Vandaag Open Monumentendag in Dierenasyl
De Valreep - 10.09.2011 11:55
Vandaag is er tussen 14.00 en 19.00 Open Monumentendag in het Dierenasyl. Iedereen is van harte welkom. We serveren van die gelige cakejes en koffie.
Een beetje geschiedenis>
1. Oostergasfabriek
2. Dierenasiel
3. Leegstand en weigeren burgerinitiatieven
4. Op de valreep
1.
Dit pand werd geboren als telg van een grootschalig fabriekscomplex, de Oostergasfabriek, en had de functie van ammoniakfabriek.
De gemeente Amsterdam had in 1883 de concessie (een vergunning en het alleenrecht voor het produceren van gas) verleend aan het in Londen gevestigde Imperial Continental Gas Association (ICGA). Daaropvolgend werden meteen twee steenkoolgasfabrieken gebouwd, zijnde in Amsterdam West, de Wester Gasfabriek en in Amsterdam Oost, de Ooster Gasfabriek.
De Oostergasfabriek bestond uit een groot gebouwencomplex, dat vanaf 1885 verrees tussen de Oranje-Vrijstaatkade en de Polderweg. De ligging aan de toenmalige rand van de stad is niet toevallig. Via het water, de wegen en het spoor kon de steenkool makkelijk worden aangevoerd. Het bestond uit een stokerij, een zuiveringhuis, een meterhuis, een ammoniakfabriek, een ketelhuis, wat woningen, een watertoren en drie grote ronde gashouders. De fabriek had een eigen badinrichting, waarin aanvankelijk alleen zes grote zinken tobben stonden, maar na een verbouwing en uitbreiding in 1903 was het een was-, bad- en schaftgebouw. De meer dan 300 fabrieksarbeiders (onder wie stokers en cokesarbeiders) maakten er intensief gebruik van. Rond 1903 kwam er ook een schilderloods en een werkplaatsengebouw, annex schaftlokaal.
De fabrieken traden eind 1885 in werking. Het gas dat werd geproduceerd door steenkool te verhitten werd onder andere gebruikt voor de straatverlichting. Na aanhoudende klachten over de kwaliteit en de druk van het gas, nam de gemeente de exploitatie van de beide gasfabrieken in 1898 over. Lang heeft de Oostergasfabriek die oorspronkelijke functie echter niet gehad. In 1917 stapte de gemeente voor straatverlichting over op elektriciteit; de gasproductie werd afgebouwd en in 1923 sloot de fabriek definitief de deuren. Een groot deel van de vrijgekomen fabrieksgebouwen kreeg een nieuwe bestemming. De directeurswoning en de watertoren werden gesloopt. Twee van de drie grote ronde gashouders wachtte, in een later stadium, hetzelfde lot. De ammoniakfabriek werd in 1926 omgebouwd tot dierenasiel.
Over de identiteit van de oorspronkelijke architect van de fabrieken, en dus ook van deze oorspronkelijke ammoniakfabriek, heerst nogal wat twijfel. Op papier zou het de befaamde Amsterdamse architect, Isaac Gosschalk zijn. Echter, op grond van een aantal stillistische kenmerken, leeft de overtuiging dat Gosschalk het ontwerp en de uitvoering aan zijn tekenaar, B.J. Ouëndag , en assistent-ingenieur, J.N. Landré, heeft gegeven en zelf eerder optrad als supervisor. De voor Gosschalk typerende ‘Hollandse Rennaissance’ stijl en het gebruik van zogenaamde speklagen is bij de Oostergasfabriekspanden immers veel minder aanwezig dan bij de Westergasfabriekspanden.
2.
In 1926 werd dit pand gerenoveerd door de Amsterdamse School-architect J.M. van der Mey tot een woonhuis en dierenasiel.
Voordien was het asiel, vanaf 1901, in de niet meer bestaande Wiegelstraat bij de Amsteldijk gevestigd en vanaf 1907 aan de Spaarndammerdijk. Nu werd in de voormalige ammoniakfabriek een nieuw onderkomen gebouwd. Beneden kwamen de administratie, de medische ruimten en een garage, boven de keuken, magazijnen en de woning van de opzichter. De honden en katten kregen onderdak in nieuw gebouwde kennels naast de fabriek.
Op 11 juli 1927 werd het asiel geopend. Veel geld heeft het asiel nooit gehad. Rond 1930 werden de dieren vervoerd met paard en wagen. Toen hun paard overleed was er geen geld voor hooi en haver voor een nieuw paard. Er kon alleen een paard gehuurd worden voor twee dagen per week en de andere dagen moesten de verzorgers lopen om dieren op te halen!
In 2004 fuseerde het asiel met het noodlijdende asiel ‘Groot Amsterdam’ op de Ookmeerweg in Amsterdam-Osdorp. Uiteindelijk werd het oude gebouw op de Ookmeerweg gesloopt, werd een nieuw dierenasiel bijgebouwd en verhuisde ook dit dierenasiel op de Polderweg naar Osdorp (2007). Aldus bevindt zich daar nu het huidige Dierenopvangcentrum Amsterdam, tevens fungerend als het grootste asiel van Nederland. En sinds die verhuis in 2007 staat dit pand alleen in de vlakte als eenzame getuige van de glorie van welleer...
3.
De lege vlakte van het Polderweggebied (omgedoopt tot Oostpoort) in Amsterdam Oost symboliseert het ineenstorten stadsdeel hevan de luchtkastelen van ontwikkelaars en stadsdeel.
De oude ammoniakfabriek is één van de enigste oorspronkelijke gebouwen die niet gesloopt is. Dit omdat het erkend werd als een gemeentemonument maar het eft het jammer genoeg jarenlang laten verkrotten.
Plannen van buurtbewoners om iets met het markante pand te doen strandden in een bureaucratisch moeras. Talloze creatieve en initiatiefvolle ideeën werden voorgesteld maar telkens werden ze van de hand gedaan omdat er reeds afspraken waren gemaakt met grotere partijen. Uiteindelijk kwamen die zogenaamde plannen, met de economische crisis als excuus, niet verder
dan een maquette in een glazen kast.
In de oorspronkelijke doelstellingen en bestemmingsplannen van het stadsdeel stonden een aantal pijlers centraal. Één daarvan was het verwezelijken van een centrale plek in Oost als bruisend cultureel centrum. In de onderhandelingen met OCP (OntwikkeligsCombinatie Poldergebied bestaande uit Ymere, Stadsgenoot en Bouwfonds) en de vele jaren die voorbij zijn gegaan waarin die plannen gingen gerealiseerd worden, is die oorspronkelijke pijler ergens in de mist opgegaan. In tussentijd is immers allesbehalve een bruisend cultureel centrum gerealiseerd en dit terwijl de stad er wel degelijk naar verlangt... Aldus kan dit dan ook gelden als een onweerlegbaar voorbeeld van de inherente mislukking die topdownplanning inzake culturele projecten met zich meedraagt. En daarom ook, kunnen de talloze burgerinitiatieven die op geirriteerde wijze naar de deur werden verwezen, niet worden gelegitimeerd.
4.
En zodoende staan wij hier ook vandaag, niet zondere enige trots, bij de opening van het fabrieksgebouw van welleer. Het opent zijn deuren voor de buurt en daarbuiten en aldus voor de mensen die er tenminste iets mee kunnen doen en het het leven zullen geven dat het verdiend.
En opmerkelijk, de oorspronkelijke merkwaarden die OCP en het stadsdeel verkondigden voor Oostpoort; levendigheid, sfeer en uitdagendheid, zijn ook vitale waarden voor ons... zo zie je maar waar dat burgerinitiatief je brengt.
Wie zijn wij? Vrijwilligers van ‘Op de Valreep’ zijn activisten, mensen met diverse achtergronden en levens, maar die allen hun energie en hart ten volste geven aan dit project. We willen de status van dit prachtige monument herstellen en een plek creëren zonder subsidie en zonder winstoogmerk. Wat er precies in het nieuwe centrum gaat gebeuren hangt af van de ideeën uit de omgeving en de inspanningen van vrijwilligers. Aldus... laat je inspireren en inspireer ons!
|
