulden op gigantische schaal, met de Verenigde Staten als middelpunt, dat inmiddels al 20 jaar gaande is.
Crisis management en stagflatie [economische stagnatie, inflatie en werkeloosheid]
Deze methoden voor het uitstellen van de uiteindelijke ineenstorting hebben nu hun limiet bereikt. Maar dit is geen reden om feest te vieren. De gevolgen zullen desastreus zijn. De potentiële economische crisis en de ontwaarding van arbeid, samengeperst over 30 jaar, komen nu, op dit moment, tot ontploffing. Het politieke establishment kan het tempo en traject van dit proces misschien beïnvloeden. Maar het is inherent onmachtig om te stoppen wat niet meer tegen te houden is. Of: de reddingspakketten, nu al in de biljoenen euro's, verdampen als water en de crisis breekt door in de werkelijke economie, de gevolgen daarvan zullen catastrofaal zijn. Of: ze krijgen het op hol geslagen paard nog één keer onder controle op kosten van een tot exorbitante hoogte opgelopen staatsschuld, gevolgd door een nog veel grotere ineenstorting in de nabije toekomst.
De terugkeer van 'stagflatie', voortrazende inflatie in combinatie met een gelijktijdige recessie, doemt al weer op aan de horizon. Dit keer van véél grotere omvang dan in de jaren zeventig. De afgelopen decennia hebben we een enorme neerwaartse druk op de lonen en steeds precairder wordende arbeidsomstandigheden kunnen zien, samen met de privatisering van grote delen van de publieke sector.
De huidige crisis betekent dat steeds grotere aantallen mensen simpelweg “overbodig” verklaard zullen worden.
De veel aangehaalde “nieuwe rol van de staat” heeft niet de minste kans om het “verzorgingsstaat kapitalisme” van de jaren 60, met haar toenemende levenstandaard en volledige werkgelegenheid, nieuw leven in te blazen. Wat die rol echter wel behelst, is het organiseren en toedienen van een racistisch en nationalistisch beleid van sociale uitsluiting.
De terugkeer naar “regulering” en “staatskapitalisme” is op dit moment alleen voorstelbaar in de vorm van autoritair en repressief crisis management.
De wereld is te rijk voor kapitalisme.
De huidige financiële crisis markeert een keerpunt in het tijdperk van het fictief kapitaal en daarmee een nieuw stadium in de onderliggende crisis van het kapitalisme, dat al vanaf de zeventiger jaren is waar te nemen. Dit is niet de crisis van een specifiek “Angelsaksisch” of “neoliberaal” model, zoals steeds bevestigd wordt tussen de emotionele uitbarstingen van Europees antiamerikanisme. Uitbarstingen echter, waarin hoe zwak nog ook, de onmiskenbare klank van het antisemitisme door klinkt. Wat nu duidelijk wordt is dat de wereld te rijk is, altijd is geweest in verhouding tot de gierigheid van de kapitalistische manier van produceren. Maar ook dat de samenleving uitelkaar valt, weg zal zinken in een moeras van armoede, geweld en irrationeel bijgeloof als we er niet in slagen deze manier van produceren achter ons te laten.
Het zijn niet de 'speculanten' en de financiële markten die het probleem vormen. Het is de volkomen absurditeit van een samenleving dat slechts welvaart creëert als een restproduct bij het opwaarderen van kapitaal zowel reëel als fictief. De terugkeer naar een, op het oog stabiel kapitalisme, staande gehouden door enorme legers aan arbeidskrachten is noch wenselijk, noch nastrevenswaardig.
Welke offers er ook van ons gevraagd worden om de destructieve dynamiek van dit zinloze productiemodel en de kapitalistische manier van leven voort te zetten, het kan alleen een obscene schertsvertoning opleveren van het goede en waardige leven dat al eeuwen binnen het bereik van de mensheid ligt. In een samenleving voorbij de productie van handelswaar, voorbij geld en ver voorbij de staat. In de huidige crisis wordt eindelijk de het systeem zelf in vraag gesteld. Het wordt tijd dat we het antwoord geven.
Verspreid deze tekst alsjeblieft zoveel mogelijk. Hij is te downloaden (in het Engels origineel) als .PDF op www.krisis.org