De strijd in Oekraine
Om een tegenwicht te bieden aan de propagandistische teksten in de burgerlijke media dat de strijd in Oekraïne vooral een strijd voor democratie en de rechtsstaat zou zijn geef ik hier aan aantal bedenkingen om wat er in Kiev gebeurt in een ander perspectief te plaatsen...
De strijd in Oekraïne
Sinds de onafhankelijkheid van Oekraïne is het land in een diepe strijd gewikkeld. Die strijd speelt zich niet alleen af in het binnenland, tussen nationalisten en internationalisten, maar ook tussen de diverse machtsblokken die de wereld beheersen en Oekraïne binnen hun invloedssfeer willen brengen. De huidige golf van protesten in Oekraïne worden dan ook uitgevochten met de steun en de verantwoordelijkheid van Duitsland, de EU en de VS. In de westerse media worden de demonstraties in Kiev voorgesteld als onderdeel van een strijd voor democratie en de rechtsstaat, maar in feite zijn ze onderdeel van een conflict over geostrategische en geopolitieke kwesties. Het doel is om de Russische invloed af te zwakken en Oekraïne in de invloedssfeer en de overheersing van Duitsland, de Europese Unie en de NAVO te brengen.
We herinneren ons allemaal nog de strijd van 9 jaar geleden die ook in de westerse media breed werd uitgemeten onder de naam Oranje Revolutie. Deze werd georganiseerd met enorme politieke en financiële steun van de Amerikaanse regering en de Amerikaanse NGO's, zoals het Open Society Institute van de miljardair George Soros. Met deze steun werd men in staat gesteld om de kort daarvoor gehouden presidentsverkiezingen te annuleren en ervoor te zorgen dat de pro-Europese en pro-Amerikaanse tandem van Viktor Joesjtsjenko en Julia Timosjenko als respectievelijk staatshoofd en hoofd van de regering werden benoemd, in plaats van Viktor Janoekovitsj, die werd beschouwd als de pion van Rusland. Het duo Joesjtsjenko-Timosjenko had het echter al snel gezien met elkaar en Janoekovitsj werd in 2010 alsnog president van het hopeloos verdeelde land.
De betrokken partijen
En intussen wordt er nu weer een nieuwe poging gedaan om een regime aan de macht te brengen dat de voormalige Sovjetrepubliek en de graanschuur van het Russische Rijk binnen de invloedssfeer van de EU zal halen. Vraag is welke Oekraïense politieke organisaties zich voor het karretje van het westen laten spannen en nu sinds twee maanden wederom in een nationale strijd zijn gewikkeld. De politieke leiders van de protesten komen uit reactionaire kringen. Het gaat om een drietal partijen, waarvan er twee nauwe betrekkingen onderhouden met het conservatieve kamp in de EU, terwijl de derde partij openlijk fascistisch is.
De Batkivshchyna (Vaderland) partij, die wordt geleid door de nog altijd in gevangenschap verkerende Julia Timosjenko, heeft de status van waarnemer bij de Europese Volkspartij, de vereniging van Europese Christendemocratische en conservatieve partijen. De tweede partij is UDAR (Kopstoot), onder leiding van bokskampioen Vitali Klitschko, die zelf in Duitsland woont. Deze partij UDAR is een creatie van de Duitse Christendemocratische Unie (CDU) van bondskanselier Angela Merkel en de denktank van deze partij, de Konrad Adenauer Stichting. Deze oerconservatieve stichting adverteert op haar website met seminars die bestemd zijn voor de politieke vorming van UDAR-leden .
De eveneens Duitse Friedrich Ebert Stiftung, een wetenschappelijk bureau van sociaaldemocratische snit, publiceerde onlangs een rapport onder de titel "Extreem-rechts in de Oekraïne" is de derde partij die bij de protestacties is betrokken, Svoboda (Vrijheid) "het vlaggenschip van een extreem-rechtse ideologie". De oorspronkelijke naam van de partij was de Sociaal-Nationale Partij van Oekraïne Zij had ook nog als embleem een logo dat sterk deed denken aan het hakenkruis van de Nazi's. Op advies van het Franse Front National (FN), waar Svoboda nauw mee samenwerkt, werd besloten tot een minder provocerende naam.
Arseniy Yatsenyuk (van Batkivshchyna) en Vitali Klitschko verschijnen op persconferenties samen met Oleh Tyahnybok van Svoboda. Tyahnybok is een neonazi die berucht is voor zijn ultranationalistische, xenofobe en antisemitische uitlatingen.
Vooraanstaande Europese en Amerikaanse politici hebben zich solidair verklaard met de protesten in Oekraïne. Dezelfde krachten die stilzwijgend hebben ingestemd met het keiharde optreden van de politie tegenover de tegenstanders van de EU-bezuinigingen in Athene, Madrid en elders spreken nu hun verontwaardiging uit over het optreden van de Oekraïense politie . De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry drong er bij de Oekraïense regering op aan om "te luisteren naar de stem van hun volk", terwijl zijn Duitse collega Guido Westerwelle, zich begin december nog persoonlijk onder de demonstranten in Kiev begaf. De secretaris-generaal van de NAVO, Anders Fogh Rasmussen, heeft geëist dat de Oekraïense regering het recht op vrijheid van meningsuiting en vergadering erkent. Nog bonter maakt het de Duitse regering, die is begonnen met nieuwe procedures tegen de neo-fascistische Nationale Democratische Partij van Duitsland en tezelfdertijd het recht van de Oekraïense fascisten verdedigt om te demonstreren.
Verwoestende invloed
De drie genoemde partijen die het voortouw nemen in de demonstraties eisen onder meer het aftreden van de president en nieuwe verkiezingen. Maar zij beschikken niet over de steun van de meerderheid van de Oekraïners. Volksvertegenwoordigers in de Verchovna Rada, het Oekraïense parlement, stemden begin december nog met een meerderheid tegen een motie van wantrouwen tegen de regering. Voornaamste argument om tegen de motie te stemmen was dat de vrijhandelsovereenkomst met de Europese Unie die de oppositie in wil voeren een verwoestende invloed heeft op grote delen van de Oekraïense bevolking. Deze overeenkomst met de EU sluit namelijk het gelijktijdige lidmaatschap van een door Rusland geleide douane-unie uit en daarmee zou Oekraïne dus afgesneden zijn van zijn belangrijkste handelspartner. De Oekraïne industrie en transportroutes en die van de Russische Federatie zijn nauw met elkaar verbonden. De afschaffing van de douanerechten op Europese goederen zou ook het faillissement voor veel Oekraïense bedrijven kunnen betekenen.
De voorwaarden van de overeenkomst, die de invoering van de EU-regels voor de deregulering van de arbeidsmarkt, de privatisering van staatsbedrijven en een vermindering van de overheidsschuld omvatten, zou een sociale impact hebben die vergelijkbaar is met de EU bezuinigingsprogramma's die werden opgelegd aan Griekenland, Roemenië en andere landen. Om de druk op de Oekraïense regering op te voeren heeft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) Oekraïne al de broodnodige kredieten ontzegd omdat de regering weigert de prijs van gas met maar liefst 40 procent te verhogen, iets dat onvermijdelijk zou resulteren in de dood van veel werklozen en gepensioneerden die in de ijskoude Oekraïense winter niet in staat zijn om hun rekeningen voor verwarming te betalen.
De associatieovereenkomst zou het land veranderen in een nieuw lagelonen gebied voor de Duitse en Europese bedrijven, waar zelfs kan worden geproduceerd tegen lagere lonen dan in China. En bovendien is Oekraïne het land van de natuurlijke hulpbronnen, er zijn de uitgestrekte en vruchtbare gronden die veel graan leveren en de binnenlandse markt van 46 miljoen inwoners maken Oekraïne tot een prachtig vooruitzicht voor de Duitse en Europese bedrijven. De Nazi's hadden dat in 1941 ook al door.
Oekraïne, Rusland en China
Niet van minder belang is dat de vrijhandelsovereenkomst ook een versterking van de kant van de EU tegen Rusland impliceert. Duitsland, de EU en de VS zijn het streven in Oekraïne niet alleen economische belangen na, maar er zijn ook grote geopolitieke doelstellingen. De verdere integratie van Oekraïne in de EU zou het toch al verzwakte Rusland afduwen naar de rand van Europa.
Sinds het einde van de 18e eeuw, sinds Catharina de Grote, vormde Oekraïne een belangrijk onderdeel van het Russische Imperium en de latere Sovjet-Unie. Nu nog is de Russische Zwarte Zeevloot nog altijd gelegen in de Krim in een haven die door Oekraïne is verhuurd aan Rusland.
Zowel de VS als de EU hebben er belang bij om Rusland te verzwakken, zeker nu het land weer kan worden beschouwd als een belangrijke bondgenoot van China. Onmiddellijk na zijn verkiezing in maart 2013 reisde de Chinese president Xi Jinping naar Moskou om het 'strategisch partnerschap' van de twee landen te versterken. Beide landen voelen zich economisch en strategisch bedreigd door de agressieve invallen van de VS en haar bondgenoten in Azië, het Midden-Oosten en Afrika.
China is niet alleen de belangrijkste investeerder in Rusland, maar het land breidt ook zijn economische banden met Oekraïne uit, die op dit moment ongeveer 5 procent van de buitenlandse handel met China bedragen. In oktober 2013 werd bovendien bekend dat het Chinese staatsbedrijf XPCC een overeenkomst had gesloten met de Oekraïense agrarische onderneming KSG Agro om toegang tot 100.000 hectare bouwland te krijgen voor de productie van voedsel voor China. Dit gebied wordt in de toekomst nog uitgebreid tot drie miljoen hectare. China heeft aan Oekraïne ook al leningen verstrekt ter grootte van $ 10 miljard. Oekraïne beschouwt haar economische betrekkingen met China zo belangrijk dat president Janoekovitsj voor een vierdaags staatsbezoek naar Beijing ging, ondanks de aanhoudende politieke crisis.
Tegen deze achtergrond moeten de pogingen van de EU en de Duitse regering gezien worden om de protesten in Kiev te gebruiken om de Oekraïense regering te destabiliseren. Dat initiatief werd in samenwerking met de VS gelanceerd, omdat Washington systematisch zijn militaire aanwezigheid in Azië uitbreidt en bezig is China te omsingelen China en haar invloed in de regio te ondermijnen.
Medio december 2013 liepen er ongeveer 100.000 demonstranten (30.000 volgens de politie) mee in de pro-EU protesten op het Plein van de Onafhankelijkheid in Kiev. Zij luisterden naar toespraken van politici van de oppositie en van bezoekende westerse gelijkgezinden, terwijl tienduizenden demonstranten toespraken hoorden van vertegenwoordigers van de regerende partij van Janoekovitsj. De twee protesten werden gescheiden door dubbele lijnen van zwaarbewapende oproerpolitie en gepantserde voertuigen.
De oppositionelen, dat wil zeggen de voorstanders van de vrijhandelsovereenkomst met de EU, werden toegesproken door de Amerikaanse senatoren John McCain (Republikein uit Arizona) en Chris Murphy (Democraat uit Connecticut), terwijl ook de voorzitter van het Comité Buitenlands Beleid van het Europees Parlement, Elmar Brok, lid van de Duitse regerende Christendemocratische Unie (CDU) het woord nam.
"We zijn hier om uw gerechtvaardigde doel te ondersteunen: het soevereine recht van de Oekraïners om je eigen lot te bepalen, " zei McCain tegen de demonstranten. “Het lot dat je zoekt ligt in Europa. Oekraïne zal Europa beter maken, en Europa zal Oekraïne beter maken."
En Brok verklaarde: "Onze boodschap aan u is heel simpel: Deuren naar de associatie met Europa blijven open voor Oekraïne".
Daarna dineerde McCain met de leiders van de Oekraïense oppositie - Arseniy Yatsenyuk van de Vaderland Partij, de professionele bokser Vitali Klitschko van UDAR en Oleg Tyahnibok, de neo- nazi leider van de extreem-rechtse nationalistische Svoboda partij.
Voor de eigen demonstratie stuurde de Oekraïense regering ambtenaren en werden met bussen aanhangers uit het oosten van het land aangevoerd, waar de ondersteuning voor nauwe banden met Rusland en voor Janoekovitsj het sterkst is.
Druk uit het Westen
De protestacties in Oekraïne vinden ook plaats in een periode van intense druk van westerse politici en banken middenin de verdieping van de financiële crisis die Oekraïne teistert. Het land heeft 17 miljard dollar aan leningen die moeten worden terugbetaald aan de wereldwijde financiële markten . Dat leidde zelfs tot het voorstel van de Oekraïense premier Mykola Azarov medio december, die aangaf dat Oekraïne wilde € 20 miljard aan EU-steun wil in ruil voor het ondertekenen van een overeenkomst met de EU.
EU-ambtenaren reageerden cynisch op zo'n overeenkomst en spraken zich op hun beurt uit voor nog diepere sociale bezuinigingen in het toch al verarmde land. EU-commissaris voor Uitbreiding Stefan Fule kondigde aan dat de Europese Unie de gesprekken met Oekraïne over een overeenkomst stop zou zetten totdat er vanuit Kiev duidelijker standpunten en toezeggingen over het EU-beleid zouden komen. EU-ambtenaren en -politici hebben zelfs aangegeven dat ze eisten dat Oekraïne "hervormingen" door zou drukken, hetgeen wil zeggen dat er verwoestende bezuinigingsmaatregelen genomen moeten worden, zoals stijging van de energieprijzen, bevriezing van de lonen en drastische bezuinigingen in de overheidsuitgaven als voorwaarde voor de voortzetting van gesprekken.
Steun voor de EU is sterker in het westen van Oekraïne, terwijl de steun voor banden met Rusland overheerst in het oostelijke deel van het land. Deze verdeling is gebaseerd op aanzienlijke geografische verschillen in het land die dreigen te verscheuren .
De Moscow Times merkte in een commentaar op: "Westerse Oekraïners kijken naar Polen, Oostenrijk en Duitsland. Mensen beschouwen zichzelf als Europeaan. Vanaf de stadhuizen in West-Oekraïne wapperen nu de EU-vlaggen. Op scholen leren kinderen Duits en Pools. Deze nieuwe post-Sovjet-generatie spreekt slecht of helemaal geen Russisch. Reis 1200 kilometer naar het oosten en de Oekraïners kijken naar Rusland. Ze produceren goederen die worden geëxporteerd naar Rusland. Ze spreken Russisch. De Sovjet-generatie heeft het moeilijk om Oekraïens, de nationale taal, te spreken. Drie jaar als president heeft Viktor Janoekovitsj geprobeerd om deze twee kanten in evenwicht te brengen."
Natuurlijk hebben Chinese en Russische functionarissen scherpe kritiek op de interventies van de
EU en de VS ter ondersteuning van de pro-Europese protesten. Uit kringen van de Russische president Vladimir Poetin werden de EU en de Verenigde Staten beschuldigd van inmenging in de Oekraïense zaken.
Het officiële Chinese persbureau Xinhua publiceerde een redactionele kritiek op het westerse beleid ten aanzien van Oekraïne: "Het Westen moet haar handen van de binnenlandse aangelegenheden van een soevereine natie afhouden. Steun voor anti-regerings demonstranten is een serieuze klap voor de Oekraïense democratie."
Bas van der Plas / INSUDOK
januari 2014