Mega Banenmarkt niet verplicht
Paul Treanor - 14.11.2001 11:52
Informatie voor Amsterdamse werklozen, die opgeroepen worden voor de Mega Banenmarkt.
DE MEGA-BANENMARKT
De mega-banenmarkt is onderdeel van de nieuwe harde aanpak van werklozen. Als je de krant leest, dan lijkt het dat het nu afgelopen is met de bijstand, en dat werklozen voortaan alles moeten pikken. Ambtenaren beweren bijvoorbeeld dat werklozen verplicht zijn tot militaire dienst, of tot prostitutie. Dat klopt allemaal niet. Er wordt veel gedreigd met sancties, maar het is grotendeels bluf.
Je bent geen slaaf van de Sociale Dienst, je bent geen persoonlijk eigendom van wethouder van der Aa. Je bent niet verplicht om alles te doen wat ze zeggen. De bevoegdheden van de Sociale Dienst zijn eigenlijk beperkt, de verplichtingen van werklozen ook. Te beperkt voor de banenmarkt: het werkt alleen omdat mensen bang zijn voor de dreigementen van de Sociale Dienst. Laat je niet intimideren!
Over het algemeen geldt: niemand heeft een absolute verplichting tegenover de Sociale Dienst. Niemand is verplicht tot absolute medewerking, met verwaarlozing van de eigen belangen. De Sociale Dienst beweert, dat werklozen hun best moeten doen om werk te vinden. Dat staat wel in de Bijstandswet, maar deze wet is niet het enige dat telt. Als het letterlijk waar zou zijn, dan zou je ook werk onder het minimumloon moeten aanvaarden - maar dat is niet zo. De wetten tot bescherming van de werknemers blijven van kracht, de Algemene Bijstandswet kan ze niet uitschakelen. Ook de internationale en Europese verdragen blijven van kracht, inclusief de vrijheid van beroepskeuze. De Sociale Dienst kan niet eisen, dat cliėnten afstand doen van deze bescherming, ook al zijn ze dan sneller aan het werk. Je bent dus niet verplicht om je best te doen, je bent verplicht om redelijkerwijze je redelijke best te doen, binnen de grenzen van de wet en de redelijkheid. Dat is een groot verschil.
De Sociale Dienst wijst cliėnten wel op de mogelijkheid, dat ze bezwaar maken tegen aangeboden werk, op lichamelijk, geestelijk of sociale gronden. De Dienst bepaalt dan zelf, of de bezwaren gegrond zijn, eventueel na een medische keuring. Ze doen dus meestal wat ze zelf willen: de procedure is een wassen neus. De keuringsartsen, die op de mega-banenmarkt staan, worden door de Sociale Dienst betaald. Ze zijn dus geneigd om iedereen fit te verklaren. Maar ook al ben je 100% gezond, fit, en sociaal: je bent nog niet verplicht tot werken onder het minimumloon, of tot werken in een sexclub. De Sociale Dienst heeft niet de laatste woord, ook niet na een keuring. Je behoudt de bescherming die elders is vastgelegd - de keuringsarts kan je niet rechteloos verklaren.
WAT IS DE BANENMARKT
Wat gebeurt er op de mega-banenmarkt, en waarvoor is het bedoeld? Dat is wel anders dan blijkt uit de media....
1. Om te beginnen, het is niet hoofdzakelijk een banenmarkt. De afdeling beleid bij de Sociale Dienst zegt, dat driekwart van de opgeroepen cliėnten niet direct aan het werk kunnen. Directeur André Jansen verwacht dat 5 000 mensen uit de bijstand stromen - maar er worden 40 000 mensen opgeroepen. Wethouder van der Aa vindt 4 000 “uitstromers“ al geslaagd. De meeste mensen die bij de mega-banenmarkt binnenkomen, zullen daar geen werk aangeboden krijgen. De banenmarkt heeft geen 40 000 vacatures op zak.
De banenmarkt is eerder een traject-markt, of een scholingsmarkt. Er is dua wel een “markt“, maar dat speelt zich af buiten het zicht van de cliėnten. Er gaat enorme veel geld om, in de begeleiding en scholing van werklozen. (Als alle 40 000 cliėnten de maximale scholing en begeleiding zou krijgen, misschien een miljard gulden). De consulent, die je een cursus aanbiedt, koopt dat ook in bij een scholings-firma, of laat dat inkopen door de inkoop-afdeling. Er lopen ook verkopers rond, die de cursussen van hun eigen firma willen slijten. Misschien vangt de consulent provisie, of krijgen ze later een leuke baan aangeboden. Zo gaat dat ook bij de toeleiders, zoals Kliq en NV Werk. Zo gaat dat bij de schuldsanering, en bij de kinderopvang - want dat is ook allemaal commercieel. Het zijn gewoon producten, die verkocht worden aan de Sociale Dienst. Uiteindelijk betaalt de overheid, maar zonder klanten gaat het feest niet door. De cursussen moeten werkloze deelnemers hebben, er moeten kinderen van werklozen in de kinderopvang, anders geen subsidie. Er is dan ook een soort handel in werklozen ontstaan, ze worden zelfs officieel geveild.
Al die bedrijven hebben jouw handtekening nodig, maar jij telt zelf voor niks. Jij koopt de cursussen niet in: dat doet de consulent of de inkoper. Andere mensen verdienen geld aan jou, maar jij ziet er niets van. Het kost hun wel geld als jij tegenstribbelt. Daarom is er zo“n drang om cursussen te volgen, en traject-afspraken te tekenen.
2. De mega-banenmarkt is een strafmarkt. Het is duidelijk de bedoeling om zoveel mogelijk strafkortingen op te leggen. Daar ligt ook de nadruk in de publiciteit: de Sociale Dienst kondigt een golf van strafkortingen aan. Dit heeft een politieke achtergrond. De twee verantwoordelijk wethouders (Jaap van der Aa en Ton Hooijmaijers) willen laten zien dat ze hard zijn. Werklozen en asielzoekers vormen een makkelijk doelwit voor rechtse politici. Ze zijn algemeen gehaat, dus je kunt scoren door ze te bestrijden. En ze zijn politiek machteloos, dus ze doen niets terug. Een verhaal in Het Parool over "10 000 strafkortingen op mega-banenmarkt" zou een politieke winst zijn, voor de wethouders. De medewerkers zullen dan ook onder grote druk staan, om zoveel mogelijk mensen te straffen.
3. Er wordt ook ouderwets bezuinigd. Iedereen krijgt opnieuw een heronderzoek, ook al zijn ze de week daarvoor onderzocht. Er zijn altijd cliėnten die afvallen bij zulke controles, dat bespaart geld. Er komen altijd dingen aan het licht, over samenwonen bijvoorbeeld, waardoor de uitkering verlaagd kan worden. Er zijn altijd mensen, die te laat komen, of niet de juiste papieren hebben. Ook de strafkortingen voor “onwerkwilligen“ besparen geld (als ze tenminste niet in beroep gaan). En er wordt natuurlijk ook fraude opgespoord. Het Openbaar Ministerie heeft samengewerkt aan het opzetten van de mega-banenmarkt. Niet om vacatures te vullen, maar cellen.
4. De mega-banenmarkt is bedoeld om de bevoegdheden van de Sociale Dienst op te rekken - op oneigenlijk wijze. Cliėnten krijgen allerlei eisen en opdrachten voorgelegd, en als ze tegenstribbelen worden ze gedreigd met sancties wegens “niet meewerken“ of “obstructie“. Er wordt opzettelijk een intimiderende sfeer geschapen. Er is bijvoorbeeld een overmaat aan bewaking - 24 man, normaal staat er één bewaker op een kantoor van de Sociale Dienst. De Dienst stuurt cliėnten een lange lijst met mogelijke sancties. Ze gokken erop, dat de meeste cliėnten zullen meewerken, uit angst voor de straffen - maar in 9 van de 10 gevallen is er geen wettelijke basis voor al die eisen en opdrachten.
5. De mega-banenmarkt is onderdeel van een lange-termijn beleid, grotendeels afkomstig uit de Verenigde Staten. Dit beleid heeft de steun van de grote partijen, PvdA, VVD en D“66, en soms ook van GroenLinks. Het is waarschijnlijk de bedoeling om uiteindelijk de bijstand af te schaffen. De nieuwe directeur van de Sociale Dienst zegt bijvoorbeeld, dat van hem niemand een bijstandsuitkering mag hebben. Het Amerikaans beleid is gericht op de vorming van een onderklasse, die absoluut afhankelijk is van de werkgevers, die elke baan aanneemt tegen zeer lage lonen. Derde-wereld arbeidskrachten, maar dan wel in de eigen stad. Nu is er al in Amsterdam een rechteloze onderklasse: de illegalen. Ze moeten wel vuil werk doen, met lange werktijden, tegen lage lonen. Het is de bedoeling van de coalitiepartijen, om de huidige cliėnten van de Sociale Dienst in ongeveer dezelfde toestand te brengen. Later, als de bijstand verdwenen is, zullen nog meer laag-opgeleide werknemers vanzelf terecht komen bij deze onderklasse.
6. Met name de VVD streeft ook naar het afbreken van de wettelijke bescherming van de werknemers - zoals het minimumloon, de verplichte CAO-lonen, en de ARBO-wet (ARBeids Omstandigheden). De mega-banenmarkt levert een klein bijdrage aan dat doel. De cliėnten worden gestraft als ze passend werk niet aanvaarden, of niet behouden - ongeacht de loon of de arbeid omstandigheden. "Alle werk is passend werk" - ook het opruimen van asbest zonder stofmasker, voor de helft van het minimumloon. Dat zegt de Sociale Dienst tenminste. In werkelijkheid kan de cliėnt dit juridisch aanvechten: maar velen kunnen dat niet aan, of willen dat niet. Een deel van de opgeroepen werklozen zullen daardoor een deel van hun wettelijke bescherming verliezen.
7. Er zijn wel banen op de mega-banenmarkt. Niet als hoofddoel, want hooguit een kwart van de opgeroepen cliėnten stroomt door naar werk, maar een deel wordt wel in banen geplaatst. Dat heeft echter niets te maken met de wensen van de individuele cliėnten. Ze worden gevraagd naar hun beroepswens, maar dat is slechts om het bij te stellen, naar beneden. Wethouder van der Aa heeft al aangegeven waar de Amsterdamse werklozen naar toe moeten: de schoonmaak en de tuinbouw. Als het om banen gaat, werkt de mega-banenmarkt vanuit de vacatures, en niet vanuit de cliėnt. Ook wethouder Hooijmaijers (Economische Zaken) wordt benaderd door ondernemers, die vragen hem om hun vacatures op te vullen met cliėnten van de Sociale Dienst. Het gaat dus niet om “de cliėnt helpen“, het gaat vooral om de ondernemers helpen. Volgens van der Aa moeten we de Amsterdamse werklozen zien, als een middel om de vacatures in de regio te vullen. Houd dat in gedachten, als een vriendelijke consulent je vertelt, dat ze je willen helpen om je eigen droombaan te vinden. Zeker, als je droomt van werk op de Aalsmeerse Bloemenveiling - dat is wel te vinden op de mega-banenmarkt. Maar je kunt beter zelf naar Aalsmeer gaan, dan bespaar je jezelf een nare middag.
Er zijn ook een aantal werkgevers aanwezig, op de banenmarkt zelf. Het is de bedoeling dat werklozen daar onder toezicht van een “steward“ gaan solliciteren. Wethouder van der Aa vertelt graag hierover, want dat is een voorbeeld van zijn “harde aanpak“. Maar ook dit is voornamelijk bedoeld als intimidatie. De meeste opgeroepen cliėnten mogen juist niet bij de aanwezige werkgevers solliciteren, zij worden bij de intake als niet-inzetbaar beoordeeld. De werkgevers zijn al beloofd dat, de anderen niet bij hun langs komen - dat geeft al aan hoe de Sociale Dienst werkelijk denkt.
Weinige “werkgevers“ zullen zelf 100 dagen lang aanwezig zijn, vele bedrijven kunnen dat niet betalen. Waarschijnlijk zijn het vooral uitzendbureaus, die permanent aanwezig zullen zijn, en een paar grote “bedrijven“ met vele vacatures - zoals de politie en de Landmacht. De Landmacht heeft zelfs een permanent personeelstekort van duizenden mensen. (Als je leest dat er op de banenmarkt “5000 vacatures“ beschikbaar zijn, bedenk dat misschien 4000 daarvan bij de Landmacht zijn).
NAAR DE BANENMARKT?
Die zeven kenmerken geven een beeld van wat je kunt verwachten, op de banenmarkt. Nu de vraag of je überhaupt verplicht bent, om daarheen te gaan...
Er is geen verplichting tot het bezoeken van een evenement als zodanig. De Sociale Dienst kan je niet naar de kermis sturen, ook al staan er daar werkgevers met vacatures.
De Sociale Dienst voert tijdens de mega-banenmarkt een heronderzoek uit, en dat is wel verplicht. Ze mogen je ook oproepen voor een gesprek over een traject of scholing. Ze zullen waarschijnlijk beweren, dat het gebouw van de mega-banenmarkt een kantoor is van de Sociale Dienst. Maar je bent daardoor niet verplicht, om verder te gaan dan wat al verplicht is. Stel dat je op een gewone kantoor van de Sociale Dienst komt voor een heronderzoek. Er zit een werkgever aan een tafel in de hal om personeel te werven. Ook in dat geval ben je niet verplicht om te solliciteren. Bij de mega-banenmarkt gaat de “verplichte sollicitatie“ meeliften op de verplichte heronderzoek - maar de sollicitatie is helemaal niet verplicht. Vraag dus schriftelijk of de heronderzoek op je “eigen“ kantoor mag plaatsvinden - dan vermijd je dwang en intimidaties op de banenmarkt.
De kern van de zaak: er is geen plicht tot specifieke sollicitaties. Er is ook geen plicht tot werken bij een specifieke werkgever. De hele opzet van de mega-banenmarkt - voor de inzetbare cliėnten tenminste - is dat de Sociale Dienst bepaalt bij wie je solliciteert. Je krijgt een aantal vacatures voorgelegd, en je moet op die vacatures solliciteren. Of nog erger, een steward neemt je mee naar bijvoorbeeld de stand van de Landmacht, en daar moet je jezelf opgeven als soldaat. En als je niet straalt van entousiasme, wordt je uitkering gekort. Dat is de werkwijze van de banenmarkt, maar het heeft geen enkele wettelijke basis. Het berust op bluf en intimidatie. Wederom: laat je niet intimideren! (Je helpt daardoor niet alleen jezelf, maar ook anderen).
Er staat nergens in de wet, dat de Sociale Dienst je werkgever mag bepalen, of bij wie je solliciteert, of zelfs de wijze waarop je naar werk zoekt. Je mag dat zelf bepalen. De Sociale Dienst geeft de voorkeur aan schriftelijke sollicitaties omdat dat makkelijk aantoonbaar is, maar zelfs dat is geen wettelijke verplichting.
Op de mega-banenmarkt worden je sollicitatie mogelijkheden opzettelijk beperkt. Je mag het gebouw niet verlaten, totdat je langs gaat bij de verplichte werkgevers. Dat zijn er misschien 3 of 4 werkgevers, maar de banenmarkt beweert zelf dat ze duizenden vacatures bemiddelen. Je krijgt ze dus niet te zien, de banenmarkt onthoudt je een groot aantal vacatures. Dit is waarschijnlijk, op zichzelf al, een grond om de deelname te weigeren. Op de mega-banenmarkt krijg je een beperkt pakket aan vacatures, het gaat dus niet on “de banen in Amsterdam“. Het zal vergelijkbaar zijn met het vacature-aanbod bij de NV Werk, en andere toeleiders. Daar bieden ze twee soorten banen aan: laag-geschoold werk bij het bedrijfsleven, en I/D banen (Melkert-banen). Werk op HBO of universitair niveau zit er bijna nooit bij. Ook hele sectoren zijn afwezig, kunst en cultuur bijvoorbeeld. Bij het bedrijfsleven gaat het om de onderkant van de arbeidsmarkt, de traditionele “moeilijk vervulbare vacatures“, waar voornamelijk allochtonen werken. Schoonmaken, chemicaliėn spuiten in de kassen, kippen fileren aan de lopende band, dat soort werk. (De werklozen op de mega-banenmarkt zullen ook voornamelijk allochtonen zijn, de opzet is duidelijk discriminerend).
Dit is de voornaamste reden waarom de mega-banenmarkt niet verplicht kan zijn: de opzet is om je sollicitatie-keuze te beperken. In principe mag de Sociale Dienst je niet opsluiten in een gebouw, en je daar verplichten om bij een kippenslachterij te solliciteren, terwijl je buiten als administratief medewerker kan solliciteren. De keuze is aan jou, niet aan hun. Vraag dus om inzage in het volledige vacaturebestand van de mega-banenmarkt. Vraag om de vrijheid om de eigen keuze daaruit te maken, zonder inmenging van de Sociale Dienst. Als ze dat weigeren, heb je een goede grond om aanwezigheid te weigeren. Je moet wel bereid zijn om eerst een strafkorting te krijgen, en dan een bezwaarschrift indienen.
Een tweede belangrijke punt: je bent überhaupt niet verplicht om in een kippen slachterij te gaan werken. Er is geen plicht tot niet-gewenste arbeid. Je bent ook niet verplicht tot vuil en onaangenaam werk, werk die je zelf afschuwelijk vindt. De Sociale Dienst beweert dat "alle werk is passend werk" maar dat schakelt je vrijheid van beroepskeuze niet uit. De eerste van de rechten en beginselen in het Europees Sociaal Handvest luidt:
"Een ieder dient in staat te worden gesteld in zijn onderhoud te voorzien door werkzaamheden die hij vrijelijk heeft gekozen."
Dit blijft gewoon van kracht, passend werk of geen passend werk. De Sociale Dienst kan ook niet als voorwaarde stellen voor een uitkering, dat je afstand doet van deze vrijheid. Om juridisch sterker te staan, is het waarschijnlijk beter om deze vrijheid in negatieve zin te interpreteren. Dat wil zeggen, zeg niet dat je uitsluitend één beroep wil uitoefenen, maar geef aan wat je niet wil doen. Geef ook de redenen: je weet zelf wel, waarom je niet in een kippenslachterij wil werken.
Bedenk, dat de kwestie waarschijnlijk op Europees niveau beslist wordt. Daar vinden de rechters ook niet, dat iedereen op staatskosten leeuwentemmer mag worden. Maar een weigering om in de schoonmaak te werken, zullen ze bijna zeker redelijk vinden - zeker gezien de maffiose toestanden in de branche. Lage lonen, systematisch uitbuiting, gebruik van kwetsbare illegale arbeidskrachten, ontduiking van de minimumlonen en CAO“s, ongelijke beloning van vrouwen, discriminatie, nauwelijks toepassen van de ARBO-wet, malafide BV“s, intimidatie op de werkvloer als gewoonte, criminelen actief in de branche - dat zijn allemaal goede redenen om een hele branche te vermijden. Daarvoor is de vrijheid van beroepskeuze wel bedoeld. Ook al krijg je direct werk als schoonmaker aangeboden, je mag het gewoon weigeren.
Als de Sociale Dienst dan beweert dat je op de banenmarkt moet komen, om het aanbod in ontvangst te nemen, klopt dat ook niet. De banenmarkt kan niet draaien op basis van een absolute verplichting om elke denkbare baan te aanvaarden, want die verplichting bestaat gewoon niet.
De Sociale Dienst probeert het gewoon. Ze gokken erop, dat cliėnten bang zijn om de hele uitkering te verliezen, dat ze een onmiddelijk aanbod van werk niet durven weigeren. Ook hier geldt: laat je niet intimideren! Als je laat merken dat je bereid bent tot een lange juridische procedure, dan heb je grote kans dat ze het aanbod van ongewenst werk ook intrekken. Het is echter veel beter om het niet zover te laten komen. Stel een lijst op, van het werk dat je niet wil doen, en vraag vantevoren vrijstelling van dat werk. Totdat je de vrijstelling hebt gekregen, weiger deelname aan het bemiddelings-gedeelte van de mega-banenmarkt. Als de mega-banenmarkt vasthoudt, dat ze je in elk denkbare baan mogen plaatsen, dan heb je een redelijke grond om weg te blijven.
 E-Mail: p.treanor@chello.nl
|
