Roque Dalton: Alles wat in het leven past, past in de poëzie
Rik Kamerik - 28.11.2007 20:17
Om geen vergissingen te maken: wij zijn dichters die schrijven vanuit de clandestiniteit waarin we leven. We zijn geen luie en ongestrafte anoniemelingen: we kijken de vijand in het gezicht en rijden (te paard) vlak bij hem, op dezelfde piste. En aan het systeem en de mensen die we aanvallen vanuit onze poëzie, geven we met onze levens de mogelijkheid om dat in rekening te brengen, dag in, dag uit."
(Roque Dalton, Poemas Clandestinos)
Het leven van Roque Dalton leest als een roman, een Latijnsamerikaanse roman wel te verstaan. Bij leven en welzijn deden er al vele, bijna mythische, verhalen over hem de ronde. Na zijn dood is zijn legendevorming alleen nog maar toegenomen. Volgens mensen die Roque goed gekend hebben waren zijn leven en zijn werk nauw verwant. Het zat vol verhalen. Het aparte aan de mythevorming rond Roque Dalton is dat de feiten uit zijn leven absurd aandoen. Zijn levensverhaal is gevuld met poëzie, revolutie, magisch-realisme en tragiek.Wat dat betreft zou hij een romanpersonage van Gabriel García Márquez uit Honderd jaar Eenzaamheid kunnen zijn. Voor de gemiddelde Nederlander doet dit op het eerste gezicht vreemd en exotisch aan, maar misschien wordt zijn verhaal duidelijker na het verschaffen van enige achtergrondinformatie. De zogenaamde Latijns-Amerikaanse literaire fantasie blijkt dan misschien minder fantastisch.
Om te beginnen is Roque Dalton de zoon van Winnal, één van de beruchte Dalton broers (hier bekend door de stripverhalen van Lucky Luke, in de VS waren het authentieke legendarische outlaws). Roque's vader verhuist naar Mexico, vecht mee tijdens de Mexicaanse Revolutie en emigreert vervolgens naar El Salvador in 1920. In El Salvador trouwt hij met Aida Ulloa Maine, afkomstig uit een zeer welgestelde familie. Hij krijgt de familiegrond in bezit en wordt boer. Na een aanslag op zijn leven verwekt hij een kind bij de verpleegster van het ziekenhuis, María García Medrano, en Roque wordt geboren op 14 mei 1935, El Salvador, El Salvador. Zijn moeder's toewijding zorgt ervoor dat hij een goede opleiding krijgt.
Op zeer jonge leeftijd begint Roque zijn leven te wijden aan journalistiek en literatuur. Na een jaar in Santiago de Chile (Chili) te hebben gestudeerd, gaat hij in 1956 naar de Universiteit van San Salvador, alwaar hij het Universitair Literair Genootschap medeopricht, vlak voordat de militairen het universiteitsgebouw in de as leggen. Daarna sluit hij zich aan bij de Communistische Partij; in 1959 en 1960 wordt hij wegens opruiing van boeren en studenten gearresteerd en ter dood veroordeeld. Echter, de dag voordat Roque Dalton voor het executiepeloton moet verschijnen wordt de dictator Kolonel José María Lemus afgezet. Aan Roque wordt gratie verleend door het nieuwe regime, waarna hij naar Mexico verhuist. Hier schrijft hij zijn eerste poëziealbum La Ventana en el rostro (het raam in mijn gezicht) en El turno del ofendido ( het schema van de gekrenkte), wat is opgedragen aan de Salvadoreense politiechef die hem in staat van beschuldiging had gesteld.
Vanuit Mexico gaat Roque naar Cuba, waar hij met open armen wordt ontvangen door de Latijnsamerikaanse schrijvers in ballingschap, die bijeenkwamen in het fameuze Casa de las Américas. Vanaf dit moment wordt bijna al zijn werk uitgegeven in Cuba, te beginnen met het veelgeprezen El mar (de zee). In 1965 gaat Roque terug naar El Salvador, waar hij clandestien verblijft, om zijn politieke missie te volbrengen. Hij wordt al snel opgepakt, bijna doodgemarteld en, wederom, ter dood veroordeeld. Voor de tweede keer in zijn leven zit Roque Dalton in de dodencel. Er is nu geen uitzicht op een wisseling van de wacht. Ditmaal grijpt Moeder Natuur in. Een aardbeving zorgt ervoor dat de gevangenismuren instorten, waardoor Roque zich een weg kan graven naar de vrijheid.
Roque keert terug naar Cuba en de Communistische Partij stuurt hem als correspondent naar Praag. Zijn boek Taberna y otros lugares (kroeg en andere plaatsen), over zijn verblijf in Praag, wint de Casa de las Américas poëzie-prijs in 1969. Hij staat op dat moment op de toppen van zijn literaire roem. Toch is de revolutie de werkelijke drijfveer achter al zijn handelingen. Hij sluit zich aan bij de ERP, het revolutionaire volksleger van El Salvador, om gewapenderhand verzet te plegen. Hier vindt Roque Dalton dan eindelijk de dood. Niet door de hand van zijn vijand, maar door de handen van kameraden, die hem na een uit de hand gelopen discussie executeren.
Alhoewel Roque Dalton gewapend verzet pleegde en hierdoor het leven liet, was hij in de eerste plaats een uitmuntend dichter. Zijn doel was om de mensheid middels de poëzie op een hoger plan te brengen en, uiteindelijk, te bevrijden. Een goede typering van hem wordt gegeven door Eduardo Galeano in zijn alternatieve geschiedschrijving van Latijns-Amerika Kroniek van het Vuur:
"Roque, een intense dichter en een spotter, nam zichzelf liever in het ootje dan serieus en zo ontkwam hij aan de hoogdravendheid en de plechtigheid en andere kwalen waaraan de Latijnsamerikaanse politieke poëzie zo ernstig lijdt".
Roque Dalton was niet alleen toonaangevend als dichter, hij was ook een eminent ethicus. Hij stelde dat de grote hedendaagse dichter diepe kennis moet hebben van het leven en van de eigen artistieke vrijheid. De artiest moet zijn trouw belijden aan de schoonheid omdat in relatie tot de schoonheid de ware houding tot het leven naar voren komt. Als thema kan alles gekozen worden, omdat alles wat in het leven past, in de poëzie past. Het doel van de dichter moest volgens hem het beter maken van de wereld en de mensheid zijn. Hij was van mening dat de dichtkunst de mens dieper in zijn ziel raakt dan wat dan ook, vanwege haar verscheidenheid. Daarom ook verwierp hij de literatuur, die in zijn ogen stoelde op dogmatiek. Volgens Roque Dalton was het leven ook niet zo simpel dat ze in regels te vangen is. Roque Dalton stierf op 40 jarige leeftijd. Veel te vroeg, maar gelukkig genoeg liet hij naast een schitterend oeuvre ook een uitgebreide theorie achter voor alle idealistische kunstenaars die na hem kwamen en zullen komen.
Bronnen:
Eduardo Galeano Kroniek van het Vuur
Roque Dalton Poemas Clandestinos
¿Revolución en la revolución? y la crítica de la derecha
www.patriagrande.net/el.salvador/roque.dalton/biografia.htm - 5k
www.uhmc.sunysb.edu/surgery/dalton.html - 20k
www.cuscatla.com/roque_dalton_garcia.htm - 35k -
 E-Mail: rkamerik@hetnet.nl
|
