|
|  |
Zuid-Amerika heeft een nieuwe Allende
christophe callewaert - 13.04.2002 00:21
"You can´t always win," probeer ik mezelf moed in te praten terwijl ik de berichten over de gevangen president Chavez van Venezuela volg. De laatste weken nog heel tevreden geweest omdat Arafat weigert te wijken en omdat Tsvangirai ondanks massale steun van de blanke boeren, Blair, Bush en het IMF de verkiezingen in Zimbabwe smadelijk verloor.
Maar vandaag krijgen de antiglobalisten toch een ferme klap. De linkse Venezolaanse president Hugo Chavez wordt tot aftreden gedwongen. In zijn plaats komt Pedro Carmona, hoofd van de patroonsvereniging Fedecamaras.
Kroniek van een aangekondigde staatsgreep
Het was een staatsgreep volgens het boekje. Alle elementen waren aanwezig: corrupte vakbonden, privé-zenders in buitenlandse handen, dissidente generaals, economische sabotage door enkele grote kapitalisten en de VS die het gebrek aan respect voor de mensenrechten aanklagen. De media hebben het over een dictator die door het volk tot aftreden wordt gedwongen. Gelukkig hebben we internet om snel de voorgekauwde boodschappen van de officiële media te doorprikken. Op Z-Net vind ik de getuigenis van Gregory Wilpert, een Amerikaanse ontwikkelingssocioloog. Hij was aanwezig op de betoging toen bij schermutselingen 12 mensen werden doodgeschoten. De oppositie die zichzelf de civiele maatschappij van Venezuela noemt en die bestaat uit de werkgeversorganisatie Fedecamaras en de grootste vakbond CTV voerde een betoging aan van 100.000 tot 200.000 manifestanten. Zij trokken op naar het hoofdkwartier van de staatsoliemaatschappij PDVSA. Gedurende verschillende uren bezetten de betogers de grootste verkeersader van Caracas zonder dat de ordediensten ingrijpen. Plots beslissen de verantwoordelijken van de manifestatie om naar het presidentieel paleis te trekken waar zich zo´n 5.000 pro-Chavezbetogers hebben verzameld. De spanning stijgt wanneer de stadspolitie die onder controle staat van de oppositie-burgemeester van Caracas en de Civil Guard zich tussen de twee blokken plaatsen. Plots wordt er geschoten. Getuigen beweren dat drie groepen betrokken zijn in het wapengeweld: de politie, de Chavezaanhangers en scherpschutters van op de daken. De meeste slachtoffers vallen in het pro-Chavezkamp. De vier privézenders tonen enkel een beeldmontage van schietende Chavezaanhangers. Chavez probeert het tij te keren door de vier zenders aan banden te leggen waardoor een nieuwe storm van protest uitbarst over de beperking van de persvrijheid. "Na de betreurenswaardige gebeurtenissen van de afgelopen dag hebben wij Chávez´ aftreden geëist, en hij heeft dat geaccepteerd´´, verklaart enkele uren later de chef van de strijdkrachten, generaal Lucas Rincón. Chavez wordt momenteel vastgehouden in een militaire kazerne. Hij wil vertrekken naar Cuba, maar de generaals laten hem niet gaan. Zij willen hem berechten voor de incidenten tijdens de betoging.
Deze getuigenis brengt gegevens aan die u wellicht niet in de traditionele media zal horen. Ze worden bevestigd door de getuigenis van de leider van de volksbeweging die hier in een eerder artikel werd geciteerd.
Wat u nog veel minder zal te weten komen is de algemene context die naar deze betoging leidde. Men vertelt u dat Chavez als de eerste de beste dictator de postjes in de raad van bestuur van de PDVSA aan zijn politieke vriendjes wilde uitdelen. De PDVSA is het staatsmonopolie dat de petroleumproductie controleert en meteen het grootste petroleumbedrijf ter wereld. Venezuela is de vierde grootste uitvoerder van olie. Het bedrijf staat in voor 80 % van de inkomsten uit export en 50 % van de belastingsinkomsten. Hugo Chavez benoemde onlangs inderdaad vijf nieuwe leden in de raad van bestuur van het bedrijf. Bovendien kreeg het bedrijf een nieuwe president: een linkse econoom die bekend staat om zijn kritische houding tegenover de top van het bedrijf. Chavez argumenteerde dat het de gewoonte is dat de top van een staatsbedrijf wordt aangesteld door de regering. Met de benoemingen wilde hij terug controle krijgen over het bedrijf. Onder de vroegere leiding was Venezuela altijd een onbetrouwbaar lid van de OPEC geweest. Zij hielden zich vaak niet aan de productiebeperkingen waardoor de prijs van ruwe petroleum sterk onderhevig was aan schommelingen. Chavez is een groot voorstander van discipline en trouw aan de afspraken van de club van olieproducerende landen. De andere OPEC-landen apprecieerden dit en benoemden Venezuela tot voorzitter.
De buitenlandse politiek van Chavez
Zo komen we meteen op het punt van de buitenlandse politiek van de controversiële buitenlandse politiek van Chavez. Hij leek er wel een sport van te maken om de VS uit te dagen. Bekend zijn z´n goede relaties met Fidel Castro waarmee hij graag een spelletje baseball speelt. Minder bekend is dat hij de traditionele gezamenlijke manoeuvres met het Amerikaanse leger afblies. Chavez toonde zich verder een grote criticus van het Plan Colombia. Hij liet het niet bij woorden en verbood de VS nog langer gebruik te maken van het Venezolaanse luchtruim voor spionagevluchten over buurland Colombia. Anti-drug tsaar Barre McCaffrey noemde Venezuela de "weak link" in de Amerikaanse "war on drugs".
Venezuela stemde in de VN-commissie van de mensenrechten consequent tegen de berispingen van Cuba, China en Iran. Chavez was ook de eerste Westerse president die een officieel staatsbezoek bracht aan Irak. Woordvoerder van het Amerikaanse State Department Richard Boucher noemde het bezoek "irriterend" en "een slecht idee". In een televisietoespraak raadde Chavez Boucher een goede body cream aan om de irritatie te verzachten. Boucher is niet de enige die openlijk zijn ongenoegen uitte. Under Secretary of State for Western Hemisphere Affairs Peter Romero zei ooit in een interview met Spaanse journalisten: "In Venezuela, you don´t see a government in charge?8212?only plebiscites, referendums and more elections. They tell us ´wait,´ but we gringos are not exactly known for our patience." Dit heet een bedreiging. Het einde van Chavez komt dus niet uit de lucht vallen, maar is het resultaat van een sinds lang voorbereidde staatsgreep.
De binnenlandse politiek van Chavez
De traditionele media zullen ook vertellen dat Chavez heel wat van zijn populariteit verloren was. Uiteindelijk kregen de vakbond CTV en de werkgevers toch 100.000 betogers op straat. Hoe komt het trouwens dat een vakbond tegen een linkse president op straat komt? Chavez haalde zich de woede van de CTV-top op de hals toen hij zijn twijfels uitte over het correcte verloop van de syndicale verkiezingen en de nieuwe vakbondstop niet erkende. De CTV reageerde furieus en weigerde de kiesformulieren aan de regering te overhandigen. Uiteindelijk riep de CTV op voor een algemene nationale staking. De staking werd een succes door de gretige deelname van de werkgevers. Voor de betoging van donderdag die in geweld uitmondde was er op de vier privé-zenders om de tien minuten een oproep te zien. De controle op de media was één van de zwakke punten van Chavez. Toen hij aan de macht kwam moest hij opboksen tegen vier vijandige privé-zenders die in buitenlandse handen zijn en een staatszenders die gecontroleerd werd door de oppositie. Via een aantal wetten kreeg hij gedaan dat de staatstelevisie ruimte maakte voor zijn speeches en regeringsmededelingen. Op de privé-zenders kreeg hij nooit greep. Van de tien grote kranten was er maar één pro-Chavez.
Toch behaalde Chavez in de verkiezingen van 1999 57 %. Bij latere verkiezingen ging dat cijfer iedere keer omhoog. Zijn populariteit piekte op een bepaald moment tot 80 %. De sociale maatregelen die hij doorvoerde, zijn daar niet vreemd aan. Het lijstje is indrukwekkend.
Hij introduceerde een belangrijke landhervorming. Hij financierde ontelbare kleinschalige ecologische projecten. Hij bond de strijd aan tegen de corruptie. Hij hervormde het onderwijs en verdubbelde het onderwijsbudget waardoor 1 miljoen arme jongeren voor het eerst naar school konden. Hij reguleerde de informele economie. Hij bracht de werkweek terug tot 44 uur. Hij bracht de werkloosheid terug van 18 % tot 13 % zonder de cijfers te manipuleren zoals onze regeringen doen. Hij introduceerde een systeem van microkrediet voor armen en vrouwen. De kindersterfte daalde van 21 naar 17 %. Het aanbod van alfabetiseringslessen werd verdrievoudigd. De belastingshervorming verhoogde de staatsinkomsten gevoelig. Enzovoort. Belangrijk was ook zijn constitutionele hervorming waardoor Venezuela nu de meeste progressieve grondwet heeft van Zuid-Amerika, aldus de Amerikaanse socioloog Gregory Wilpert. De nieuwe grondwet brak de macht van de twee grote partijen die in Venezuela sinds meer dan veertig jaar de lakens uitdelen naar Amerikaans model. Chavez brak ook met de machotradities van zijn land en nam meer vrouwen op in zijn regering dan ooit te voren.
De omstandigheden waarin Chavez deze opmerkelijke hervormingen doorvoerde, waren niet gunstig. De moeilijke relatie met de CTV en de VS werd al vermeld. De afkeer van de werkgevers is gezien deze sociale maatregelen begrijpelijk. Zij saboteerden zijn beleid waar ze maar konden. Toen hij in 1999 aan de macht kwam vluchtten vele rijken naar Miami. Naar verluidt zitten zij daar op een berg vluchtkapitaal van 90 miljard dollar wat overeenkomt met ongeveer drie keer de Venezolaanse buitenlandse schuld. El Pais meldde op 30 juli 2000 dat de kapitaalvlucht in die maand groter was dan de petroleumverkoop. Toen hij de werkweek verkorte en een salarisverhoging van 20 % decreteerde, reageerden de patroons met massaontslagen. De Venezolaanse munt kreeg ook af te rekenen met speculanten. In februari ging de munt 9 % lager ten opzichte van de dollar. De prijzen gingen totaal kunstmatig 100 % omhoog. Chavez reageerde in een televisietoespraak: "Speculators are putting the prices up on most of the first hand articles like foods and medicines. We cannot allow a small group that controls commerce to take advantage of these necessary, just and opportune measures to try to enrich themselves." Hij las telefoonnummers van gratis lijnen voor waar consumenten onrechtmatige prijsverhogingen konden aanklagen. "Denounce them. Visit corner stores, supermarkets, warehouses, watch for those who are adjusting prices, take notes, call us ... I call on the country ... to wage a war on speculators."
Het einde
Venezuela heeft nu opnieuw een typische Zuid-Amerikaanse regering met werkgevers en militairen. Het valt af te wachten wat er met Chavez zal gebeuren. Zal hij ooit nog kunnen terugkeren? Maakt hij bij nieuwe verkiezingen een kans? Zal hij iets aanvangen met de vele aanhangers die hij nog altijd heeft en die voor hem door het vuur willen gaan? Hopelijk krijgt hij in Cuba tijd om zich daar eens over te bezinnen.
Uiteindelijk maakte Chavez dezelfde fouten als Allende. Hij hervormde het kiesstelsel, maar raakte niet aan de macht van de media, de corrupte vakbonden, de kerk en het leger. Hij reageerde met de steun van de verpauperde massa´s in de barrios van Caracas en de boeren op het platteland, maar slaagde er niet in hen te organiseren in brede en sterke volksorganisaties.
De staatsgreep is een zware klap voor het anti-imperialistische front in Zuid-Amerika. De Farc en de ELN verliezen een belangrijke bondgenoot. Fidel Castro verliest een bevriend staatshoofd. Het zou kunnen dat deze staatsgreep een voorbode is van een nieuw contrarevolutionair offensief in Zuid-Amerika. Waarnemers voorspellen de Vietnamisering van de oorlog in Colombia en een militaire coup in Argentinië waar een zwakke president er niet in slaagt het straatprotest klein te krijgen. Laten we hopen dat de guerrillero´s in Colombia en de manifestanten in Argentinië hun strategieën kunnen dwarsbomen.
 E-Mail: ccallewaert@hotmail.com
|
| Read more about: globalisering | | supplements | | | some supplements were deleted from this article, see policy | |
