Na de tour meldde de AEL ruim vijfhonderd leden te hebben in Nederland. In België ligt dit op de tweeduizend. Waar in België de beweging opkwam vanuit de straten van Antwerpen, als een basisbeweging, lijkt de AEL in Nederland tot nu toe vooral op een politieke partij. Buitenlandse politiek is, bij een tekort aan binnenlands institutioneel racisme, de belangrijkste peiler om leden te vinden. Ook de Islam, niet alleen als inspiratiebron maar ook als leidraad, is zeer nadrukkelijk aanwezig.

"Er zijn rechtse en linkse elementen binnen de AEL", gaf Dyab Abou Jahjah tijdens het debat in de Balie toe. "De rechtse elementen zijn de conservatieve elementen zoals onze visie op het gezin als hoeksteen van de samenleving. Een links element is onze visie op democratie en gelijkheid - het verhaal van gelijke rechten."

Abou Jahjah, omschreven als "de scherpe tong van de internationale AEL-federatie", voorzag Nederland een week lang van zijn visie. Hij werd onthaald als een held, als een messias haast. De lezingen en debatten trokken honderden mensen, en veel zalen waren te klein. Juichende moslima's verdrongen zich om hem te zien spreken. Er werd geduwd, getrokken en gegild. Het was een gekte, een hype. Ontsnappen kon niet. De hele week was hij op tv, op de radio en in alle kranten.

Opmerkelijk genoeg verwelkomt zelfs het rechtse opinieblad Elsevier, jarenlang spreekbuis voor Pim Fortuyn, de AEL. Ondanks "een paar volstrekt verwerpelijke standpunten" moet "de komst van deze nieuwe partij met enthousiasme worden begroet", stelt het blad in haar e-mailnieuwsbrief van maandag. "Via hun leider, de Belg Abou Jahjah, hebben de Noord-Afrikaanse jongeren in Nederland een spreekbuis gekregen die ze tot nu toe moesten ontberen. Het is dan ook te hopen dat de partij snel wordt verkozen in de lokale en landelijke volksvertegenwoordiging. Frustraties en kritiek kunnen namelijk beter via politieke kanalen worden geuit, dan op straat." Andere politieke partijen moeten hun visie maar tegenover die van de AEL in stelling brengen, vindt Elsevier.

Dyab bevestigt deze visie deels ook. Gevraagd naar de successen van de AEL, reageerde Dyab Abou Jahjah tijdens het door het tijdschrift eutopia georganiseerde debat in de Balie, allereerst met het antwoord dat de AEL bestaat. "Daarnaast zijn we een factor van belang geworden in de binnenlandse politiek. En we worden uitgenodigd voor overleg met de overheid, zonder dat we hun verhaallijn overnemen of subsidie ontvangen." Maar in de visie van de AEL is politiek niet alleen voorbehouden aan vergaderen. Er moet een sterke beweging opgebouwd worden, die vooral ook op straat aanwezig is. Daar vanuit moet de pressie op politiek en maatschappij opgebouwd worden.

democratie
De opkomst van de AEL valt alleen te verklaren vanuit de achtergestelde positie van de mening van de 'angry-young-arabs' in het publieke debat en het gebrek aan een vertaling van die mening in concrete veranderingen. Sinds "11 september" is de haat-campagne tegen moslims en aanverwanten versterkt. Daartegen zijn bewegingen opgekomen die zich vooral bezighielden met 'imago-building', zoals het recente initiatief "koerswijziging".

De Arabisch-Europese Liga gaat echter een flinke stap verder, en komt met de ontbrekende radicale politieke vertaling. "Wij willen een basisorganisatie (grassroots) opstarten. Er bestaat behoefte aan een moslim-partij", stelde Dyab tijdens het debat in De Balie. En zoals de Marokkaanse Karima Belhaj tijdens het debat verwoordde: "Na 11 september zijn we in 'taboe-voorbij-sfeer' beland. Alles is bespreekbaar geraakt, behalve discriminatie. We hebben behoefte aan een echte tegenbeweging. Dit is vanuit zelfrespect en waardigheid strijden voor burgerrechten."

Maar, zo stelt Dyab, je moet niet uitgaan van de problemen die er zijn, en wat misschien de beste oplossingen daarvoor zijn. "Je moet vanuit je eigen ideologie over de maatschappij oordelen." Tevens zei Dyab: "Wij werken vanuit huidige structuren, die structuren willen we niet zo zeer veranderen."

Het begrip democratie krijgt van de AEL de invulling die het nodig heeft: actief burgerschap. "Democratie is als emancipatie en komt van binnenuit. Je moet het zelf doen", stelt Dyab. De AEL erkent dat het daarom zelf ook democratisch moet zijn en dat het alleen kan bestaan bij gratie van actieve leden die debatten, lezingen en studiegroepen organiseren. "We willen democratie en moeten bij onszelf, ook bij de eigen organisatie, beginnen. Iedereen moet voor zichzelf opkomen."

Vanuit die visie komt de AEL ook met een pleidooi voor directe actie of burgerlijke ongehoorzaamheid. Dat is een democratisch recht en als oppositievorm mag dit niet ontbreken in een democratische samenleving, vindt Dyab. De AEL wil de jongeren aanmoedigen politiek in eigen hand te nemen. "Rechten krijg je niet zomaar, die dwing je af", is ook het motto van de AEL. "De Islamitische waarden stellen actief burgerschap voor en de Islamitische shura stelt dat elke gemeenschap eigen leiders moet kiezen."

integratie en cultuurracisme
De oorsprong van de AEL komt vooral ook voort uit een emotioneel verweer tegen de neiging tot nationale assimilatie-politiek. Dat staat volgens Dyab gelijk aan etnische zuivering. Hij vindt dat de multiculturele samenleving een feit is, en dat de normen waar politici het vaak over hebben, geformaliseerd moeten zijn. Hij stelt daarbij de "Arabisch-islamitisch waarden" soms recht tegenover "westerse". "Anderen dromen van assimilatie", zei hij tijdens het debat op de UvA, "maar we moeten de diversiteit juist waarborgen."

Integratie als een sociaal-economisch project, is ook volgens Dyab het doel van de AEL. "Maar we wijzen culturele integratie af. We moeten de culturele eigenheid kunnen behouden." Integratie wordt naar zijn overtuiging misbruikt door hen die een monolitische cultuur willen. Of zoals het door anderen ook verwoord is: integratie is een nietszeggend concept dat uiteindelijk alleen maar kan leiden tot assimilatie.

Tegelijkertijd rekt Dyab racisme op en stelt hij ondubbelzunnig dat kritiek op eigen cultuur, racistisch is. "Racisme gaat niet zozeer over welke kleur je draagt, maar over cultuur. De uitsluiting vindt veel vaker plaats op basis van cultuur, en minder op basis van huidskleur", zei hij tijdens het debat op de UvA.

Dit kwam hem op fel repliek te staan. Kan je dan nog wel kritiek hebben op een bepaalde cultuur, werd er gevraagd. "Niet als je doel is mij te assimileren", was het antwoord. Maar waar ligt de grens dan? Volgens Dyab moet Ayan Hirsi Ali, die ongezoute kritiek heeft gehad op de Islam, eens nodig in therapie. Hij stelde haar anti-islamisme gelijk aan antisemitisme. Een wel erg makkelijke en bovendien verwerpelijke manier om je niets aan te trekken van kritiek.

Een tegenstrijdige opmerking tijdens het debat op de UvA was ook wat Dyab zei over Ayan Hirsi Ali en over El-Moumni. El-Moumni is de Imam die vond dat homo's slechter zijn dan varkens en daarover aangeklaagd werd. Op basis van vrijheid van godsdienst werd hij vrijgesproken. Dyab is "heel tevreden" daarmee. Naast het feit dat Dyab zei dat Ayan in therapie moet, verklaarde AEL-NL onder een andere naam betoogd te hebben tegen Hirsi Ali. AEL beloofde tevens haar tot in de eeuwigheid te willen procederen vanwege haar anti-islamitische opmerkingen. Hoe kan AEL vrijspraak over een antihomo standpunt aanmoedigen, terwijl zij kritiek op hun eigen identiteit via de rechter onmogelijk willen maken?

ontvoogding
Hoe zit het dan anyway met vrouwen en homosexuelen binnen de AEL? De feministische en homobeweging zijn bewegingen die reeds veranderingen hebben bereikt in onder meer de westerse maatschappijen, en eenzelfde emancipatiestrijd voeren als de migranten nu ook doen. Worden zij door de Islam niet juist achtergesteld, zoals ook de opmerking van El-Moumni bewijst? Gelijke rechten voor iedereen is dat niet een universele eis?

Wat wilt u doen voor de emancipatie van de vrouwen, was dan ook een vraag waar je op kon wachten en die in het vrijdagdebat op de UvA inderdaad naar voren kwam. "Ik?", kopte Dyab gemakkelijk in, "ik moet helemaal niets doen. Dat moeten de vrouwen zelf doen." Later vulde hij zichzelf aan. "Ik kan u verzekeren dat er veel feministen actief zijn binnen de AEL, dat zijn veel van de meest geëmancipeerde vrouwen."

Vanuit die optiek is het ook niet nodig voor autochtone Nederlanders om lid te worden van de AEL. "Dat werkt ontvoogdend", stelt Dyab. Alle moslims kunnen lid worden van de organisatie. Maar als je geen moslim bent, moet je Arabier zijn. Anders kan je alleen steunlid worden.

Over homo-emancipatie binnen de AEL zegt Dyab dat de organisatie geen standpunt innneemt. "Dat is een persoonlijke zaak, dit behoort tot de prive-sfeer". Eerder verklaarde Azzuz, voorzitter AEL-Antwerpen, homo's op de verkiezingslijst in België te accepteren. Tegelijkertijd zei Dyab in de Balie het niet tegen te houden als AEL-Nederland een antihomostandpunt inneemt. Persoonlijk vindt hij dat hij zijn kinderen geen sexuele vrijheid wilt onderwijzen. "Homo-zijn kan niet binnen de Islam, net als bij andere godsdiensten". Er is dus nog veel te doen voor homomoslims binnen de beweging.

Islamitisch recht
Over de sharia zegt Dyab deze niet "blind te willen toepassen", maar verwerpen doet hij dit islamitisch rechtssysteem niet. Hier in het Westen zijn vooral de excessen van het strafrecht bekend geraakt, zegt Dyab. Hij noemt het een "evenwichtig systeem van rechten en plichten".

"Het kent een andere invalshoek op het gebied van rechten en plichten. Zo hebben mannen de plicht om voor het gezin te zorgen. Vrouwen hebben weer meer rechten ten opzichte van de man. Bij de erfenis krijgt de zoon de helft meer dan de dochter. Maar de zoon moet dit als bruidschat aan zijn vrouw geven, terwijl de vrouw het geld zelf mag houden."

Ook het geld dat vrouwen met een eigen baan verdienen, houden ze zelf. De man moet dit afgeven aan zijn vrouw voor het gezin. "Het is een systeem van gelijkwaardigheid, niet van gelijkheid. Mannen worden in het systeem van de Sharia juist gediscrimineerd", stelt Dyab. "Het systeem is in principe perfect." Maar "het moet wel integraal, in zijn geheel, overgenomen worden" en niet alleen bijvoorbeeld het stafrecht.

Aan de andere kant moet je het ook in zijn context blijven plaatsen, vindt Dyab. "De Koran geeft een kader, die je moet toepassen. Dat kader moet je niet blind overnemen maar plaatsen binnen de context van de huidige maatschappij". Voor deze opmerking ontving Dyab luid applaus. Overigens staat dit systeem dus wel in contrast met het principe van "gelijke rechten", dat Dyab fel verdedigt, en gaat het ook uit van een conservatieve man-vrouw rolverdeling binnen het gezin. Maar dat vrouwen een gelijke rol spelen in de bepaling van de interpretatie van de Islam en de Sharia blijkt uit een van de AEL beginselen. "De AEL put inspiratie uit een modern, dynamisch en op consensus gericht begrip van de islam", stelt het conceptprogramma van AEL-NL.

zionisme
Waarom wij in het Westen zo veel negatieve gevoelens hebben bij het Islamitisch recht, wijt Dyab niet alleen aan de excessen die we kennen uit Nigeria en Afghanistan, maar ook aan verkeerde interpretaties van de Koran. Bovendien "moet je de interpretatie niet overlaten aan hen die het willen criminaliseren".

Maar vooral ook zet hij de Verenigde Staten als de grote boosdoener neer. Dit regime houdt dictatoriale machten in het Midden-Oosten in stand en houdt daarmee democratie tegen. Dit leidt ook tot een slecht imago voor de Islam en onderdrukt de vrijheid van de arabieren. Ook Nederland doet volgens Dyab mee aan het instandhouden van dit systeem: Israel. Voor die opmerking krijgt hij luid applaus tijdens het debat.

De joden hebben echter ook een emancipatieproces doorgemaakt zoals de AEL nu voorstaat. In de westerse samenleving hebben zij, ondanks industriële etnische zuiveringen, hun eigen cultuur weten te behouden. Voor andere joden mondde de emancipatie uit in het verkrijgen van een eigen huis, een eigen staat. Volgens de AEL is dit principe van eigen huis een racistisch idee, omdat niet-joden in Israel tweede rangsburgers zijn.

De AEL bepleit echter ondubbelzunnig onvoorwaardelijke steun aan Palestijnse groepen zolang ze tegen de 'zionistische onderdrukking' strijden. Het maakt weinig uit op welke wijze ze deze strijd voeren. Net als joden elders en progressieve inwoners van Israel de acties van Israelische leger veroordelen, en waarvan een aantal een strijd voeren tegen de instandhouding van de Israelische staat in de huidige racistische vorm, zou de AEL net zo goed zich kritisch mogen opstellen ten opzichte van het gebruik van aanslagen door Palestijnse groeperingen gericht op burgerdoelen, die de huidige Israël-politiek bovendien een excuus verschaffen.

discussie
De manier waarop AEL zich lijnrecht tegenover Israel-sympathisanten ("zionisten") stelt, is bewust polariserend maar heeft ook gevaarlijke trekjes. "Het anti-semitisme heeft een nieuwe invulling gekregen. Vervang in de kranten maar eens de woorden moslim met jood, en je begrijpt wat ik bedoel", zei Dyab. Het is waar dat in de westerse maatschappij moslims deels geïntegreerd zijn in antisemitische gedachtegangen. Maar Dyab kan de slachtofferrol in het antisemitische gedachtegoed niet zomaar claimen door te zeggen dat jodenhaat niet meer zou bestaan en dat antisemitisme volledig is overgegaan in een anti-islamisme, zoals hij claimde tijdens het debat op de UvA.

Als ik mij even beperk tot het Europese antisemitisme, vermoed ik dat Dyab alleen het Vlaams Blok en niet de andere extreemrechtse groeperingen in Europa kent. Het is namelijk niet in het belang van het Blok om de joodse gemeenschap in Antwerpen tegen zich in het harnas te krijgen. Terwijl extreemrechtsen in bijvoorbeeld Nederland en Duitsland wel openlijk antisemitisch zijn. Het schept bovendien ruimte voor blinde en ongenuanceerde aanvallen op joden, waarin zij zich eerst als tegenstander van het zionisme moeten verklaren alvorens goedgekeurd te zijn voor debat, of de stenen mogen ontwijken. Het is veelzeggend in dit verband dat Dyab stelt dat een goede moslim zijn andere wang niet toekeert als hij geslagen wordt, maar dat hij vanuit zijn trots zich verdedigt. "By any means necessary", meldt de website van de AEL stoer en macho-achtig.

Tijdens het debat op de UvA verklaarde een jonge vrouw dan ook dat Dyab eerder niet in discussie had willen treden over de problematiek in het Midden-Oosten. Dyab gaf de reden: zij was een "zionist". De emotionele reactie van de Rabijn die ook aanwezig was op de UvA, en een beroep deed op de Amsterdamse cultuur van verdraagzaamheid, zei al genoeg. "U komt alleen op voor de rechten van uzelf", schreeuwde de Rabijn, "en ziet die van anderen niet".

Deze mensen moeten hoognodig met elkaar in debat. Want als de AEL niet eens wil debatteren met zionisten, hoe moet het dan met de toekomst in Palestina, waarbij joden volgens de AEL in een Palestijnse staat samen moeten leven met niet-joden? Hoewel de AEL zich het standpunt huldigt niet met mensen die een racistische structuur in stand willen houden, in debat te willen gaan, moet de AEL ook begrijpen dat praten met zionisten, niet betekent dat je legitimeit verschaft aan het zionisme. In dit kader vraag ik me af waarom de AEL aan de andere kant dan weer wel met de regering wil overleggen, zelfs als de regering in België de AEL wil verbieden. Een vreemde tegenstrijdigheid die dogmatisch aanvoelt.

Radicaliteit en polarisatie schept ruimte in het publieke debat. Dat is nu wel gebleken in Nederland waar het standpunt voor een Palestijnse voor gelijke rechten voor joden en niet-joden voorheen dogmatisch als antisemitisch terzijde word geschoven, en nu door meer mensen in het rijtje van mogelijke oplossing is gezet, en er meer aandacht zal ontstaan voor dit postzionistische idee. Maar je moet wel de verantwoordelijkheid nemen binnen die ruimte, het onderlinge debat niet schuwen en groepen mensen niet een bepaalde hoek indringen of een negatieve stempel van "daar praten we niet mee" geven. Het illustreert alleen eigen zwakte.

binnenland versus buitenland
Hoewel het standpunt over Israel en Palestina de AEL de publiciteit geeft die ze opzoekt, komt zij enerzijds met een politiek programma voor het binnenland en anderzijds voor het buitenland. "Tien procent van ons programma gaat over buitenlandse politiek. De rest gaat over de problemen waarmee Berbers en Marokkanen te maken hebben", stelt Dyab.

Maar worden in Nederland, als in België, dan burgerrechten ontnomen? "De AEL heeft het over het opeisen van rechten, maar we vergeten dat er al zoveel rechten zijn waarvan geen gebruik wordt gemaakt", stelde Haci Karacer van het Turkse Milli Gorus tijdens het debat in de Balie. "We moeten leren gebruik te maken van die rechten." In België is het juist de binnenlandse politiek die jongeren tot de AEL brengt. De voorbeelden tijdens een debat vrijdagavond in de Balie over racisme in Nederland komen helaas niet veel verder dan de toegang die je ontnomen wordt in het café en disco. "Maar je wordt altijd als buitenlander aangekeken in dit land", roept iemand terecht. België is het meest racistische land in Europa, is een andere opmerking en ook in Nederland heeft lang niet iedereen stemrecht. Tegelijk blijven er talloze voorbeelden bestaan van alledaags racisme in Nederland. Afwijzingen bij sollicitaties vanwege de moslimnaam, slechte kwaliteit bij 'zwarte scholen', scheldpartijen, enzovoorts.

Bovendien is er veel islamofobie in dit land. Velen zijn zogezegd bang voor overheersing van de islam in dit land. Mede op basis van die angst kon Pim Fortuyn in Nederland ook de verkiezingen winnen. Zo stelde Dyab in een recent AEL-nieuwsbericht: "Ook al kent de Nederlandse gemeenschap een betere sociaaleconomische situatie dan in België, de antimoslim-houding is aggressiever en nadrukkelijker aanwezig." De AEL wil de politieke organisatie zijn voor de moslims, om zo op te komen voor het recht moslim én volwaardig burger te zijn.

Dus verklaart Dyab "de bewering dat de AEL zich concentreert op buitenlandse politiek" ongegrond. Toch is buitenlandse politiek een essentiele peiler en de belangrijkste ledentrekker voor de AEL-NL. Zo verklaarde bestuurslid Naima Almaslouhi bij de AEL te zitten vanwege Palestina. En aan het eind van het debat in Tilburg greep Jamil Jawad, de huidige voorzitter van AEL Nederland, naar de microfoon en stelde hij dat wie tegen de Irak-oorlog en tegen de "zionistische entiteit" is, lid moest worden.

Arabische identiteit
De Berber-gemeenschappen zijn eindelijk onderdeel van discussie, nu met de opkomst van de AEL. Het Berber-gebied is grondgebied in het zuiden van Marokko en Algerije, wat door die landen geannexeerd is. Volgens de jongeren die zich in een actiegroep hebben gevormd, is de "arabische identiteit" geen oplossing voor ze. Zij hebben in Marokko juist geleden onder die Arabisch-Marokkaanse identeit.

Dyab Abou Jahjah weet als een echte politicus de jongeren goed uit te spelen. Enerzijds stelt hij dat de groepje actievoerders slechts een "marginaal verschijnsel is met een luidde stem". Anderzijds stelt hij dat alle Marokkanen, of ze nu Berbers zijn of niet, met dezelfde problemen te maken hebben. En dus moeten ze, als het het eens zijn met de ideeën over Irak en Palestina, voor de AEL kiezen.

Tegelijkertijd komt AEL met het Arabisch-nationalisme naar voren. Het nationalisme wordt gebruikt als middel om Arabisch-Europese jeugd en andere jongeren onder eenzelfde identiteit te scharen, wat niet ten goede komt aan de gepredikte diversiteit. Het idee van het Arabisch nationalisme veronderstelt verder dat "alle arabische landen", van Marokko tot Iran, moeten federeren. De AEL wil zelfbeschikkingsrecht voor minderheden in het Midden-Oosten, dus ook Berbers, binnen de Arabisch Federalistische Staat. Een soort Europese Unie, maar socialer en democratischer kun je zeggen.

welke verandering?
In Nederland is de AEL direct als politieke partij opgericht. In België was dit niet zo, maar groeit het langzaam die richting in. Ook wil de Nederlandse afdelingen een gelieerde actiegroep hebben, die betogingen organiseert rond buitenlandse en binnenlandse politieke zaken. Op die wijze wordt AEL een echte politieke partij volgens het parlementaire actiemodel: buitenparlementair actievoeren en je verkiesbaar stellen. De sleutel om een radicale en brede beweging te zijn, ligt vooral bij de basis en in hoeverre jongeren zichzelf activeren. Dat beseft de AEL. Hun visie op activering en burgerschap ligt ten grondslag daaraan.

Volgens AEL-Nederland mag je de profeet Mohammed niet beledigen, en ze willen diegene die dat wel doen, tot in de eeuwigheid procederen. Tegelijkertijd haalt de AEL haar inspiratie voor meer gelijkheid en vrijheid ook uit de Islam maar stelt zij de "Arabische-Islamitische beschaving" tegenover de "westerse beschaving" - een rechtsconservatief thema. Ook worden vanuit Islam-ideologie prostitutie, drugs en gokken verboden verklaard. Ze werpen zich hierbij op als 'progressievelingen' binnen een conservatieve moslimgemeenschap in Nederland. In Nederland zelf is het een vernieuwende democratische moslim beweging.

Maar ook de AEL zou tot de ontdekking moeten komen dat er meer is dan de Islam om politiek te kunnen oordelen. Verder repressief beleid ten opzichte van drugs is een legitimering van een oorlog die minstens zo verwerpelijk is als de onderdrukking van Palestijnen, wat samen met het "Amerikaanse imperialisme" voor de AEL hét thema is. In deze zin stelt de AEL zich minstens net zo conservatief op, als andere rechtse politieke partijen wereldwijd, zoals de partij van Bush, en steunt zij de VS in hun oorlog op het Zuid-Amerikaanse continent. AEL-Nederland vindt ook dat de bejaardenzorg door de kinderen gedaan moet worden, en menen het gezin als hoeksteen van de samenleving te moeten zien. De partij wil dus meer dwang invoeren. Het is afwachten tot het congres eind mei, hoeveel weerstand de ideeën onder jongeren zullen krijgen.

De AEL is ook nog in afwachting van een "charismatische leider". Dat moet een man zijn, het liefst eentje tussen de 27 en 35 jaar. Nederland volgens het Dyab Abou Jahjah model. Het zou leuk zijn als ze met iets nieuws komen: een vrouw bijvoorbeeld, of een multi-leiderschap en een roulerend stelsel.

Zie Abou Jahjah: het redelijke alternatief!
Voor een artikel over AEL en postzionisme