|
|  |
Van VOC tot Nieuwe Oorlog van Bush
nowar - 13.07.2002 19:18
Van VOC tot Nieuwe Oorlog; oorlogsgruwelen van de Molukken tot Irak en de Balkan; een van de redes, uitgesprokenen te Den Helder op de demonstratie tegen de Vlootdagen, 13 juli 2002.
De Banda archipel. De meeste inwoners werden door de VOC gedood
Van VOC tot Nieuwe Oorlog; een van de redes, uitgesprokenen te Den Helder op de demonstratie tegen de Vlootdagen, 13 juli 2002
Vandaag, op deze vlootdagen in Den Helder, viert de koninklijke
marine het vierhonderdjarig bestaan van de Verenigde Oostindische
Compagnie. Dat vieren ze bij voorbeeld met het toneelstuk De
Vliegende Hollander. Dan zeggen wij: Je kan nog beter een vliegende
Hollander hebben in een toneelstuk, dan die Hollanders in de nieuwe
regering: want dat zijn Hollanders, die ze zien vliegen.
Men viert dus de Oostindische Compagnie. Die compagnie, de VOC,
verbond scheepvaart en handel met oorlog, met vele doden. De
organisatoren van deze viering nu, noemen de VOC een voorbeeld voor
de multinationale ondernemingen van nu. In zekere zin hebben ze daar
gelijk in. Want ook in deze tijd van multinationals, globaliseert men
niet alleen méér rijkdom voor de rijken, en meer armoede voor de
armen. Men globaliseert ook oorlog; de zogeheten new war, de nieuwe
oorlog, van Bush. Een nieuwe oorlog, in principe over de hele wereld,
waarin Holland een woordje mee spreekt. Wat betreft de regering: ook
een woordje mee spreekt via werving van kindsoldaten. Ook hier.
Laten we eerst kijken, naar de Oostindische compagnie. Daar na komen
we terug bij nu. Dan eerst de vraag: waarom ging, vierhonderd jaar
geleden, de VOC naar Indonesië, naar de Molukken? Antwoord: op Ambon
groeiden kruidnagelen. Op de Molukse Banda eilanden groeiden noten
voor nootmuskaat, de enige van de hele wereld. Iedereen wilde deze
specerijen in het eten. Dus, de Molukken leken welvaart tegemoet te
gaan. Via handelaren uit India, Arabië, Spanje, enz. bereikten deze
specerijen uiteindelijk Europa. De zeventiende eeuwse Nederlandse
kooplui wilden lagere prijzen voor zichzelf, door zelf naar de
specerij eilanden te gaan. Ze wilden hoge winsten, door hoge prijzen
voor de consument. Ze vestigden een monopolie voor de VOC; een
monopolie door oorlogen. Oorlogen tegen concurrenten als Engelsen en
Spanjaarden. Maar vooral ook, oorlogen met zeer vele doden in
Aziatische gebieden; veroveringsoorlogen, die daar tot armoede
leidden.
Dus: zonder specerijen op de Molukken zou er nooit een VOC geweest
zijn. Maar, zo werden de nootmuskaat en de kruidnagelen van een zegen
tot een vloek voor de Molukken, met dank aan de VOC. Zoals nu de
oliepijpleidingen en andere handelswegen op de Balkan, van een zegen
tot een oorlogsvloek worden. Zoals in onze tijd de olie in het Midden
Oosten, de olie en het gas in Afghanistan en de landen er om heen,
van een zegen tot een oorlogsvloek worden. Zoals Congo en Sierra
Leone nu rijk zijn aan diamanten. Multinationals uit de VS, Engeland,
en Frankrijk betwisten elkaar de diamantrijkdom van Sierra Leone.
Allemaal bewapenen ze hun aanhangers; waar onder kindsoldaten.
Straks, wie weet, ook Nederlandse kindsoldaten in het olierijke Irak.
Toen, zowel als nu, was er verband tussen streven naar maximale
ondernemerswinst en oorlog. Net zoals met de oorlogen in Joegoslavië
en Afghanistan zullen we straks weer mooie leuzen horen op de TV: de
Nederlandse strijdmacht zal daar zijn voor mensenrechten, of tegen
terrorisme. Men zal zeggen: om Nederland op de kaart te zetten. Het
zal zogenaamd niet om macht en winst gaan, maar om heldhaftigheid.
Zoals men iemand als Jan Pieterszoon Coen van de VOC nu nog steeds
als een held afschildert; en de Coentunnel in Amsterdam nog steeds
naar hem noemt.
Hoe stond het met deze Jan Pieterszoon Coen? De beroemde dichter
Slauerhoff schreef een toneelstuk over hem. Niet over Coen als held,
maar over zijn werkelijke gewelddaden. Dit stuk is telkens en telkens
verboden door de Nederlandse overheid. Het beschrijft, hoe de VOC
hogere monopolieprijzen kreeg. Door de meeste kruidnagelbomen om te
hakken, en, als de Molukse eigenaars zich daar tegen verzetten, hen
te doden. Ik citeer verder de toneelschrijverstaal van Slauerhoff, in
zijn stuk Jan Pieterszoon Coen. In dit toneel spreekt Coen VOC
kapiteins toe:
Coen: Mijne Heren, het bewind draagt u op een tocht te ondernemen.
Ditmaal naar Ternate in de Molukken. En toe te zien, dat ook daar de
oogst niet te groot wordt, hetgeen tegen het belang der Compagnie zou
zijn. Het spreekt vanzelf, dat gij geen onnodig bloed vergiet. Maar
gij weet ook, dat wij hier niet altijd even menslievend kunnen zijn.
En dat het leven van een inlander niet gelijk te stellen is met dat
van een blanke.
Kapitein Reynst: Excellentie, wordt van ons het zelfde beulswerk
verlangd als op Ambon?
Coen: Van u wordt niets anders verlangd, dan dat gij drie vendels
soldaten landt, om de overtollige oogst te vernietigen.
Reynst: Dat loopt toch weer op moorden uit, Excellentie. De inlanders
verzetten zich tot aan de dood tegen de vernietiging van hun gewas.
Coen: Dan verzetten zij zich tegen de belangen der Compagnie. En
verdienen dus geen pardon.
Reynst: Maar ...
Coen: Ambtenaar Blaue, vertel de kapitein de gelijkenis van het zand
en het goud.
Blaue: Waarom hebben goudkorrels grote waarde? En zandkorrels geen
waarde?
Jacobsz: Omdat zand volop aan het Hollandse strand ligt.
Blaue: Het zou met kruidnagelen net zo gaan, als we die maar lieten
groeien. Dan kon ieder: de Portugezen, de Engelsen, zijn zakken
volstoppen. Er moet net zó veel zijn, dat de Compagnie er goede
prijzen voor maakt.
Jacobsz: maar die inlanders dan ...
Coen: Daarvan zijn er ook te veel. En iedere dode inlander is een
vijand minder. Daar is niets aan verloren. Ook gaan ze regelrecht
naar hun paradijs, waar ze het beter hebben dan hier.
Jacobsz: Heeft God het zo gewild?
Coen: Hij heeft gewild, God's wegen zijn ondoorgrondelijk, dat wij
hier aan de andere kant van de wereld zijn terecht gekomen. En nu
zullen we er blijven ook. En hebt gij nog gewetensbezwaren, ga dan
naar dominee Hurnius. Die zal ze er wel uit praten.
Tot zover het toneelstuk van Slauerhoff over Coen. In de tijd van
Coen praatten gouverneurs generaal en dominees bloedige oorlogen
goed. Tegenwoordig is hun rol vaak overgenomen door public relations
spin doctors, of televisiemaatschappijen.
Op de nootmuskaat archipel Banda doodde de VOC onder leiding van Coen
zelfs bijna de hele bevolking, en voerde de rest weg als slaaf. Niet
alleen in Suriname en de Antillen was Nederlandse slavenhandel; ook
in de VOC gebieden in Azië en Zuidafrika.
Zelfs de gouverneur-generaal Laurens Reaal, voorganger van Coen, was
geschokt door Coen's optreden op Banda. Reaal schreef: "Door die
moord en mishandeling zal Holland voortaan bekend worden als het
wreedste land in de wereld."
Ook na Coen ging de VOC door met uitbuiting en geweld. Telkens waren
er zo geheten hongi tochten, om oogst te vernielen en boeren te doden.
Op de Molukken is nu nog steeds berucht Arnold de Vlaming van
Outshoorn. Hij was rond 1650 gouverneur van Ambon. Telkens liet hij
dorpen op Molukse eilanden uitmoorden en verwoesten. In die jaren
valt hij, aan het hoofd van een troepenmacht en hongi, regelmatig het
Molukse eiland Seram aan. Ik citeer: " In de slag om Laala zelf
werden 700 mannen gedood en 400 vrouwen, kinderen, en grijsaards als
slaaf buitgemaakt. Slechts 60 mensen slaagden erin te ontsnappen."
Een van vele voorbeelden over gouverneur Vlaming.
Op Seram bleven de bewoners zich tot begin twintigste eeuw verzetten
tegen het Nederlands koloniaal gezag. Eenmaal onderworpen werden de
onderdanen gedwongen tot `herendiensten' (onbetaald werken voor de
overheid).
Tot vandaag toe zingt men op de Molukken liederen over de gruwelen
van de VOC. Ik citeer nu een gezang van Molukse vluchtelingen, Lumai
nas wa'a Elya; in Nederlandse vertaling:
Er waren vluchtelingen in het dorp ...
De vrouwen droegen hun kinderen
Zij zochten beschutting onder grote waringinbomen
De waringinbomen dienden hen tot huis
De waringin-wortels tot kussen
De waringin-vruchten om hun honger te stillen
Ze keken uit naar het dorp Kapahaha.
Het dorp Kapahaha was tot as verbrand.
Snikkend lieten ze hun tranen lopen.
De vluchtelingen op de Molukken huilden door de VOC. Laat niet straks
Somalische, Irakese enz. burger-vluchtelingen huilen, omdat straks
een Nederlandse strijdmacht daar binnen valt. Al dan niet samen met
de strijdmacht van Bush van de VS (als die toevallig niet net in Den
Haag binnenvalt, volgens de Invasiewet).
De VOC wordt gepromoot, terwijl ook tegenwoordig oorlogen om macht en
economische belangen woeden, en dreigen. Niet voor "vrijheid voor
Nederland" of "mensenrechten", maar voor o.a. oliepijpleidingen door
Macedonië tot door Afghanistan, vallen al die oorlogsdoden. Uw
belastinggeld gaat niet naar betere zorg of onderwijs, maar naar
oorlogsschepen en werving van kindsoldaten; en Joint Strike Fighters.
Aan de JSF verdient o.a. Joep van den Nieuwenhuyzen, kandidaat-Lijst
Pim Fortuyn minister, flink.
Zelf kritisch nadenken is beter. Oorlog is geen oplossing,
en "vredeslegers" bestaan niet, zeggen wij; of we nu afkomstig zijn
uit Nederland of Indonesië.
Samenvattend zeggen we tegen de nieuwe regering, zeker tegen de lijst
Pim Fortuyn: wij zijn niet jullie Kenneth en Carla. Wij blijven door
gaan met aktie tegen het militarisme.
Wij willen niet warm gemaakt worden voor het doden van onschuldige
burgers straks. Wij komen terug, om op 5 oktober in Kleine Brogel in
België te demonstreren tegen de kernwapens daar.
Wij komen terug op Prinsjesdag, 17 september, om in Den Haag op het
Plein voor vrede te demonstreren. Je kan beter een vliegende
Hollander hebben in een toneelstuk, dan die Hollanders, die ze zien
vliegen, in de regering. Tot slot zeg ik: beter dan een nagemaakt VOC
schip Duyfken, is een echte vredesduif!
 E-Mail: onkruit@yahoo.com  Website: http://www.dlm.org/voc
|
| Lees meer over: militarisme | | aanvullingen | | | Nog een toespraak | Stop militarisme toen en nu! - 15.07.2002 13:48
400-JAAR VOC’ EN DE VLOOTDAGEN IN DEN HELDER
“De handel in Azië moet in stand worden gehouden onder de bescherming
van onze eigen wapens; en deze moeten betaald worden met de winsten uit
handel. We kunnen geen handel drijven zonder oorlog, noch kunnen we
oorlog voeren zonder handel.”(1)
Dit waren in 1614 woorden van Jan Pietersz. Coen, Directeur-Generaal
van de Verenigde Oostindische Compagnie. Moordend en plunderend trok
deze onderneming ooit door de Oost. Geen wonder dat de Koninklijke
Marine vandaag ‘400-jaar VOC’ viert: nog steeds immers gaan militair
geweld en kapitaal hand in hand. Alleen wanneer we de oorsprong van dit
verbond tussen oorlog en handel onder ogen leren zien, kunnen we de
eerste stap zetten richting een alternatief.
Het zekere is niet zeker. Zoals het nu is, kan en mag het niet blijven.
De staat met haar bureaucratische apparaat en haar leger, is geen
historische vanzelfsprekendheid. En dit geldt ook voor het
allesoverheersende persoonlijke winststreven van vandaag de dag.
Juist de VOC was het product van een tijd, waarin het huidig
vanzelfsprekende huwelijk tussen de op militair geweld gebaseerde
staatsmacht en het handelskapitaal zich nog maar net aan het voltrekken
was. West-Europese koningen hadden toen namelijk het geld van
kooplieden nodig om hun gewapende bendes te financieren en aan hen
loyale, centralistische en bureaucratische apparaten op te bouwen.
Vechtjassen en bureaucraten waren voor hen immers onontbeerlijk om
oorlogen tegen andere koningen te kunnen winnen en om de lage adel
eronder te houden, dus om hun eigen machtspositie te kunnen handhaven
en/of uit te breiden. Zo is de vorming van de staat zoals we die nu
kennen, met haar leger en haar hiërarchische apparaat, in gang gezet:
door koninklijke, op geld en macht beluste maffiosi, die met hun
krijgers heel West-Europa terroriseerden.(2)
Door deze staatsvorming werden de kooplieden in de steden onbedoeld
steeds invloedrijker ten opzichte van de koningen: hun geld was er
immers voor vereist. In Nederland kwam het zelfs zo ver, dat zij de
machtspositie van de koning veroverden. Dit leidde ertoe, dat er hier
een bestuurlijke elite kwam te regeren van kooplieden, bankiers, en
lage adel met behulp van een zeer gedecentraliseerde, nog nauwelijks
gevormde staat: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, een
oligarchie.(3) Dit is de Republiek waarnaar zo vol ‘vaderlandsche
trots’ wordt verwezen in de geschiedenisboekjes.
En net als de koning sloegen de kersverse heersers van deze Republiek
aan het roven, moorden en plunderen met behulp van hun eigen boeven,
die met kleine, snelle zeeschepen bewapend waren. Ze wilden namelijk de
handel in het gebied rond de Indische Oceaan monopoliseren, aangezien
de producten van die streek erg gewild waren in West-Europa en dus veel
geld opleverden. Zo zou De Republiek er immers voor kunnen zorgen, dat
ze geld onttrok aan de met haar concurrerende opkomende Europese staten
en zo machtiger werd. Vandaar, dat de VOC werd opgericht.
Eerst probeerde deze onderneming een handelsmonopolie te krijgen via
‘vreedzame methoden’, namelijk door het afsluiten van contracten met
lokale hoofden, maar toen dit niet hielp om volledige controle over de
economie te krijgen, sloeg de VOC aan het uitmoorden, deporteren en tot
slaaf maken van hele bevolkingsgroepen. Dit begon in 1621 met het
uitroeien van de eilandbewoners van Banda, door dezelfde Jan Pietersz.
Coen. als van wie de eerder genoemde woorden over oorlog en handel
zijn.(4) Overigens waren de ‘vreedzame methoden’ van de VOC,
allesbehalve vreedzaam: ze hadden armoede en hongersnood tot
gevolg.(5) Tot in de twintigste eeuw hebben deze methoden van
Nederlandse elites de Oost geterroriseerd. Multatuli schreef in 1860:
“...de rijstbouw is voor de Javaan, wat in de Rijstreken en in het
zuiden van Frankrijk, de wijnoogst is. Doch daar kwamen de
vreemdelingen uit het Westen, die zich heer en meester maakten van dat
land. Ze wensten voordeel te doen met de vruchtbaarheid van de bodem,
en gelastten de bewonder een gedeelte van zijn arbeid en van zijn tijd
toe te wijden aan het voortbrengen van andere zaken, die meer winst
zouden afwerpen op de markten van Europa.”(6)
Hoe vergelijkbaar zijn de praktijken van de tegenwoordige
multinationale en transnationale ondernemingen met deze methoden!
Tegenwoordig zijn zij het, die als moderne pendanten van de VOC op zoek
gaan naar grondstoffen en goedkope arbeid in niet-westerse landen. En
ook deze ondernemingen hebben het militaire geweld hard nodig, dat we
vandaag in zijn volle glorie op deze vlootdagen kunnen bewonderen. (Zo
heeft de VS, nu de Taliban uit Kaboel is verjaagd en ze een aan haar
loyale regering in Afghanistan te installeren, de handen vrij om dat
land met behulp van VN-troepen veilig te maken voor
billardeninvesteringen, die ze allang van plan was te doen: o.a. het
aanleggen aldaar van een oliepijpleiding van Turkmenistan naar de
Arabische zee via Afghanistan en een gaspijpleiding van Turkmenistan
door Afghanistan naar Pakistan. Dat is politiek-economisch en
strategisch gezien handig voor haar, aangezien ze de invloed van
Rusland en Iran op de regio daardoor namelijk kan inperken. Bovendien
brengt ze daarmee de prijs van natuurlijke hulpbronnen in de regio
omlaag, wat voordelig is voor Westerse olie- en bouwondernemingen die
daar aan de slag willen gaan(7) , bijvoorbeeld de Amerikaanse fossiele
brandstoffenconglomeraat Unocoal.(9) En als Afghanistan uiteindelijk
politiek gezien wat stabieler is geworden, kunnen de arbeidskrachten in
dat land zonder enige invloedrijke socialistische vakbonden, haast
kosten- en moeiteloos worden geëxploiteerd. Bin Laden is nog steeds
niet opgepakt, maar de VS heeft haar missie inmiddels al grotendeels
voltooid. Over de ruggen van duizenden burgerslachtoffers heen en met
dank aan de NAVO.)
Kortom, er is sinds de VOC en de ‘Gouden Eeuw’ fundamenteel gezien
niets veranderd. Als twee goede kameraden trekken militair geweld en
kapitaal nog altijd ten strijde voor elkaar en voor de onderdrukkers op
deze planeet, de aarde en de mensen die erop leven verschroeiend met
een alles vernietigende kracht. Moeten we dit vieren? Moeten we, zoals
de Stichting ‘Viering 400-jaar VOC’ ons voor doet komen, de VOC zien
als het symbool voor “...het belang van een wereldwijde oriëntatie en
van ondernemerschap, vakmanschap en innovatie voor de toekomst van
Nederland?”(9) en de wandaden van de VOC, of de huidige
multinationals, als niet-structurele incidenten, als de schaduwzijden
van het internationale systeem van geld en macht dat momenteel de
aardbol beheerst, terzijde schuiven?
Het antwoord is een volmondig nee. Als wij de kant van de onderdrukten
kiezen, zouden de misdaden van het verbond tussen militair geweld en
kapitaal, van toen en van nu, in het volle licht moeten komen te staan,
zodat ze door iedereen veroordeeld kunnen worden. Alleen dan kan de
structurele kant van deze misdaden worden onthuld en alleen dan kunnen
we werken aan de opbouw van een geheel nieuwe wereldmaatschappij,
waarin winst- en machtsstreven niet meer centraal staan en waarin wij
allen over onze eigen mensenlevens kunnen beschikken.
Deze opbouw begint bij het erkennen van het feit, dat de geschiedenis
niet alleen de geschiedenis van keizers, koningen, staatshoofden,
kooplieden en managers is, maar vooral de geschiedenis van de mensen,
die onder onderdrukking hebben geleden en die vaak als onbekenden
gestorven zijn. Deze mensen zijn niet weerloos geweest. Ze hebben hard
gevochten. Ze brachten opstanden, wilde stakingen en revoluties tot
stand en hebben alternatieven in de praktijk gebracht, bestaande uit
opmerkelijk democratische en egalitaire structuren, veel en veel
democratischer dan die hier in Nederland: soldatenraden, arbeidersraden
en wijkraden, oftewel: direct democratische instituties voor
zelfbestuur. Tot nu toe werden deze echter gebruikt en misbruikt door
degenen die zelf wilden overheersen of werden ze verpletterd door de
militaire machten van de overheersers.
Zulke instituties zijn niet iets van het verleden. De mensen in
Argentinië zijn hun staatslieden, die aan de leiband lopen van het IMF,
helemaal zat. Op dit moment is er daar een alternatieve direct
democratische radenstructuur ontstaan. De hoop is, dat deze niet weer
misbruikt zullen gaan worden door een dictator in spé, of zullen worden
vernietigd door militairen. Misschien kunnen we van het verleden leren
om dit samen met hen te helpen voorkomen.
Maar dat is niet genoeg, want wat zij kunnen, kunnen wij ook! Dat is de
boodschap die ik vandaag tot slot aan iedereen zou willen meegeven.
---
1) Gecit. in: Schwartz, H. M. States vs. Markets. The emergence of a
global economy. , 2nd edition, 2000, p. 31 [vertaald door mij, GF]
2) Schwartz, p. 16-22
3) Stuurman, S. ‘Ontstaan en karakter van de eerste Noord-Nederlandse
staat’, in: Maatschappij en Nederlandse politiek: historisch en
vergelijkend, 1998, p. 169-172
4) Schwartz, p. 31-37
5) Multatuli. Max Havelaar, vijfde druk, 1983
6) Ibid., p. 50
7) Tanter, R. “Pipeline Politics: Oil, gas and the US interest in
Afghanistan,” zie: www.covertaction.org
8) “Noordelijke Alliantie is geen haar beter. Revolutionaire vrouwen
al 20 jaar in verzet.”, in: Ravage, 23 november 2001
9)  http://www.voc2002.nl
| | heel aardige websijt dlm.org/voc, maar .. .. | piet - 15.07.2002 14:35
ik mis links naar de diverse onderdelen van vpro.nl/geschiedenis waar het voc onder de loep genomen word.
Ik heb afgelopen zondagochtend genoten van al weer zo' goed gemaakte radio documentaire
| |
| aanvullingen | |
