|
|  |
Gedachten over het Nederlands anarchisme
Arthur Bruls - 05.10.2003 16:27
Het Friese dorp Appelscha is van historische betekenis voor het Nederlandse anarchisme. Al jarenlang worden de pinksterlanddagen, de jaarlijkse bijeenkomst van Nederlandse anarchisten, daar georganiseerd. Grenzeloos redacteur Arthur Bruls bezocht dit jaar de Pinksterlanddagen. Hier een impressie van deze jaarlijkse bijeenkomst. Geen poging het anarchisme als stroming af te schrijven, wel een aanzet tot discussie.
De ongeveer driehonderd deelnemers aan het festijn houden hopelijk van boeken over het anarchisme. Want daar zijn er veel van in Appelscha, zo tijdens de pinksterlanddagen. De boekenstandjes bekijkend, ontstaat de indruk dat anarchisten meer aandacht aan theorie en geschiedenis van het anarchisme besteden dan aan de ontwikkelingen om ons heen. Er liggen veel boeken van en over bekende anarchisten en bekende schrijvers die met het anarchisme sympathiseerden. Iedereen die ooit iets met het anarchisme te maken heeft gehad wordt, zo lijkt het, nogal kritiekloos benaderd. Het is interessant om te lezen dat de Franse schrijver Albert Camus betrokken is geweest bij anarchistische publicaties. Dat men Camus’ afzijdige houding ten aanzien van de Algerijnse bevrijdingsoorlog rechtvaardigt met het feit dat hij het terrorisme van het Algerijnse Nationale Bevrijdingsfront afwees, is een standpunt dat je kunt verdedigen. Maar dan is het wel vreemd als in hetzelfde stalletje een verheerlijkend boek over de Unabomber – toch echt een terrorist - te vinden is, waarin deze de moderne anarchist bij uitstek wordt genoemd. Dat roept het beeld op dat sommige anarchisten bereid zijn met iedereen weg te lopen als ze zichzelf maar anarchist noemen. Op een vraag hierover was het antwoord dat het geweldige aan het anarchisme is dat iedereen zelf kan bepalen wat voor een inhoud hij er aan geeft. Wat de vraag oproept of een begrip waaraan jezelf je eigen inhoud kunt geven, wel betekenis heeft.
Anarchisme en de rest van links
De verhouding tussen radicaal links en de sociale bewegingen is niet altijd gemakkelijk. Een belangrijk deel van radicaal links neigt tot een of andere vorm van sectarisme als het om het opbouwen van bewegingen gaat. Zoals veel marxistische stromingen een beweging als verloren beschouwen als die niet onmiddellijk hun programma overneemt, zo bleek in Appelscha dat ook sommige anarchisten de neiging hebben zich in het eigen gelijk op te sluiten. Tijdens een discussie over de beweging tegen de oorlog in Irak werden de voorstellen van andere linkse organisaties snel geïnterpreteerd als pogingen om de beweging over te nemen. Zo’n houding maakt een gezamenlijke strategie voor het opbouwen van een beweging onmogelijk. Binnen de vredesbeweging bestaan verschillende stromingen met een eigen visie op de toekomst van die beweging. Anarchistische stromingen zijn er onderdeel van en hebben de mogelijkheid anderen van hun gelijk te overtuigen. Juist daarom is een democratische en pluralistische vredesbeweging noodzakelijk. Daar is ruimte voor anarchisten, maar ze moeten wel willen.
De globaliseringsbeweging
Wat is anarchisme? Die vraag drong zich in toenemende mate op gedurende de landdagen. Anarchisme lijkt zich eerst en vooral te kenmerken door het gebrek aan een duidelijke afbakening. Dat kan leiden tot een vreemd soort woordfetisjisme. Het feit dat een beweging of een persoon zichzelf als anarchistisch aanduidt wordt het criterium waarop men bepaalt of een beweging of een persoon interessant is. Neem de andersglobalisten. Hoewel veel mensen in Appelscha enthousiast waren over de globaliseringsbeweging, was de hoeveelheid sceptische geluiden over wat een van de grootste anti-autoritaire en antikapitalistische bewegingen uit de geschiedenis is, opvallend. Het probleem is natuurlijk dat deze beweging zichzelf niet expliciet identificeert met een bekende politieke stroming uit het verleden zoals anarchisme of socialisme. Voor sommige anarchisten is dat reden om die beweging links te laten liggen, voor sommige marxisten om te proberen haar koste wat kost hun programma op te leggen. Beide houdingen kenmerken zich door de angst om samen met een grote groep mensen nieuwe politieke ervaringen op te doen.
Een ander voorbeeld van dat woordfetisjisme was een workshop over postmodern anarchisme. Gezien het feit dat deze integraal in Ravage (Ravage #9, 27 juni 2003
)werd gepubliceerd heeft deze workshop blijkbaar indruk gemaakt. Siebe Thissen is buitengewoon enthousiast over de ideeën van de Tilburgse bestuurskundige Paul Frissen, die bepaalde aspecten van de huidige samenleving, het zich terugtrekken van de staat, als anarchistisch bestempelt en dat positief waardeert. En omdat Frissen dus ‘anarchisme’ positief waardeert wordt Frissen vervolgens ook positief gewaardeerd.
Het verhaal over Frissen leidde tot veel discussie. Er werd op gewezen dat het vooral de verzorgingsstaat is die zich terugtrekt, maar dat dat, in tegenstelling tot wat Frissen beweert, helemaal niet tot meer vrijheid leidt. Er werd ook op gewezen dat Frissens betoog vooral een verheerlijking van het neoliberalisme is en dat het neoliberalisme altijd al de neiging heeft gehad om zichzelf te rechtvaardigen door te beweren dat het de mensen vrijmaakt. Thissen reageerde op het laatste verwijt met het argument dat hij discussies over het neoliberalisme en de andersglobalistenbeweging een achterhaald verschijnsel vond. Het fetisjisme rond het woord anarchisme leidt er zo toe dat het rechtse verhaal van Paul Frissen voor sommigen uiteindelijk interessanter wordt dan de massabeweging tegen de neoliberale globalisering.
Klassenbewustzijn
Na de discussie bleek ergernis over het gebrek aan klassenbewustzijn onder veel anarchisten breder te leven. Dat lijkt kenmerkend voor een zich aftekenende generatiekloof binnen radicaal links Nederland. In de jaren tachtig werd het anarchisme een belangrijke politieke stroming onder jongeren. Dat was een uiting van onvrede met het stalinisme. Tegelijkertijd was het voor jongeren in die tijd nog mogelijk een bijstandsuitkering te krijgen, woonruimte te kraken en een eigen leven in een eigen gemeenschap op te bouwen. Dat schiep een geïndividualiseerd anarchisme dat zich minder en minder met de echte wereld bezig hield. En dat soms een absolute minachting had voor de strijd voor concrete verbeteringen van het leven van arbeiders.
Tegenwoordig is dat anders. Ook krakers en anderen uit de anarchistische hoek werken tegenwoordig voor een uitzendbureau, in een callcenter of bij een schoonmaakbedrijf. Wat je verdient; hoeveel dagen vakantie je hebt, het zijn zaken waarvoor deze jongeren noodzakelijkerwijs wel belangstelling hebben. Terwijl de huidige vakbeweging geen plek is waar jongeren discussies over deze onderwerpen kunnen voeren, lijken de pinksterlanddagen evenmin een geschikte plek om dat te doen. Het geïndividualiseerde anarchisme lijkt steeds minder in staat een jonge generatie te overtuigen. Deze jongeren willen antwoorden vinden op de vraag hoe het kapitalistisch offensief, dat hen steeds meer vrijheid ontneemt, gestopt kan worden. Het is cynisch om mensen die zich afvragen wat ze moeten doen, te antwoorden dat ze moeten doen waar ze zelf zin in hebben. Maar dat lijkt in het geïndividualiseerde anarchisme wel gebruikelijk.
Tekenend is dat in Appelscha de enige workshop over sociale strijd -over de volksopstand in Argentinië- verzorgd werd door Indymedia, een groep die zich niet als expliciet anarchistisch beschouwt. Dat er aan de interessante acties van de Anarchistische Groep Amsterdam rond de betaling van illegale werknemers in de horeca geen aandacht werd besteed is tekenend. De desinteresse voor de strijd van mensen voor relatief kleine verbeteringen in hun leven maakt de sfeer in Appelscha wat zelfvoldaan.
Toekomst
Eén van de talloze anarchisten waarmee ik ooit heb samengewerkt vertelde me eens dat hij altijd bijzonder ongelukkig werd van anarchistische bijeenkomsten omdat die zo weinig opleveren. Zelf vraag ik me wel eens af of mensen die zich in Nederland anarchist noemen, daar vaak niet meer mee bedoelen dat ze weliswaar politiek actief zijn, maar zich niet in de bestaande politieke partijen herkennen. In die zin is het anarchisme eerder een uiting van een bepaalde crisis in de linkse beweging, dan een stroming met een duidelijk antwoord. Na mijn bezoek aan Appelscha vraag ik me wel of het anarchisme een bijdrage kan leveren aan het doorbreken van die crisis. Daarover zou ik volgend jaar in Appelscha wel eens willen discussiëren.
 E-Mail: arthur.bruls@nijmegen.fol.nl  Website: http://www.grenzeloos.org
|
| Lees meer over: zonder rubriek | | aanvullingen | | | indymedia en anarchisme | robin - 05.10.2003 16:47
"Tekenend is dat in Appelscha de enige workshop over sociale strijd -over de volksopstand in Argentinië- verzorgd werd door Indymedia, een groep die zich niet als expliciet anarchistisch beschouwt."
De wijze hoe Indymedia is opgezet en werkt is anarchistisch: Vrije samenwerking, geen concurrentie, anti-autoritair, basisdemocratisch, open-publishing, enzovoorts. Het is voor velen niet alleen een middel, maar geniet ook de voorkeur voor hoe media zou moeten werken: decentraal, en korte communicatie-afstanden. Lees ook de principles of unity door: "The Independent Media Center Network (IMCN) is based upon principles of equality, decentralization and local autonomy. The IMCN is not derived from a centralized bureaucratic process, but from the self-organization of autonomous collectives that recognize the importance in developing a union of networks." Zie voor meer:  http://docs.indymedia.org/view/Global/PrinciplesOfUnity
| | Pinksterlanddagen | LinkMichel - 05.10.2003 16:53
"
De jaarlijkse bijeenkomsten van
anarchisten in Appelscha (fr.)
"
Website: http://www.pinksterlanddagen.nl
| | Anarchisten zijn overal | Michel - 05.10.2003 22:25
Anarchisten maken zich doorgaans niet zo druk over hun identiteit en zijn niet zo geneigd om zich voortdurend "anarchist" te noemen. Ze streven overal naar niet-autoritaire relaties en dit streven staat voorop, niet het label. Ze benadrukken niet bij iedere anti-militaristische of dierenbevrijdingsactie dat ze het libertaire communisme nastreven. Anarchisten vind je dus niet alleen tijdens de PL of in een Zwart Blok.
| | schrijver beetje de weg kwijt? | - 05.10.2003 22:38
"Een ander voorbeeld van dat woordfetisjisme was een workshop over postmodern anarchisme. Gezien het feit dat deze integraal in Ravage (Ravage #9, 27 juni 2003
)werd gepubliceerd heeft deze workshop blijkbaar indruk gemaakt. Siebe Thissen is buitengewoon enthousiast over de ideeën van de Tilburgse bestuurskundige Paul Frissen (...)"
Haha nee dat feit wijst er eerder op dat Siebe Thissen geregeld publiceert in Ravage. Niet gelijk dat angstige dat we allemaal met het postmodernisme weglopen hoor (stel je voor).
| | Kobus gaat naar Appelscha??? | Koos Boostra - 06.10.2003 10:52
Niet PoMo, maar tijdloos aktueel!
Grgrgramschap: voor wat niet Hoort, maar Luistert!
Website: http://www.gramschap.nl
| | basis democratisch? | henk - 06.10.2003 12:21
Indy Media basis democratisch?
Het is alleen maar steeds meer van hetzelfde, preken voor eigen parochie. Een selecte groep idioten maakt hier uit wat echt nieuws is, terwijl het echte nieuws niet aan bod komt: evangelie bijvoorbeeld. Zelfs Paulus besteedde in zijn rondreizen geen enkele aandacht aan het onderwerp slavernij, zo onbelangrijk vond hij al die politieke probleempjes.
Het UFO-verhaal is het grootste verhaal van het millennium - Stanton Friedman
Maar ga lekker door met je kleine politieke probleempjes
| | weinig van gesnapt | gwwinkelw - 06.10.2003 13:42
De grenzeloos-meneer heeft een beetje rondgelopen op Appelscha en vervolgens zijn frustratie over anarchisme/ten in zijn eigen blad laten druipen zonder dat hij klaarblijkelijk al teveel gesnapt heeft van het circus waarin hij terecht was gekomen. In ieder geval etaleert hij vooral zijn vooroordelen. En passant slaat hij ook wel af en toe een spijker op de kop in zijn stuk, bijvoorbeeld dat er geen goeie discussie is ontstaan over de effecten van privatisering. Maar als hij dan zijn stuk afsluit met de discussie dat "het anarchisme eerder een uiting van een bepaalde crisis in de linkse beweging (is), dan een stroming met een duidelijk antwoord" dan kun je je afvragen of het plan van de schrijver om dat volgend jaar nog een keer over te doen en dan daarover te gaan discussieren wel zo'n goed idee is.
("Na mijn bezoek aan Appelscha vraag ik me wel of het anarchisme een bijdrage kan leveren aan het doorbreken van die crisis. Daarover zou ik volgend jaar in Appelscha wel eens willen discussiëren.") We kunnen immers ook in die tijd met Henk over UFO's discussieren ofzoiets...
| | | 06.10.2003 14:03
"echte nieuws niet aan bod komt: evangelie bijvoorbeeld."
als ik deze onzin wil horen ga ik wel naar de kerk, of koop ik een bijbel/koran. dus henk wil je aub opzouten met je spam, je lijkt wel een johova!
"Zelfs Paulus besteedde in zijn rondreizen geen enkele aandacht aan het onderwerp slavernij, zo onbelangrijk vond hij al die politieke probleempjes. "
dit zegt meer over meneer Paulus (en zn geloof) en zijn wereld beeld, dan over de PLdagen.
hoewel... als al de kristenen als slaaf zouden werken zou ik het niet erg vinden... (maar dan wel op vrijwillige basis omdat Pim euh...Paulus het zo heeft gewilt)
| | Utopia (=Nergensland) | toch? - 06.10.2003 14:39
Citaat:’[W]anneer een filosoof een tiran bekritiseert, een burger de meerderheid bekritiseert,
Een leerling zijn of haar leraar bekritiseert, dan kan het zijn dat zulke sprekers parrèsia gebruiken. [...] Met parrèsia gebruikt de spreker zijn vrijheid en verkiest hij vrijmoedigheid boven vaste overtuiging, waarheid boven leugens of stilzwijgen, het risico van de dood boven leven in zekerheid, kritiek boven vleierij, en morele plicht boven eigenbelang en morele onverschilligheid.’ – Michel Foucault
(maar kwam in de kunstwereld ook nog de tekst ‘Morals are for little people’ tegen, dus dat spreekt weer enigszins tegen...enfin...leef het leven, huh?)
Het mooiste vind ik nog wel FC Kronstadt!
(mooi ‘proto-typisch’!)
| | Anarchisme wederzijdse & aanvullende vrijheid | Simon - 06.10.2003 14:54
Wat Arthur 'anarchisme' noemt in zijn artikel in Grenzeloos, beschouw ik niet als anarchisme. Vrij denken wil niet zeggen dat je maar kunt doen wat je zelf wilt zonder rekening te houden met anderen. Anarchisme betekent juist wederzijdse en aanvullende vrijheid -- zie: http://lands.let.kun.nl/TSpublic/dreumel/anarchism/ --
en NIET een vrijheid die ten koste zou kunnen gaan van anderen, dat noemen we namelijk (neo)liberalisme, rechts libertarisme of anarcho-kapitalisme.
Verder is anarchisme is gebaseerd op socialistische principes. Anarchisten willen geen staatssocialisme en ook geen dominantie/heersing van ondernemingen. Samengevat: anarchisten zijn ook socialisten, maar socialisten hoeven geen anarchisten te zijn!
De SP handelt OP PAPIER naar de socialistische beginselen.
De vraag is of kamerleden van de SP deze socialistische principes nog in praktijk brengen. Het begint steeds meer trekken te vertonen van het proces van populistische sociaal-democratisering, eigen aan de wens om deel uit te maken van de macht.
Zelfs GroenLinks gaat OP PAPIER deels ook uit van socialistische principes (eerdere achtergrond: PSP, PPR en CPN), alleen worden ze niet meer benoemt.
Bij GroenLinks was de genoemde sociaal-democratisering al opgetreden om eventueel samen te kunnen regeren met de PvdA. Nu zit GroenLinks in een lastige positie: meer naar de PvdA schuiven zodat de PvdA gemakkelijker meer stemmen kan afnemen, of meer richting SP via meer radicalisering maar dan haken misschien weer veel GroenLinksers af.
Bovendien kent de SP op het punt van buitenparlementaire acties een diepgewortelde traditie, zoals allerlei hulpdiensten en landelijke/lokale protestacties.
Ik zie voor de linkse politieke partijen hoogstens nog een rol weggelegd als ondersteuning. Uiteindelijk zullen we het zelf moeten doen (zelforganisatie) om verandering in maatschappelijke structuren tot stand te brengen!
| | | PT - 06.10.2003 20:04
Henk, slavernij was niet zo'n thema in de eerste eeuw n.C. Ook onze lieve Heer heeft zich er nooit erg duidelijk over uitgesproken dacht ik. Dat heeft latere christenen er nog niet van weerhouden zich tegen slavernij en voor zelfbestemming uit te spreken. Domela Nieuwenhuis is wel een sprekend voorbeeld.
| | droompie | op een dag... - 07.10.2003 13:29
het zou mooi zijn als we ooit op een dag alleen met "natuurwetten" te leven zouden hebben...
en dat iedereen kon wonen hoe zij het zelf willen...
nomadisch of honkvast
dat de politie door ambulancepersoneel (voor dier en mens) vervangen kon worden, op de uitkijk of iemand hulp nodig zou hebben...
of dat we dit gewoon zèlf kunnen en weten...
zoiets...
(wel erg idealistisch,maar ja)
| |
| aanvullingen | |
