|
|  |
Bijval voor anti-kapitalisten
26.07.2002 23:43
Dit heeft niet echt nieuwswaarde, maar eindelijk komt er een stukje waardering voor de anti-globalistische beweging.
Het visioen stond in een Amerikaans weekblad en was typerend voor de gerieflijke jaren negentig. Gedroomd werd hoe multinationals overal ter wereld de zegeningen van democratie en vrije markt zouden verspreiden. Als moderne missionarissen zouden de managers hun beschavingswerk verrichten. Veel van dat optimisme is weggeëbd, de betovering is verbroken.
De mondiale democratisering stokt. Schandalen ondermijnen het vertrouwen in het Amerikaanse kapitalisme. Beurskoersen dalen. En anti-westerse krachten blijven volgens de Amerikanen loeren op een nieuwe 11de september.
Het Westen en zijn principes bevinden zich in het defensief. Kwam vorig jaar nog de aanval van buitenaf, door het geknoei met de boeken van Enron en Worldcom begint het systeem ook van binnenuit te kraken. Dertien jaar na de val van de Muur en de ineenstorting van het communisme rijst er twijfel aan de duurzaamheid van de westerse triomf.
Francis Fukuyama was er in 1989 van overtuigd dat de geschiedenis een trein was die het merendeel van de passagiers uiteindelijk zou afleveren op het eindstation: de liberale democratie. Hij calculeerde tegenslagen en teleurstellingen in, maar zag die als van voorbijgaande aard. De vraag is of hij gelijk heeft.
In absolute cijfers staat de democratie er goed voor. Het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) stelde deze week vast dat de wereld nooit eerder in de historie zoveel democratieën telde als nu. Toch concludeerde de UNDP op kwalitatieve gronden dat de democratiseringsgolf voorbij is, omdat slechts een krappe meerderheid van de jonge democratieën werkelijk democratisch functioneert.
De gang naar de stembus garandeert nog geen goede prestaties in de strijd tegen armoede, ziekte en analfabetisme. India bijvoorbeeld, een van de oudste democratieën onder de ontwikkelingslanden, scoort op de menselijke-ontwikkelingsindex van de VN slechter dan het autoritair geregeerde China.
Democratie is kennelijk geen voorwaarde voor economische groei, want China slaagt erin om een gesloten politiek systeem te combineren met een redelijk functionerende vrije markt, zoals dat ook geldt voor andere landen in Oost-Azië. Zij zouden als alternatief model kunnen dienen voor het westerse systeem, met zijn koppeling tussen democratie en vrije markt.
Toch hoeft dat gevaar niet al te groot te zijn, want hoe lang houdt China die spagaat tussen politieke repressie en economische vrijheid vol? Bovendien zingen de Oost-Aziatische 'tijgers' nog steeds een toontje lager na de crisis van 1997.
Verder blijkt uit de opkomst van de anti-globalistenbeweging hoe groot de behoefte is aan democratische controle op de krachten van de vrije markt. Die vrije markt zelf staat niet meer ter discussie sinds 1989. Niemand wil terug naar de planeconomie. Maar het is zoals de Amerikaanse president Herbert Hoover ooit zei: 'Het enige probleem van het kapitalisme zijn de kapitalisten. Ze zijn zo verdomd hebzuchtig.'
In zijn algemeenheid is dat te zwart gesteld, maar managers zijn ook nog lang geen missionarissen. Ze dienen per definitie een particulier belang. Wat zich volgens de critici in deze tijd van mondialisering het meeste wreekt, is de ongrijpbaarheid en anonimiteit van de mondiaal opererende multinationals en financiële handelaren. Hun besluiten kunnen diep ingrijpen in het leven van individuele burgers zonder dat nationale overheden daar veel vat op hebben.
Vandaar de toenemende roep om democratisering van de internationale financiële instellingen, opdat die kunnen fungeren als politiek tegenwicht. Niet om de dynamiek van het kapitalisme te verstikken, maar om die in goede banen te leiden, vooral in sociaal opzicht.
Ook al mag de democratisering in de wereld stagneren, de oplossing is meer democratie en niet minder, zoals ook de UNDP stelt. Bovendien staat de vrije markt niet ter discussie. Als er al sprake is van een crisis in het westers model, dan lijkt die conjunctureel en niet structureel.
bron:
 http://www.volkskrant.nl/nieuws/internationaal/1027639235515.html
nu nog de vrije markt ter discussie stellen.
|
| supplements | | |
