De Brusselse Wapenlobby in actie?
Pi Nocchio, EU-lobbyist ;-) - 01.06.2005 11:58
Voor wie nog steeds dat ene duwtje richting NEE! nodig heeft, hieronder een verhelderend relaas over de recente activiteiten van de Brusselse Wapenlobby. Leesch en huiver!
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Deze brochures vormen een bijdrage aan de discussie over de Europese Grondwet
waarover op 1 juni 2005 een referendum wordt gehouden. Wij willen argumenten
aandragen om een NEE tegen deze grondwet te onderbouwen. Niet uit xenofobe en
nationalistische overwegingen, maar omdat de Europese politiek beter kan en
moet worden vormgegeven.
‘Europese Grondwet; Wapenlobby in Brussel is het eerste rapport uit een serie
van drie.
De volgende twee rapporten:• Europese Grondwet: fundament voor de
wapenindustrie, en• Europese Grondwet: defensieagentschap en militair
onderzoek versch?nen later deze maand. De publicaties z?n mogel?k gemaakt
door een subsidie van de Referendumcommissie.
Redactie: Kees Kalkman (VD AMOK), Martin Broek, Tanja IJzer Vormgeving: Marlou
Ru?ter Drukker?: Ton Mittelme?er
Datum: mei 2005
5
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Europese Grondwet:
Wapenlobby in Brussel
Vanaf het moment dat er in Europa gesproken werd over een gemeenschappel?k
defensiebeleid, kreeg Brussel de warme belangstelling van wapenfabrikanten en
hun lobbyisten. Sinds het Europees buitenlands, veiligheids- en
defensiebeleid de afgelopen jaren in een stroomversnelling is gekomen en het
niet b? praten bl??,is duidel?k te zien dat Brussel razendsnel aan belang
wint voor de wapenlobby.
Hopend op concrete plannen probeert die z?n invloed op de beleidsmakers te
doen gelden. Het aantal lunchmeetings en congressen met een militair karakter
is in de Belgische hoofdstad momenteel amper b? te houden. Toch is in brede
kring maar weinig bekend over de innige band tussen Brussel en de
wapenindustrie.
In dit rapport geven we een k?kje in de keuken van Europa, waar
eurocommissarissen en industrie hand in hand toekomstig defensiebeleid
voorkoken.
Op zeker vier verschillende manieren probeert de wapenindustrie haar invloed
te laten gelden. Naast de individuele bedr?fslobby is de wapenindustrie als
geheel vertegenwoordigd in de pas gevormde lobbyvereniging ASD (AeroSpace and
Defence Industries Association of Europe). Daarnaast heeft? de Europese
Commissie een aantal invloedr?ke task forces of adviesraden in het leven
geroepen, waarb?de defensie-industrie betrokken is. Ze voorzien Brussel van
advies op maat over militair-industrieel gerelateerde onderwerpen, zoals
scheepsbouw, luchtvaartindustrie en militair onderzoek. Tenslo?e z?n er de
zogenaamde denktanks, zoals de New Defence Agenda, die op kosten van de
industrie b?eenkomsten organiseren voor beleidsmakers, militairen en
wapenindustrie. Bovendien was de wapenindustrieuitdrukkel?k betrokken b? de
voorbereidingen van de Grondwet.
Lobbyhoofdstad
Schattingen over het aantal lobbyisten dat in Brussel z?n brood verdient,
lopen uiteen van 15.000 tot zelfs meer dan 20.000.1 De zetel van de Europese
Unie wed?vert met Washington als ’s-werelds drukst belobbyde politieke
centrum.
De aanwezigheid van allerhande belangenbehartigers vindt in brede kring
waardering. Veel beleidsmakers en parlementariërs in Brussel geven aan dat
z? lobbyisten vaak als nuttige bron van informatie ervaren, en dat z? zelf
heel goed kunnen uitmaken welke informatie van belang is voor het bepalen van
hun politieke standpunten. Dat klinkt goed, maar er z?n zeker bezwaren aan te
voeren, zoals de onevenwichtige samenstelling van het lobbycorps, en het
gebrek aan transparantie rondom hun activiteiten. Zo wordt naar scha?ing 70
procent van de lobbyisten betaald door de industrie (zie figuur).
Ondoorzichtig
Brussel wint razendsnel aan belang voor de wapenlobby.
6
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
In de VS bestaat veel meer duidel?kheid over de aard en activiteiten van
lobbyisten dan in de EU. Brussel registreert weliswaar de b? het
Europarlement (EP) geaccrediteerde lobbyisten3, maar dat register vermeldt
slechts de naam van de persoon en de organisatie of het bedr?f waar h? of z?
voor werkt. EADS, een van de grootste Europese wapenfabrikanten, staat b?
voorbeeld op de l?st met vier lobbyisten; het Italiaanse Finmeccanica met
twee en het Franse Thales – moederbedr?f van Nederlands grootste militaire
producent – met maar liefst v?f medewerkers, net zoveel als b?voorbeeld
levensmiddelengigant Unilever. Opvallend is het ontbreken van Europa’s
grootste bedr?f, het Britse BAE Systems op die l?st, net als overigens
Lockheed Martin, ’s werelds grootste wapenfirma. Aangezien beide bedr?ven
kantoren in Brussel hebben, l?kt het weinig aannemel?k dat daarvandaan niet
geregeld contact wordt gezocht met de Europese politiek.
Het aantal b? het EP geaccrediteerde medewerkers zegt uiteraard helemaal
niets over het totaal in Brussel werkzame lobbyisten, noch over de lobby b?
de Europese Commissie en de Europese Raad. Veel lobbyisten werken bovendien
voor consultancy- en PR-bureaus die zich laten inhuren door het bedr?fsleven.
Dikw?ls opereren z? onder de naam van een gelegenheidsorganisatie, waardoor
lang niet alt?d duidel?k is namens wie ze de Europese Commissie of het EP
benaderen.
Ook komt het voor dat medewerkers van het EP op de loonl?st staan b? derden.
Zo heeft de Federatie van de Oostenr?kse Industrie onder het mom van een
stage drie medewerkers b? Oostenr?kse europarlementariërs geplaatst, waarvan
de helft door de industrie en de andere helft door Brussel wordt betaald.
Eurocommissaris Kallas (‘administratieve zaken, audit en fraudebestr?ding’)
noemt dergel?ke gevallen “op z?n minst vreemd”.4 H? moet alleen eerst de hand
in eigen boezem steken. Waar het EP tenminste nog een beetje helderheid
verschaft ontbreekt iedere vorm van registratie op het niveau van de Europese
Commissie en de Europese Raad, de hoogste besluitvormingsorganen in Europa.
Als de EU af wil komen van haar slechte imago van ondemocratisch en
ondoorzichtig instituut, moet ze zo snel mogel?k helderheid verschaffen over
de activiteiten van de vele duizenden mensen die hun brood verdienen met het
beïnvloeden van Europees beleid. Helderheid over die lobby is des te
dringender nu steeds meer defensiebedr?ven hun kantoor openen in de buurt van
het centrum van de Europese macht. De druk van wapenfabrikanten op Brusselse
beleidsmakers dreigt steeds meer toe te nemen, zonder dat daar een
alternatief geluid vanuit het zogenaamde maatschappel?ke middenveld tegenover
staat. Nu al is de militaire industrie effectief doorgedrongen in de hoogste
besluitvormingskaders.
Europa loopt daarmee het risico een militaire koers te varen die in belangr?
ke mate bepaald wordt door de wapenindustrie.
Naar schatting 70 procent van de 15 tot 20.000 lobbyisten wordt betaald door
de industrie.Als de EU af wil komen van haar slechte imago van ondemocratisch
en ondoorzichtig instituut, moet ze zo snel mogel?k helderheid verschaffen
over de activiteiten van de vele duizenden mensen die hun brood verdienen met
het beïnvloeden van Europees beleid.
Financiering Brusselse lobby
2 Internationaal Bedr?fsleven: 70% Internationale instellingen en regionale
overheden: 10% Maatschappel?ke belangenverenigingen - zogeheten ngo’s – zoals
vakbonden, milieubeweging en organisaties op het gebied van de
gezondheidszorg: 20%
7
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Machtsprojectie
Steeds meer Europese wapenfabrikanten houden kantoor in Brussel. Het Europese
luchtvaartconcern EADS5 opende al in 2001 een kantoor in de Belgische
hoofdstad vanwege het strategische belang van nauwe contacten met EU en
NAVO.6 In een persbericht onderstreept EADS het belang van een “werkel?k
Europese defensiemarkt”. “Alleen door gezamenl?k op te treden kunnen w?
Europeanen luchtvaartproducten maken die ook succesvol kunnen z?n op de
wereldmarkt.”7 Het kantoor van EADS in Brussel wordt geleid door de Franse
oud-diplomaat Michel Troubetzkoy, tevens voorzitter van de ‘EU-werkgroep’ van
lobbyvereniging ASD.8
H? verklaarde in 2002: “De gebeurtenissen van 11 september hebben een nieuw
bewustz?n geschapen over het belang van de veiligheidssector. Onze groep zal
zich richten op manieren om hier munt uit te slaan en ervoor te zorgen dat
nieuwe overheidsbepalingen uit naam van de veiligheid onze industrieën niet
belasten.”9
Cynischer kan het haast niet. De directeuren van de grote
defensiemultinationals laten regelmatig via de media van zich horen met
oproepen aan het adres van de Europese Unie.10 Ook op individuele titel zoekt
men graag de pers. Eind 2003 interviewde defensieweekblad Jane’s Defence
Weekly directeur Philippe Camus van EADS.11 Tegenover dat t?dschrift
verklaarde h? dat Europa veel te weinig aan militair onderzoek besteedde.
Het moest zich vooral gaan richten op investeringen in “machtsprojectie”
en “precisieaanvalswapens”. Daarmee zouden volgens Camus toekomstige
dreigingen het hoofd geboden moeten worden. Dest?ds verkeerden de plannen
voor een defensieagentschap en Europees defensieonderzoek nog in een pril
stadium en in Brussel probeerden beleidsmakers omzichtig opererend alle mogel?
ke gevoeligheden weg te masseren. Het blad vormde een prima spreekbuis voor
Camus met z?n vergaande ideeën over de rol van Europa en de defensie-
industrie.
Dat Europa’s grootste wapenfabrikanten ook daadwerkel?k een politieke
machtsfactor van betekenis z?n, bl?kt uit de uitnodigingen die EADS en BAE
Systems ontvingen van de defensiewerkgroep van de Europese Conventie. Deze
werkgroep hielp mee b? het opstellen van de tekst van de Grondwet.12 Hoewel
de promotie van een Europese defensie vooral het jachtterrein is van Europese
bedr?ven, ontbreken de Amerikanen in Brussel zeker niet. Lockheed Martin
heeft er z?n Europees hoofdkantoor en ook Patriot en Tomahawk raketbouwer
Raytheon heeft een vestiging in Brussel. Boeing en General Electric (beide
met grote belangen in de militaire industrie) hebben hun kantoor strategisch
aan de rotonde Schuman, direct naast de Europese Commissie en de Raad van
Ministers en op een steenworp afstand van het Europarlement. Niet voor niets
is het een van Brussels allerduurste vestigingsplaatsen. De Amerikaanse bedr?
ven z?n bovendien ruim vertegenwoordigd b? de sponsoring van activiteiten van
de New Defence Agenda (NDA).
Europa loopt het risico een militaire koers te varen die in belangr?ke mate
gestuurd wordt door de wapenindustrie. Steeds meer Europese wapenfabrikanten
houden kantoor in Brussel. Dat Europa’s grootste wapenfabrikanten ook
daadwerkel?k een politieke machtsfactor van betekenis z?n, bl?kt uit de
uitnodigingen die EADS en BAE Systems ontvingen van de defensiewerkgroep van
de Europese Conventie.
8
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Lobbyreus ASD
Begin 2004 fuseerden de lobbyorganisaties van de defensie-industrie,
luchtvaart en ruimtevaart respectievel?k EDIG, AECMA en EUROSPACE) tot één
grote belangenbehartiger, de AeroSpace and Defence Industries Association of
Europe (ASD). De ASD claimt 800 bedr?ven met een gezamenl?ke jaaromzet van
100 miljard euro en 590 duizend werknemers te vertegenwoordigen.13
De EDIG was waarsch?nl?k de eerste op Europa gerichte wapenlobby in Brussel.
Vanaf de oprichting in 1976 was het jarenlang als adviesorgaan nauw betrokken
b? de Independent European Programme Group (IEPG), een initiatief van
Europese NAVO-landen (met uitzondering van Ierland) om gemeenschappelijke
defensie materieelprogramma’s te promoten. In 1992 ging de IEPG over in de
Western European Armaments Group (WEAG). Als gevolg van de oprichting van het
Europees defensieagentschap is de WEAG per 23 mei 2005 opgeheven. WEAG, IEPG
en EDIG hebben de weg bereid voor de huidige militaire koers van de EU. Dat
geldt b?voorbeeld voor het stimuleren van Europese programma’s voor militair
onderzoek. Dat de EDIG als een serieuze gesprekspartner gold, bleek weer eens
t?dens het opstellen van de Europese Grondwet. De werkgroep defensie van de
Europese Conventie nodigde toenmalig EDIG president Corrado Antonini uit om
de wensen van de Europese wapenindustrie voor te leggen. De stevige positie
van de wapenindustrie in de Grondwet geeft aan dat deze opzet geslaagd is.
Met het groeiende belang van de EU voor de militaire industrie l?kt het
opgaan van de EDIG in een overkoepelende militaire en lucht- en
ruimtevaartlobby een slimme zet. Vooral waar civiele en militaire belangen
van lucht- en ruimtevaart samenkomen, is de ASD een belangr?ke machtsfactor
op Europees beleidsniveau. AECMA liet in 2002 al weten dat “steun aan de
luchtvaart […] een essentieel onderdeel zou moeten z?n van het voorgestelde
gemeenschappel?ke buitenlands en veiligheidsbeleid”.
Een Europese defensie-industrie, “inclusief exportmogel?kheden voor goederen
en diensten, is een vereiste ter ondersteuning [daarvan]”.14 Ofwel: geen
zinnig buitenlands beleid zonder steun aan de wapenindustrie.
Zwaargewichten
De ASD laat zich door zwaargewichten uit de industrie vertegenwoordigen. De
eerste president, Mike Turner, directeur van BAE Systems, werd eind 2004
opgevolgd door Francesco Guarguaglini, directeur van inmeccanica, Europa’s
vierde wapenfabrikant. In oktober van dit jaar volgt EADS-topman Rainer
Hertrich hem weer op. Prioriteit nummer 1 van de ASD voor 2005 is de lobby
voor de “voortgaande verbetering en ontwikkeling van een robuust Europees
beleid op het gebied van de luchtvaart, ruimtevaart en defensie.”15 ASD zet
flink in op de lobby voor meer overheidsgeld voor onderzoek, technologie en
ontwikkeling, en de versterking van de activiteiten van het
defensieagentschap EDA.
Door de recente uitbreiding van de Europese Unie, de verkiezingen voor het
Europarlement en een nieuwe Europese Commissie moet de ASD het vooral erg
druk hebben gehad met een andere topprioriteit: “Er voor zorgen dat
vertegenwoordigers van
De ASD claimt 800 bedr?ven met een gezamenl?ke jaaromzet van 100 miljard euro
en 590 duizend werknemers te vertegenwoordigen.
Met het groeiende belang van de EU voor de militaire industrie l?kt het
opgaan van de EDIG in een overkoepelende militaire en lucht- en
ruimtevaartlobby een slimme zet.
ASD zet flink in op de lobby voor meer overheidsgeld voor onderzoek,
technologie en ontwikkeling, en de versterking van de activiteiten van het
defensieagentschap EDA.
9
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
de nieuwe leden van de EU, nieuwe commissarissen, hun medewerkers en nieuwe
europarlementariërs alle nodige steun kr?gen om de prioriteiten van onze
industrie goed te positioneren”.16 Mede daarvoor hee? de ASD een ‘EU-
werkgroep’ in het leven geroepen, die bestaat uit een aantal Brusselse
vertegenwoordigers van grote Europese wapenfabrikanten en die onder leiding
staat van de eerder genoemde EADS lobbyistTroubetzkoy.
De ASD is bedreven in het bewerken van de Europese Commissie. Dat bl?kt
alleen al uit de agenda van dit jaar van hun president Guarguaglini. Zo
bezocht h? in januaride commissarissen Verheugen (Ondernemingen en Industrie)
en McGreevy (Internemarkt). Naar verluidt werd Guarguaglini erg gesterkt door
de “positieve houding” van beide eurocommissarissen tegenover de industrie.17
Ook in januari had h? een onderhoud met directeur Witney van het EDA. Met z?n
hulp werd bovendien een afspraak later dit jaar met EU-buitenlandchef Solana
geregeld. Eind maart had Guarguaglini in Brussel afspraken met Jacques
Barrot, vice-president van de Europese
Commissie en met eurocommissaris voor Onderzoek, Janez Potocnik.18 De ASD
nodigde op 28 april commissaris Verheugen uit als gast b? de ASD Raad. In
deze Raad z?n de presidenten van de grote bedr?ven vertegenwoordigd. T?dens
deze b?eenkomst benadrukte de Raad het belang van het betrekken van
stakeholders [lees:de industrie] b? het proces rond Security Research van de
EU. Verheugen kondigde t?dens deze vergade-ring een workshop aan over de
betrokkenheid van de Europese Commissie b? defensiegerelateerde
initiatieven “zodat de industrie z?n visie daarop naar voren kan brengen”.19
Nu naast de luchtvaart ook op het gebied van de marinescheepsbouw en de
industrie voor landmachtsystemen een proces van fusies en overnames is
gestart kan de ASD makkel?ker met één stem spreken. Daarmee zal de lobby van
de defensie-industrie nog beter in staat z?n haar gemeenschappel?ke belangen
te promoten: meer financiële steun, meer orders en lagere exportdrempels.
Gezien het gemak waarmee zowel de ASD als topmensen uit de afzonderl?ke bedr?
ven toegang hebben tot de hoogste Brusselse politieke niveaus, is de kans dat
z? daarin slagen zeker aanwezig.
De keuken van de Commissie
Misschien wel de meest opmerkel?ke en zorgwekkende vorm waarin bedr?fsleven
en Europese Commissie met elkaar optrekken, z?n de samenwerkingsverbanden van
eurocommissarissen, defensiemensen, zakenlui en een enkele europarlementariër
in diverse zogenaamde groepen. Die groepen worden doorgaans opgezet om de
Commissie te adviseren over actuele Europese industriepolitieke thema’s.
Formeel ligt het initiatief b? de Commissie, maar de vertegenwoordiging
vanuit het bedr?fsleven is zo sterk, dat gerust gesproken kan worden van een
industriële lobby. Het is daarmee de meest zichtbare vorm van invloed van de
(wapen)industrie op nieuw te ontwikkelen Europees beleid. In een openhartig
interview met de Volkskrant zegt oud-TNO voorzi?er Dekker daarover: “Hoe
werkt dat in Brussel? Je vindt iets, en dan haal je er mensen b? van wie je
weet dat ze zullen zeggen wat j? wilt. En dan vraag je hun dat op te schr?
ven.”20
De ASD is bedreven in het bewerken van de Europese Commissie. De
vertegenwoordiging vanuit het bedr?fsleven is zo sterk, dat gerust gesproken
kan worden van een industriële lobby.
10
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
De Europese Commissie zou er goed aan doen de invloed van dergel?ke groepen
drastisch te beperken of op z?n minst de participatie van de industrie flink
te verkleinen. De huidige manier van advisering versterkt het imago van de EU
als een weinig democratisch instituut met buitenproportioneel veel invloed
vanuit het bedr?fsleven.
De beleidsadviesgroepen grossieren in ambitieuze, zo niet bespottel?ke namen
als STAR 21 (luchtvaart), LeaderSHIP 2015 (scheepsbouw), de Group of
Personalities in the field of Security Research (zie “Europese Grondwet:
defensieagentschap en militair onderzoek”). De gemene deler van deze drie is
dat ze aan zowel militaire als civiele aspecten van industriepolitiek raken.
Daarmee kan een op Europees niveau gevoelig liggende kwestie als defensie-
industriebeleid subtiel de Unie binnengeloodst worden. Omgekeerd komen
fondsen op militair terrein meestal ook ten goede aan de civiele delen van de
industrie, al was het maar omdat die beide vaak in een en hetzelfde bedr?f
vertegenwoordigd z?n. Zo kan geprofiteerd worden van subsidiegelden die
vanwege uitzonderings clausules binnen de WTO en de EU voor de
wapenindustrie wèl en voor de civiele poot niet beschikbaar z?n.21
LeaderSHIP 2015
In reactie op een voorstel van de industrie, riep de Europese Commissie begin
2003 een adviesgroep in het leven onder de naam LeaderSHIP 2015. De 21-
koppige groep telt maar liefst zeven eurocommissarissen en elf werkgevers
uit de scheepsbouwwereld, aangevuld met twee euro parlementariërs en een
vakbondsman. Een groot aantal van de scheepsbouwers in de raad heeft sterke
militaire belangen. Dat geldt vooral voor Izar (Spanje), Fincantieri
(Italië), Blohm + Voss (Duitsland) en het Nederlandse Damen Shipyards,
moederbedr?f van marinescheepswerf De Schelde. Belangr?kste doelstelling van
LeaderSHIP 2015 was het vinden van manieren om de concurrentie positie van
de scheepsbouw te versterken. In oktober 2003 presenteerde de groep daartoe
een rapport met 30 aanbevelingen.22 Hoewel een aanzienl?k deel van het
rapport zich richt op de civiele scheepsbouw, staat één hoofdstuk volledig in
het teken van militaire scheepsbouw en diens exportpositie. Het rapport
benadrukt dat, ondanks versnippering en het gebrek aan transnationale
samenwerking, de Europese marinescheepsbouw het op de meeste fronten stukken
beter doet dan haar Amerikaanse evenknie. De sleutel tot het handhaven van
die positie is wel een verbeterde toegang tot de exportmarkt.
Momenteel, aldus het rapport, leiden verschillen in de toepassing van de
exportregels tot oneerl?ke concurrentie en tot barrières voor intensievere
samenwerking tussen de Europese werven. “Daarom moeten exportregels (evenals
hun toepassing en interpretatie) geharmoniseerd worden tussen de lidstaten”.23
De huidige Europese gedragscode rond wapenexporten wordt in verschillende
landen verschillend toegepast. Dat heeft ook een reden. T?dens de
onderhandelingen erover in 1998 is duidel?k erkend dat afzonderl?ke landen
strikter mogen z?n in hun toepassing dan de gedragscode vereist. Zodoende
hoefden de doorgaans kleinere landen hun strengere wapenexportnormen niet te
verlagen om de grote exportlanden, vooral Frankr?k en het Verenigd Koninkr?k,
over de streep te kr?gen. In de prakt?k is een pleidooi voor harmonisatie van
exportregels zoals dat van LeaderSHIP 2015 een roep om lagere exportdrempels.
Dat maakt een van de aanbevelingen van de groep tot een directe bedreiging
van het huidige Europese wapenexportbeleid. Dat niet minder dan zeven
eurocommissarissen daaronder hun handtekening hebben gezet onderschr?ft de
indruk van hun pro-business gezindheid, net als hun minimale inzicht in het
belang van een restrictief wapenexportbeleid.
Belangr?kste doelstelling van LeaderSHIP 2015 was het vinden van manieren om
de concurrentiepositie van de scheepsbouw te versterken. In de prakt?k is een
pleidooi voor harmonisatie van exportregels zoals dat van Leader- SHIP 2015
een roep om lagere exportdrempels.
11
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
STAR 21
De “Strategic Aerospace Review for the 21st Century”, kortweg STAR 21, werd
in juli 2002 gepubliceerd door de European Advisory Group on Aerospace.24
Het stuk leest als een boodschappen l?st van de industrie, die wederom r?k
vertegenwoordigd is in deze groep. Naast v?f euro commis sarissen, zeven
vertegenwoordigers van de industrie, twee europarlementariërs en EU-
buitenlandchef Solana.
De Belgische europarlementariër Bart Staes vroeg zich af waarom het
maatschappel?ke middenveld niet vertegenwoordigd is “wanneer zo’n belangr?k
beleidsterrein onderwerp van debat is”.25 Een anonieme Britse zakenman is
daar wel bl? mee. Tegenover het blad Defense News verklaart h?: “Nu de [...]
lidstaten eindel?k militaire zaken gaan bespreken in de Raad [van Ministers],
denken we gebruik te kunnen maken van deze hefboom door de discussies - en
naar we hopen beleidsinitiatieven - in de Raad te verruimen op basis van STAR
21.”26
Eén van de aanbevelingen van STAR 21 is - alweer - meer overeenstemming in de
nationale uitvoering van het wapenexportbeleid, met andere woorden: de
laagste drempel moet de norm worden. Ook schr?? de adviesgroep dat snel
beslissingen genomen moeten worden op het gebied van defensie, ruimtevaart,
en onderzoek & technologie, “om te voorkomen dat toekomstige beleidsopties
verdw?nen”.27
Zonder precieze bedragen te noemen is het volgens de groep noodzakel?k
dat “voldoende financiële middelen”28 vr?gemaakt moeten worden voor defensie-
en veiligheidsgerelateerd onderzoek om de toekomst van de industrie veilig te
stellen. Om een idee te kr?gen van de orde van groo?e van dit bedrag, noemt
de groep de naar schatting honderd miljard euro die de komende twintig jaar
nodig zou z?n om civiel vliegtuigonderzoek te financieren. Pakweg eenderde
van de totale omzet van luchtvaart industrie komt uit militaire hoek29; met
een vergel?kbaar nderzoeksniveau zou dat dus neerkomen op ongeveer v?ftig
miljard euro voor de komende twintig jaar.
Verongel?kt k?kt de adviesraad naar de VS, waar de industrie zwaar profiteert
van Amerika’s beleid om z?n suprematie op het gebied van de militaire
luchtvaart te behouden. “De directe verbanden tussen defensie en civiel
gebruik en de zware investeringen in defensie om onderzoek en innovatie te
financieren, geven de Amerikaanse industrie duidel?k voordelen in termen van
spin-off effecten naar niet-defensie toepassingen”, aldus het rapport.30
Overigens maken luchtvaartlobbyisten in Washington gebruik van een omgekeerd
argument: z? benadrukken de steun aan de Europese luchtvaartindustrie.
De Belgisch europarlementariër Bart Staes vroeg zich af waarom het
maatschappel?ke middenveld niet vertegenwoordigd is “wanneer zo’n belangr?k
beleidsterrein onderwerp van debat is”. Verongel?kt k?kt de adviesraad naar
de VS, waar de industrie zwaar profiteert van Amerika’s beleid om z?n
suprematie op het gebied van de militaire luchtvaart te behouden.
12
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
De komende jaren zal de druk op de Europese politiek verder toenemen om meer
militair lucht- en ruimtevaartonderzoek te financieren. Waar handelspolitieke
verdragen reguliere steun steeds verder uitsluiten, bl?? die optie wel open
voor e defensiegerelateerde industrie. Daarom is het noodzakel?k dat de
Europese Commissie afstand bewaart ten opzichte van de wapenindustrie.
Vooralsnog is het echter de industrie die het initiatief in handen heeft en
in Brussel belangr?k defensie-industriebeleid voorkookt.
NDA - voor een onafhankel?k geluid
In een wat informelere sfeer bevinden zich de denktanks en andere
organisaties die met enige regelmaat in Brussel b?eenkomsten rond
defensiebeleid organiseren voor industrie, legertop en politiek. De bekendste
organisatie op dit gebied is de New Defence Agenda (NDA).
Lachwekkend is de claim van de NDA dat het een “neutraal platform voor
discussies over het defensie en veiligheidsbeleid van de NAVO en de EU” is.
Immers, de b?eenkomsten van de NDA worden gefinancierd door de industrie die
zo de mogel?kheid hee? “een select gezelschap van beleidsmakers en
opinieleiders in de media te bereiken”.31 Tot de nogal wisselende “partners”
van de NDA behoren vr?wel alle toonaangevende bedr?ven uit de wapenindustrie.
De meest recente internetpagina noemt b?voorbeeld BAE Systems, EADS,
Finmeccanica, Thales, Lockheed Martin en Northrop Grumman. Maar ook ICT bedr?
ven als Cisco en Agilent en het Nederlandse TNO zien kennel?k brood in
sponsoring van de New Defence Agenda.
Gehuisvest in de prestigieuze Bibliothèque Solvay in Brussel, is de NDA het
schoolvoorbeeld van achterkamertjesdiplomatie. De NDA heeft goede contacten
met sleutelfiguren uit de Europese politiek. Beschermheren en -dame z?n NAVO
baas Jaap de Hoop Scheffer en het Europese topduo op het gebied van
buitenlands en veiligheidsbeleid: Benita Ferrero-Waldner en Javier Solana. De
president van de NDA is de Spaanse oud-defensieminister Eduardo Serra. Op
recente b?eenkomsten van de organisatie spraken verschillende
eurocommissarissen (Frattini, Liikanen, Verheugen) en speciale
vertegenwoordigers zoals Solana en ‘antiterreurtsaar’ G?s de Vries.
De NDA wordt geleid door Giles Meri?, oud-journalist van de Financial Times
en lobbyveteraan, die tevens Forum Europe leidt. In een pas verschenen boek
van de conservatieve europarlementariër Karl von Wogau, schr?ft Merri?
dat “substantiële verhogingen in nationale defensiebegrotingen” de enige
remedie vormen tegen “de gevaren voor de economie van de Europese Unie als
geheel als de defensiesector nog verder krimpt”.32 Het door Merri?
gesuggereerde verband tussen een hoog defensiebudget, een sterke
wapenindustrie en een gezonde economie wordt vaker genoemd, maar steunt niet
op bew?s. Integendeel, vanwege de gebrekkige marktwerking in de
defensiesector, z?n grootschalige investeringen juist economisch weinig
rendabel.
Merri? doet ook aan advisering op het gebied van public relations. T?dens een
b?eenkomst van de European Business Summit in maart 2004, hield h? z?n
publiek uit de wapenindustrie voor: “Stop met het maken van macho
advertenties met rake?en en gevechtsvliegtuigen”. In plaats daarvan zou men
veel meer gebruik moeten maken van de taal van de “civil society”. Volgens
Merri? moest de industrie zich veel meer presenteren als “beschermer van de
maatschapp? en de vr?heid van burgers”.33
Dat is kennel?k het onafhankel?ke geluid dat de NDA propageert. Het
vooruitzicht van grootscheepse militaire investeringen voor de Europese Unie,
ook voor preventieve oorlogen zonder VN-mandaat, zoals dat is vastgelegd in
de Grondwet, wordt door de wapenlobby in Brussel voortvarend opgepikt. Door
de sterke focus van de Europese Commissie op de industrie, staan vreedzame
vormen van conflictoplossing vooralsnog vr? machteloos in de concurrentie
tegen deze machtige lobby.
De komende jaren zal de druk op de Europese politiek verder toenemen om meer
militair lucht- en ruimtevaart- onderzoek te financieren. De NDA heeft goede
contacten met sleutelfiguren uit de Europese politiek. Tot de “partners” van
de NDA behoren vr?wel alle toonaangevende bedr?ven uit de wapen industrie.
13
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Leadership 2015 Star 21 Group of Personalities
Commissarissen VIPS
Pascal Lamy, Handel
Carl Bildt, former Prime Minister of Sweden
Erkki Liikanen, Ondernemingsbeleid en Informatiemaatschapp?
Martti Ahtisaari, former President of Finland
Philippe Busquin, Onderzoek Internationale Organisaties
Loyola de Palacio, Vice-voorzitter Commissie, Betrekkingen met het Europees
Parlement, Vervoer & Energie
Chris Patten, Externe Betrekkingen
Jaap de Hoop Scheffer, NATO
Mario Monti, Concurrentiebeleid
EU Hoge Vertegenwoordiger Nazzareno Cardinali, Director OCCAR
Anna Diamantopoulou,Werkgelegenheid en Sociale Zaken
Klaus von Sperber, OCCAR
Günter Verheugen, Uitbreiding
Javier Solana, EU hoge vertegenwoordiger voor het gemeenschappel?k
buitenlands en veiligheidsbeleid
Ernst van Hoek, Chairman, WEAG/WEAO
(Defensie) industrie
gemeenschappel?k buitenlands en veiligheidsbeleid
Defensie-industrie
Jean-Jacques Dordain, Directeur, European Space Agency
Corrado Antonini, directeur Fincantieri
Defensie-industrie Mike Turner, directeur BAE Systems
Victor Aguado, Director General, EUROCONTROL
Reinhard Mehl, directie Blohm + Voss GmbH
Sir Richard Evans, directeur BAE Systems
Denis Ranque, directeur THALES
Nationaal
Patrick Boissier, directeur Alstom Chantiers de l’Atlantique
Jean-Luc Lagardère, directeur EADS
Pier-Francesco Guarguaglini, directeur Finmeccanica
Ilias Pentazos, directeur-generaal, Defensie-industrie, directeur
Esther Rituerto Martinez, directeur IZAR
Manfred Bischoff, directeur EADS
Thomas Diehl, directeur Diehl Stiftung & Co.
Onderzoek & Technologie,
Grieks ministerie van Defensie
Kommer Damen, directeur Damen Shipyards Group
Denis Ranque, directeur Thales
Javier Monzón, directeur INDRA
Philippe Kourilsky, President, Institut Pasteur
Sjef van Dooremalen, directeur IHC Caland
Alberto Lina, voormalig directeur Finmeccanica (tot april 2002)
Claus Weyrich, directeur, Siemens
François Heisbourg, directeur, Fondation Recherche Stratégique
Jorma Eloranta, directeur Kvaerner Masa Yards
Jean-Paul Béchat, directeur SNECMA
Jan Dekker, voorzitter TNO (tot november 2003)
Maria João Rodrigues, President ISCTE, Portugal
Bernard Meyer, directeur Jos L. Meyer GmbH
Sir Ralph Robins, directeur Rolls- Royce
Erik Löwenadler, directeur, Ericsson Microwave Systems
Marc Vankeirsbilck, Belgisch ministerie van Defensie
Manuel B. Martins Guerreiro, directeur, ENVC
EP EP
John Skov Hansen, directeur Odense Steel Shipyard
Karl von Wogau Eryl McNally
John Young, voorzitter European Marine Equipment Council
Elly Ploo?- van Gorsel
Internationale organisaties Christian Rovsing
Reinhard Kuhlmann, Secretaris-Generaal European Metalworkers’ Federation
Karl von Wogau
EP
Hans-Gert Pöttering, Voorzitter van de Groep van de Europese Volkspart?
Carlos Westendorp y Cabeza, Voorz. Commissie Industrie, Buitenlandse Handel,
Onderzoek en Energie
Lobby defensie-industrie in Brussel
14
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
Noten
1 “Why throw a spanner in the lobbying machine?”, Jerome Glass, European
Voice, 21 april 2005.
2 C?fers z?n afkomstig uit onderzoek uit 2003 van het Europarlement, zie p. 7
van Corporate Europe Observatory’s “Lobby Planet - Guide to Brussels”. Deze
alternatieve reisgids gee? een verhelderende blik op het Brusselse
lobbycircuit en de implicaties van de ongereguleerde invloed die het bedr?
fsleven op de Europese politiek uitoefent. Zie: h?p://
www.corporateeurope.org/docs/lobbycracy/lobbyplanet.pdf
3 Zie:  http://www2.europarl.eu.int/lobby/lobby.jsp?lng=nl
4 “Why throw a spanner in the lobbying machine?”, Jerome Glass, European
Voice, 21 april 2005.
5 Eind jaren negentig ontstaan uit een fusie van het Duitse Dasa, het Franse
Aerospatiale Matra en het Spaanse CASA, is the European Aeronautic Defence
and Space company (EADS) na het Britse BAE Systems de op een na grootste
Europese militaire producent. EADS is vanwege fiscale voordelen een statutair
in Amsterdam gevestigde NV.
6 “EADS opens Representative Office in Brussels: Close contacts to EU and
NATO of strategic importance”, EADS persbericht, 25 april 2001.
7 idem.
8 Michel Troubetzkoy werkte tussen 1994 en 2000 al in Brussel voor
Aerospatiale - EADS’Franse poot.
9 Aantekeningen van een TABD Outreach Meeting in Brussel, 8 April 2002.
Overgenomen uit: “TABD Takes Up Arms”, Corporate Europe Observer, nr. 11, mei
2002, zie: h?p://www.corporateeurope.org/observer
10 In het voorgaande rapport in deze serie “Europese Grondwet:
defensieagentschap en militair onderzoek” kwam het gezamenl?k optrekken van
Europa’s ‘grote drie’ - BAE Systems, EADS en Thales – rond thema’s als het
defensieagentschap al uitgebreid aan de orde.
11 “EADS chief calls for more research funds”, Joris Janssen Lok, Jane’s
Defence Weekly, 12november 2003.
12 Zie ook: “Europese Grondwet: defensieagentschap en militair onderzoek”.
13 “Networking and Research Opportunities in Europe”; presentatie van Brian
Morris, ASD,Boekarest, maart 2005.
14 “Defence Activities”, AECMA Position, januari 2002.
15 “ASD Top 10 Priorities for 2005” in “Networking and Research Opportunities
in Europe”; presentatie van Brian Morris, ASD, Boekarest, maart 2005.
16 idem kly Bulletin, 11 april 2005.
17 ASD Weekly Bulletin, 21 januari 2005.
18 ASD Wee
19 ASD Weekly Bulletin, 29 april 2005.
20 “Onderzoeken tegen Osama”, Michael Persson, de Volkskrant, 2 oktober 2004.
21 Zie “Europese Grondwet: fundament voor een Europese wapenindustrie”
22 “Defining the future of the European shipbuilding and shiprepair industry –
Competitiveness through excellence”, LeaderSHIP 2015, Brussel, oktober 2003.
Zie ook: “LeaderSHIP 2015” – A European Approach to Naval Shipbuilding
Needs”, Military Technology 4/2004.
23 “Defining the future of the European shipbuilding and shiprepair industry –
Competitiveness through excellence”, p.26.
24 http://europa.eu.int/comm/enterprise/aerospace/report_star21_print.pdf
25 Schriftel?ke vragen P-1132/02 van Bart Staes (Verts/ALE) aan de Commissie
(10 april 2002).
26 “EU Group To Discuss Unifying Defense Market”, Brooks Tigner, Defense
News, 16-22 juli 2001.
27 STAR 21, p.7.
28 STAR 21, p.8.
29 AECMA Facts & Figures 2002.
30 STAR 21, p.6.
31 “Fresh perspectives on Europe’s security”, NDA Discussion Paper, February
2004, p.56.
32 “Industrial aspects of European defence and concrete measures”, Giles
Merri?, in: “The path to European Defence”, K. von Wogau (ed.), Maklu,
Antwerp 2003.
33 Geciteerd in “Competing Ourselves to Death”, Corporate Europe Observatory,
April 2004.
Door de sterke focus van de Europese Commissie op de industrie, staan
vreedzame vormen van conflictoplossing voorals nog vr?.
15
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
De Campagne tegen Wapenhandel is een stichting die (Nederlandse)
wapenexporten aankaart. Te vaak komen wapens terecht in landen die in of op
de rand van oorlog verkeren, of waar mensenrechten stelselmatig worden
geschonden. Wapenaankopen gaan dikw?ls ten koste van nuttiger investeringen
zoals die in gezondheidszorg en onderw?s. W? richten ons op onderzoek,
informeren pers en politiek, zetten campagnes op en voeren geweldloze acties.
Campagne tegen Wapenhandel
Anna Spenglerstraat 71
1054 NH Amsterdam
020-6164684
www.stopwapenhandel.org
16
Europese Grondwet: wapenlobby in Brussel
Campagne tegen Wapenhandel, mei 2005
7 argumenten TEGEN deze Europese Grondwet
1. De Grondwet bekrachtigt een organisatie (het Europees Defensieagentschap)
die de wapenindustrie moet stimuleren, terw?l van wapenexportcontrole in de
Grondwet nergens sprake is.
2. Via een achterdeur wordt een versoepeling van het wapenexportbeleid de
Grondwet binnengehaald. Het Europees Defensieagentschap gaat namel?k een
overeenkomst (het Framework Agreement) in z?n takenpakket opnemen die leidt
tot versoepeling van exportnormen en die de geheimhouding van exportgegevens
vergroot.
3. De Europese Conventie, die aan de basis stond van de Grondwettekst, heeft
voor de defensieparagrafen wel militairenen de wapenindustrie om advies
gevraagd maar geen verklaarde tegenstanders van een militair Europa.
4. Met deze Grondwet worden lidstaten van de Europese Unie verplicht hun
militaire capaciteiten te vergroten, met het oog op ondermeer gewapend ingr?
pen buiten de EU.
5. De Grondwet versterkt niet alleen de militaire rol van Europa, maar
creëert ook een nieuwe bron van inkomsten voor de wapenindustrie: subsidies
voor militair onderzoek en wapenprojecten. De invloed van de militair-
industriële lobby daarop is schrikbarend groot.
6. De Grondwet vermindert de democratische controle op militaire politiek. De
invloed van de nationale parlementen en het Europees Parlement op het
buitenlandse en defensiebeleid wordt daardoor minimaal.
7. Deze Grondwet staat militaire interventies zonder VN-mandaat toe.
Handelen “overeenkomstig de beginselen van het handvest van de Verenigde
Naties” zoals een artikel luidt, laat alle ruimte om die richtl?nen naar
eigen goeddunken te interpreteren.
 E-Mail: pinocchio@gmail.com  Website: http://www.antenna.nl/amokmar/
|
