Argentinië: heropening uraniummijn met radioactief afval?
Javier Rodriguez Pardo / Cindy van der Salm - 15.04.2008 15:27
Cindy van der Salm is een Nederlandse die sinds vier jaar biologische landbouw bedrijf in Argentinië. In haar woonplaats San Rafael staat een uraniummijm, omringd door radioactief afval. De Argentijnse Atoomcommissie wil de mijn heropenen, zonder het afval te verwerven. Van der Salm vertaalde een artikel over de diepere problematiek van deze 'megamijnbouw'.
Protest tegen de heropening van de uraniummijn
Uraniummijnen in San Rafael
Mijn naam is Cindy van der Salm en ik woon ruim vier
jaar in Argentinië met mijn Argentijnse echtgenoot
Gustavo en ons zoontje van anderhalf.Momenteel wonen we in
een 'finca', waar we biologisch fruit telen, ook maken
wij biologische wijn. De finca is gelegen in San
Rafael, departement van de provincie Mendoza.
Toen we hier pas woonden, kwamen we er achter dat
dichtbij (45 km van de finca en 35 km van het centrum
van de stad San Rafael) een uraniummijn is. Deze open
mijn is ruim 20 jaar geëxploiteerd en nu (tijdelijk)
buiten gebruik. Echter, op het terrein ligt een enorme
hoeveelheid radioactief afval, nooit behandeld door de
nationale atoomcommissie (CNEA). Het afval bestaat uit
zo'n 5.340 vaten met solide overblijfselen, 1.700.000
ton restafval van de uraniumextractie bestaande uit
stof, gruis, rotsblokken en 1.200.000 m3 verontreinigd
water in steengroeven en verdampingsdijken. Dit afval
vormt een groot gevaar voor de volksgezondheid (San
Rafael heeft het hoogste aantal kankergevallen van het
land) en gaat uiteraard niet samen met de landbouw
(80% van de economie) en toerisme (10%). Nu wil de
CNEA de mijn weer in gebruik nemen, zonder wat aan het
afval te doen. In San Rafael heeft zich een oppositie
gevormd die tegen de heropening van de mijn is en wil
dat het afval behandeld wordt.
Helaas is San Rafael niet een uniek geval. In heel het
land wordt op een onverantwoorde manier mijnbouw
bedreven voornamelijk door multinationale
ondernemingen. De consequenties zijn desastreus en
uiteraard niet slechts plaatselijk; de
milieuproblematiek heeft zijn weerslag op onze hele
planeet.
Hierbij stuur ik jullie een vertaling van een artikel
over de megamijnbouw, ofwel mijnbouw in de open lucht.
Geschreven door Javier Rodríguez Pardo, een autoriteit
op het gebied van milieujournalistiek en met name de
problematiek van de megamijnbouw.>
BESTAAT EEN UITVOERBARE MIJNBOUW?
Geschreven door: Javier Rodríguez Pardo*
Een onvermijdelijke vragenlijst om een
duurzame ontwikkeling te bereiken: Welke
metaalhoudende mineralen zijn er nodig? In welke
hoeveelheid? Waar en hoe moeten ze gedolven worden?
Deze vragen beantwoorden wil zeggen beginnen te
definiëren wat een uitvoerbare mijnbouw is.
Onze planeet heeft een kwantitatieve en kwalitatieve
vermindering van enorme omvang doorstaan van minerale
bronnen met een bepaalde natuurlijke concentratie. In
het jaar 1900, delfden de Verenigde Staten koper met
een gemiddeld gehalte van 5%, wat in de huidige
situatie inferieur is aan 0,4%; een onmetelijk
verschil dat de schaarste van het “bestaanmiddel”
aangeeft.
Dit voorbeeld herhaalt zich in vrijwel alle landen en
geldt voor bijna alle soorten mineralen.
De resterende mineralen bevinden zich overal in de
natuur in minuscule deeltjes verspreid in bergrotsen,
reden waarom het onmogelijk is ze te delven door
middel van de traditionele mijnbouwmethoden en
-technologieën. Ter vervanging, bedacht de
mijnbouwindustrie een methode van delven in
overeenstemming met de huidige situatie: per satelliet
detecteert zij die plaatsen of velden waar relatief de
grootste concentratie aan mineralen is, over het
algemeen zijn het meerdere metalen samen en verspreid
over een kilometers groot gebied. Om zich de mineralen
te kunnen toe-eigenen en ze te concentreren, moet de
mijnbouwonderneming allereerst explosies veroorzaken
van buitengewone hoeveelheden grond, hele bergen
worden eerst veranderd in rotsen en vervolgens
vermalen totdat ze een zeer klein formaat bereiken,
waarna een soep van chemische stoffen vloeibaar
gemaakt met enorme hoeveelheden water wordt gebruikt
om de metalen van de rest van de rots te scheiden en
op te vangen. De toegepaste chemische stoffen zijn
cyanide, kwik, zwavelzuur en andere giftige stoffen,
die opeenhopen en voortdurend zijn, hebben een groot
effect op de gezondheid van personen en milieu. De
verwijdering van hele bergen, anderzijds, veroorzaakt
de mobilisatie van een andere hoeveelheid stoffen die
in contact komen met de lucht, en stofwolken
veroorzaken die over kilometers afstand reizen. De
combinatie van de mijnbouw- en chemische industrie bij
het delven van mineralen van een laag gehalte is op
deze manier een goede handel. Tijdens het proces komen
zware metalen tevoorschijn, zoals lood, kwik, zink,
cadmium, koper, uranium, tussen vele anderen; naast
metaalachtige elementen, als arsenicum, die zich
mobiliseren door de werking van cyanideoplossingen en
zuren als zwavel en salpeterzuur.
DE ARGENTIJNSE REALITEIT
De transnationale ondernemingen die zich bezighouden
met het delven – begunstigd door wetten die ze
uitsluiten van de heersende belastingstrengheid- eisen
ook aan de regeringen de levering van gesubsidieerde
energie, omdat hoe lager het gehalte aan mineralen is,
hoe groter het verbruik en de kosten aan energie. Als
de ondernemingen zouden betalen voor al de werkelijk
toegepaste investeringen in productiemiddelen, zou het
delven van de mineralen meer kosten dan haar
marktwaarde.
Water en energie
Er bestaan twee onmisbare ‘investeringen in
productiemiddelen’ voor deze manier van delven in de
open lucht: energie en water. Iedere willekeurige
standaard onderneming heeft één kubieke meter water
per seconde nodig, dag en nacht, decennia lang, vanaf
het begin tot de sluiting van het mijnbouwcomplex.
Vermengd met de chemische soep en toegepast op de
fijngemalen rotsen, produceert het steriele
verontreinigde opeenhopingen waaruit gif doorsijpelt
naar het oppervlaktewater en grondwater soms vele
jaren na de sluiting van de mijn. Het volgende
voorbeeld is ontegensprekelijk: een gouden ring
veroorzaakt 20 duizend kilo afval.
Tot nu toe, worden 80% van de verkenningen en
mijnbouwontginningen in de Andes-bergketen, de
formaties vóór het bergketen en haar uitlopers
uitgevoerd. Deze geografie is een waterfabriek, de
habitat van ecosystemen die de activiteiten en het
leven stroomafwaarts mogelijk maakt, in de grote
stroomgebieden van de Stille Zuidzee en de Atlantische
oceaan, met vruchtbare valleien en waterland op 4000
en 5000 meter hoogte. Een bergketen met eeuwenoude
gletsjers, hoofdzakelijk van rots, permafrost, en
ontelbare ijslichamen. De kwetsbaarheid van de
bergketen is zo te zien: ze ademt, ze beweegt;
dagelijks doen duizenden aardbevingen haar omgeving
schudden, sommigen onmerkbaar. Geen bewuste mijnwerker
of geoloog zwijgt als men deze omstandigheden noemt;
en geeft toe dat mijnbouw in de hoge bergtoppen niet
uitgevoerd behoort te worden: water is meer waard dan
goud. Productieactiviteiten als wijnbouw, fruitteelt,
olijfbouw, ui en knoflookteelt, fijne fruitteelt, en
diensten van groot belang als toerisme, worden
bedreigd zowel als de gezondheid van de bewoners en
het bestaan van kleine familiehuishoudens en
voorvaderlijke gemeenschappen. De mijnbouw in de open
lucht droogt de levensbronnen van hele bevolkingen op.
Wat betreft de energie, enkele voorbeelden voldoen om
het faraonische effect van deze ondernemingen op het
nationale energiesysteem te illustreren: het
mijnbouwcomplex Veladero-Penélope en Pascua Lama, van
de multinacional Barrick Gold, heeft om o.a. goud,
zilver, koper, kwik en molybdeen te verkrijgen, de
complete hoeveelheid energie nodig die de kerncentrale
Atucha levert (meer dan 300 MW van het geïnstalleerde
vermogen). Het mijnbouwproject Bajo La Alumbrera
vertegenwoordigt 86% van het energieverbruik van de
grootverbruikers van de provincie Catamarca (bron:
Groothandel Elektriciteits Markt). Het stuwmeer el
Chocón N.V. voorziet de onderneming direct van
energie; in het jaar 2003, verkocht zij 482 GW/uur aan
Bajo La Alumbrera (bron: Verslag van Endesa, 2004).
Het benodigde water om de kilometers lange bergen
gruis uit te logen, wordt met evenzoveel energie
verworven als het stelsel van pijpleidingen waardoor
de gewonnen mineralen vervoerd worden. Met behulp van
een fideïcommis is men erin geslaagd een
elektriciteitslijn van 500 Kilovolt aan te leggen
–bekend als de “lijn in 500Kv”- die de provincie
Mendoza met die van Tucuman verenigt. Op het traject
gaan uitlopers direct naar de mijnenclaves van
Veladero, Pascua Lama, Pachón en Casposo in San Juan;
en naar Bajo La Alumbrera en Agua Rica in Catamarca,
om enkele voorbeelden te noemen. In de provincie San
Juan, betalen de bewoners van de energierekening 50%
van de installatiewaarde van de energielijn voor de
mijnbouw, terwijl de andere 50% wordt afgewenteld op
de rest van de inwoners van het land. Deze subsidie
voor de mijnbouwindustrie is niet meer dan een eis van
de multinationals om zich kunnen te vestigen en “te
investeren in de mijnbouwonderneming” waarvoor ze
energie in de afgelegen vindplaatsen nodig hebben.
Dit zijn slechts enkele effecten en consequenties. We
willen niet apocalyptisch lijken noch de lezer
vermoeien met informatie die vandaag de dag de
publieke agenda heeft bereikt en die zeker zal
toenemen, ook als vele kostbare campagnes in omloop
worden gebracht om het te verbergen en de gunst van de
ongeïnformeerde of wanhopige sectoren aan zich te
binden, en tegelijkertijd de stemmen van de burgers en
kritiek de kop in te drukken. Maar de gemeenschappen
die zijn aangetast in haar gezondheid, haar leven,
haar cultuur en haar activiteiten en
productiebelangen, komen steeds meer in het geweer,
van het noorden naar het zuiden van ons land en de
buurlanden.
Hoe, waar en wanneer
Wanneer het gezonde verstand overheerst, is de
conclusie over waar dit soort mijnbouw niet
uitgeoefend moet worden onweerlegbaar. De andere
conclusies ontbreken: moeten we?, kunnen we? Wat
betreft het metaal goud lijkt de misbaarheid redelijk.
Een 85% eindigt in de etalages van juweliers. Slechts
3% wordt in de industrie gebruikt en de rest eindigt
in de kluizen van banken. Het is onmiskenbaar dat dit
metaal sociaal onproductief is, vooral als het
verkrijgen hiervan gepaard gaat met de verwoesting van
ecosystemen.
De zogeheten “zeldzame aarden” worden door de rijke
landen gevraagd om de nieuwste technologieën rondom de
supergeleiders en energieaccumulatoren te ontwikkelen.
De waarde hiervan overschrijdt 10.000 dollar per
duizend kilo. Met dit doel, worden deze mineralen
gratis meegenomen, het vergezelt het koperconcentraat
en andere exploitaties, omdat “hier noch de capaciteit
noch de technologie voor het onderzoek bestaat”, een
veelgebruikte uitspraak van functionarissen op dit
gebied. Hetzelfde gebeurd met het renium en het
molybdeen. Het eerste is overvloedig aanwezig in de
Argentijnse grond, in de orde van 10 tot 20 delen per
miljoen en is heel gevraagd, vooral, omdat het in de
Verenigde Staten praktisch is opgebruikt. Het
molybdeen, dat samen met uranium of koper in de grond
zit, is tussen 6 en 10 keer meer waard dan het metaal
dat het motief voor de extractie is en er wordt niet
voor betaald.
Met een andere wetgeving, op een andere schaal en met
een ecologisch geschikte extractiemethode –die nog
ontdekt moet worden- om mineralen te verkrijgen van
een steeds lager gehalte, is duurzame mijnbouw die
niet per saldo een land geplunderd achterlaat
misschien mogelijk. Een duurzame ontwikkeling scheppen
in ieder willekeurig Latijns Amerikaans land met de
logica die vandaag de dag de multinationals toepassen
is even onlogisch als utopisch. Het enige waarin men
slaagt is het verwoesten van gemeenschappen, hen
berovend van de mogelijkheid een lokale ontwikkeling
te creëren. In deze context is het onderzochte
antwoord, gemeten en doordacht, snijdend: een andere
mijnbouw is mogelijk maar zonder de door de
multinationals vereiste rentabiliteit.
Het concept van duurzame ontwikkeling, daarentegen,
vereist denken in de toekomst, waarvoor het
noodzakelijk is de behoeftes en vraag van het heden
met de bestaande capaciteiten te bestuderen en een
strategie te plannen om daarin te kunnen voldoen
zonder het ecosysteem te schaden. In deze
gedachtelijn, doorloopt de mijnbouw van een land die
de gemeentegoederen voor haar ontwikkeling gebruikt,
een andere weg. De voorgaande analyse roept enkele
vragen op als: welke metaalhoudende mineralen zijn er
nodig? In welke hoeveelheid? Waarvandaan en hoe moeten
ze gewonnen worden? Een onvermijdelijke vragenlijst
die zinspeelt op iedere willekeurige duurzame
ontwikkeling en die tegelijkertijd het antwoord
benadert om een uitvoerbare mijnbouw te bereiken.
Javier Rodríguez Pardo is journalist (afgestudeerd in
1963) en woonachtig in Trelew, provincie Chubut. Hij
is betrokken in sociale ecologie en bescherming van
“gemeenschapsgoederen”, een term die hij prefereert
boven “natuurlijke hulpbronnen”. Hij is actief tegen
de roof van grondgebied van de oorspronkelijke
bevolking, medeauteur van het boek La Patagonia de Pie
Patagonië georganiseerd) en schrijver van Manifiesto
Antinuclear del Chubut en andere essays over
vervuiling, roof en plundering van
gemeenschapsgoederen. Zijn laatste boek En la
Patagonia NO is een verslag over de strijd die de
installatie van een nucleaire afvalstortplaats in
Patagonië heeft weten te voorkomen. Oprichter van de
Antinucleaire Beweging van Chubut (MACH) en
Ecologische Systemen van Patagonië (SEPA). Hij is
vanaf het begin lid van het Nationale Netwerk van
Ecologische Actie (RENACE). Bovendien was hij
gedesillusioneerd adviseur van de Commissie van
Natuurlijke Hulpbronnen en Menselijk Milieu van de
Tweede Kamer. Hij probeert transnationale bedrijven
die mineralen winnen te verdrijven en stelt beroving
van de biodiversiteit in Latijns-Amerika aan de kaak.
Tot slot:
De recente geschiedenis van het burgerverzet in
Argentinië tegen wat men noemt “de plundering en de
vervuiling” veroorzaakt door de mijnbouwmultinationals
begint in Esquel, wanneer een volksstemming in maart
2003 met 81% van de stemmen de installatie van een
mijnbouwproject van het Canadese Meridian Gold
verwerpt. Het “effect Esquel” stak als een lopend
vuurtje het verzet aan van bijna al de bewoners van
het westen van Argentinië. De provincies Chubut, Río
Negro, La Rioja, Tucumán en Mendoza, onder druk gezet
door locale bewegingen bestaande uit velen
maatschappelijke sectoren, hebben wetten en
verordeningen uitgevaardigd die mijnbouw in de open
lucht met gebruik van cyanide en andere giftige
producten verbieden. In andere provincies, als San
Juan, verbood de gouverneur voor de derde keer de
verwezenlijking van een soortgelijke volksstemming in
Calingasta, aangezet door het eigen bestuur van het
district.
Wegblokkades en mobilisaties komen voor in het
noordwesten van de provincie Catamarca, in Famatina en
Chilecito (provincie La Rioja) en Termas de Río Hondo
en diep in het zuiden, vanaf Ingeniero Jacobacci (Río
Negro) tot het Andesgebied van Patagonië. Het
burgerlijk verzet volgt een vergelijkbaar patroon:
horizontale buurtvergaderingen bestaande uit meerdere
klassen en – maatschappelijke sectoren, onafhankelijk
van politieke partijen en regeringen. Uit deze lokale
vergaderingen is in 2006 een Unie van
Volksvergaderingen ontstaan die al zes nationale
bijeenkomsten op haar naam heeft staan en die rekent
op actieve steun, inclusief uit de hoofdstad Buenos
Aires.
|
